Vì sao Comet 1, chiếc máy bay tưởng chừng như là đại diện cho bước tiến vượt bậc của loài người lại nhanh chóng trở thành bài học cay đắng cho kỹ thuật hàng không thế giới?

Ngày 2 tháng 5 năm 1952, một chiếc máy bay mang tên De Havilland Comet 1 cất cánh từ sân bay London Heathrow tới Johannesburg, Nam Phi, chính thức đánh dấu sự khởi đầu cho kỷ nguyên hàng không phản lực thương mại.

Với tốc độ vượt trội, thiết kế khí động học tiên tiến và khả năng bay cao hơn nhiều so với các máy bay cánh quạt đương thời, Comet 1 không chỉ là biểu tượng cho công nghệ tương lai mà còn là giấc mơ hóa hiện thực của ngành hàng không dân dụng hậu Thế chiến thứ hai.

Tuy nhiên, chỉ hơn một năm sau, chính biểu tượng của niềm tin ấy lại trở thành nguyên nhân của một loạt thảm kịch trên không, khởi đầu bằng vụ rơi máy bay vào tháng 5 năm 1953 khiến 43 người thiệt mạng.

Điều gì đã xảy ra? Và vì sao chiếc máy bay tưởng chừng như là đại diện cho bước tiến vượt bậc của loài người lại nhanh chóng trở thành bài học cay đắng cho kỹ thuật hàng không thế giới?

De Havilland Comet 1 là chiếc máy bay thương mại phản lực đầu tiên trên thế giới được đưa vào khai thác. Được thiết kế tại Anh vào cuối thập niên 1940 bởi công ty De Havilland, nó đại diện cho sự chuyển mình mạnh mẽ của ngành hàng không từ thời đại cánh quạt sang thời đại phản lực.

Với động cơ phản lực tích hợp vào cánh, khoang cabin điều áp và cửa sổ vuông vức – tất cả đều là những sáng tạo tiên phong – Comet mang lại trải nghiệm bay êm ái, yên tĩnh và nhanh chóng chưa từng có. Hành khách có thể đi từ London đến Nam Phi chỉ trong vài chục giờ thay vì cả ngày trời rung lắc trên những chiếc máy bay cổ điển.

Chuyến bay vào ngày 2 tháng 5 năm 1952 trở thành một cột mốc lịch sử. Nó mở ra hy vọng về một thế giới kết nối nhanh chóng hơn, nơi những rào cản về không gian có thể bị phá vỡ nhờ tốc độ và hiệu suất của động cơ phản lực.

Thời báo The Times thời đó gọi Comet là “tấm vé vào tương lai”, còn nhiều tờ báo khác thì không tiếc lời ca ngợi kỹ thuật hàng không của nước Anh đã vượt mặt Mỹ và toàn thế giới. Tuy nhiên, sự lạc quan này không kéo dài được lâu.

Chỉ một năm sau, vào ngày 2 tháng 5 năm 1953, một chiếc Comet 1 khác rơi xuống biển Địa Trung Hải gần đảo Elba trong điều kiện thời tiết tốt, khiến toàn bộ 43 người trên khoang thiệt mạng. Điều đáng sợ là, đó chỉ là vụ đầu tiên trong chuỗi ba vụ tai nạn thảm khốc diễn ra trong vòng chưa đầy hai năm.

Mỗi vụ đều có điểm chung kỳ lạ: máy bay rơi không báo trước, không có tín hiệu cầu cứu, và thi thể nạn nhân cho thấy dấu hiệu chịu lực tác động dữ dội từ bên trong ra ngoài. Ngành hàng không, lúc ấy còn khá non trẻ về khía cạnh khoa học vật liệu và kỹ thuật áp suất, rơi vào trạng thái khủng hoảng.

Một cuộc điều tra kỹ thuật quy mô lớn được tiến hành – một trong những cuộc điều tra hàng không phức tạp nhất thời đó. Các nhà nghiên cứu đã phục dựng lại phần vỏ máy bay từ các mảnh vỡ được trục vớt từ đáy biển.

Và phát hiện của họ khiến cả thế giới sửng sốt: cửa sổ vuông – một chi tiết thiết kế tưởng chừng như vô hại – chính là điểm yếu chí tử. Qua các chuyến bay ở độ cao lớn, cabin bị áp suất thay đổi liên tục, khiến kim loại xung quanh các góc cửa sổ vuông bị mỏi.

Những ứng suất tích tụ tại các điểm góc nhọn theo thời gian đã dẫn đến hiện tượng nứt gãy kim loại, khiến thân máy bay vỡ toạc ở độ cao lớn mà không có dấu hiệu báo trước. Kết quả này dẫn đến việc ngừng bay toàn bộ dòng Comet, đồng thời mở ra một kỷ nguyên mới trong hiểu biết về “mỏi kim loại” trong ngành công nghiệp hàng không.

Ảnh hưởng từ thảm họa Comet không chỉ nằm ở con số thương vong hay thiệt hại tài chính cho De Havilland. Nó thay đổi hoàn toàn cách con người thiết kế, thử nghiệm và chế tạo máy bay. Các thiết kế cửa sổ sau đó được chuyển sang hình bầu dục hoặc bo tròn – một chi tiết bạn có thể thấy trên bất kỳ chiếc máy bay nào ngày nay.

Những quy trình kiểm tra áp suất, thử nghiệm độ bền vật liệu và phân tích mỏi kim loại được đưa vào như tiêu chuẩn không thể thiếu trong sản xuất hàng không. Và dù Comet bị dừng sản xuất sau vài năm, di sản của nó sống mãi trong từng chiếc máy bay phản lực hiện đại.

Thất bại của Comet cũng là bài học lớn về sự kết hợp giữa tiến bộ công nghệ và trách nhiệm khoa học. Nó cho thấy rằng việc sở hữu công nghệ tiên phong không đủ, mà còn cần hiểu rõ giới hạn của công nghệ đó.

Trong cuộc chạy đua hàng không giữa Anh và Mỹ, Comet đã bị các dòng máy bay Mỹ như Boeing 707 và Douglas DC-8 vượt qua không lâu sau đó – không chỉ bởi công suất hay phạm vi hoạt động, mà bởi uy tín an toàn và kỹ thuật bền vững hơn sau khi rút kinh nghiệm từ bài học xương máu của đối thủ.

Ngày 2 tháng 5 hàng năm, nếu có ai đó còn nhớ đến ngày kỷ niệm chuyến bay thương mại phản lực đầu tiên, thì đó không chỉ là cái gật đầu cho một thành tựu kỹ thuật vượt thời đại. Đó còn là lời nhắc nhở đầy tính nhân văn về cái giá của sự tiên phong – một sự kiện bắt đầu bằng hy vọng, đi qua tang tóc, và kết thúc bằng sự trưởng thành của cả một ngành công nghiệp.

Comet, dù ngừng hoạt động từ lâu, vẫn xứng đáng được nhắc đến như chiếc cầu nối giữa giấc mơ và thực tế, giữa tham vọng con người và những giới hạn của vật lý. Chính từ thất bại của nó, chúng ta mới có thể bay xa, bay cao và bay an toàn hơn trong thế giới hiện đại ngày nay.