Robot hình người: Tham vọng công nghiệp mới của Trung Quốc

Năm 2025 được kỳ vọng sẽ trở thành cột mốc quan trọng của ngành công nghiệp robot, tương tự cách iPhone làm thay đổi thế giới điện thoại thông minh hay ChatGPT mở ra kỷ nguyên mới cho trí tuệ nhân tạo. Bằng chứng là Trung Quốc đang sản xuất hàng loạt robot hình người.

Làn sóng sau Tết Nguyên đán

Khái niệm “trí thông minh hiện thân” (embodied intelligence) đã trở thành từ khóa nổi bật trong giới công nghệ và đầu tư trong 2 năm gần đây. Khác với các cánh tay cơ khí công nghiệp truyền thống, robot hình người có khả năng cảm nhận, nhận thức và tương tác thích ứng với môi trường thông qua hình thể mô phỏng con người.

Các hệ thống này được thiết kế với khả năng phối hợp vận động tinh vi, giống như chức năng tiểu não, với năng lực xử lý thị giác, ngôn ngữ và chuyển động. Điều này giúp robot tương tác tự nhiên, linh hoạt hơn. Đây được xem là bước tiến vượt bậc, chuyển dịch từ tự động hóa dây chuyền sang những ứng dụng phức tạp hơn trong đời sống.

Dù Trung Quốc và Mỹ được đánh giá là 2 trung tâm hàng đầu về công nghệ robot và trí tuệ nhân tạo, song lợi thế sản xuất quy mô lớn cùng khả năng tối ưu hóa phần mềm đang giúp Trung Quốc chiếm ưu thế trong cuộc đua hiện thực hóa robot hình người.

“Mỹ dẫn đầu về đổi mới lý thuyết, nhưng Trung Quốc không có đối thủ trong lĩnh vực thuật toán ứng dụng và sản xuất đại trà. Robot hình người là sự kết tinh giữa hai thế mạnh này”, ông Duan Bing, chuyên gia phân tích công nghệ nhận xét.

Ông Jin Hanmin, Phó Chủ tịch của Tập đoàn công nghệ Lighthouse Capital, nhận định thị trường robot hình người sẽ mở ra “cơ hội lớn”, thậm chí tiềm năng gấp 10 lần ngành xe năng lượng mới. “Chúng tôi có thể hình dung viễn cảnh nhiều gia đình sẽ sở hữu từ 2 đến 3 robot hình người”, ông chia sẻ.

Tại Trung Quốc, làn sóng sản xuất robot hình người bùng nổ sau đêm Giao thừa Tết Nguyên đán, khi 16 robot đa năng của Tập đoàn Unitree Robotics xuất hiện trong Gala Lễ hội mùa Xuân. Diện áo khoác bông họa tiết truyền thống và cầm khăn tay đỏ, robot gây ấn tượng mạnh khi biểu diễn điệu múa dân gian với các vũ công chuyên nghiệp. Màn trình diễn đồng bộ, công phu và đầy biểu cảm đã thu hút sự chú ý của hơn một tỷ khán giả, đồng thời trở thành cột mốc cho ngành robot và AI tại quốc gia này.

Màn múa mừng năm mới của Unitree được xem là chất xúc tác, khuấy động làn sóng đầu tư vào lĩnh vực trí thông minh hiện thân. “Các nhà đầu tư liên tục tìm đến để trao đổi về các dự án của chúng tôi, thậm chí một số người không thể đặt được lịch tham dự buổi giới thiệu, trong khi những người khác sẵn sàng chốt điều khoản chỉ sau một lần gặp mặt”, Jin cho biết.

Lĩnh vực robot đã chứng kiến làn sóng huy động vốn mạnh mẽ trong thời gian gần đây. Theo Viện Công nghiệp Gaogong, trong 2 tháng đầu năm 2025, ngành robot Trung Quốc ghi nhận 27 thương vụ tài chính với tổng giá trị lên tới 4,45 tỷ nhân dân tệ. Tạp chí Caixin cho biết, con số này gần bằng tổng vốn huy động trong cả năm 2024, ước tính khoảng 5 tỷ nhân dân tệ.

Liu Xin, Giám đốc điều hành của Soho Blink, công ty startup ra đời tháng 7/2024 chuyên phát triển bàn tay robot linh hoạt, cho biết công ty đã nhận được nhiều lời đề nghị hợp tác từ cả khu vực công và tư, dù đến nay chưa chính thức ký kết thỏa thuận nào.

Ngày 6/3, hai công ty AI2 Robotics và LimX Dynamics công bố đã nhận được khoản đầu tư trị giá hàng trăm triệu nhân dân tệ. Trước đó, vào tháng 1, Fourier, nhà phát triển robot hình người, hoàn tất vòng gọi vốn Series E trị giá gần 800 triệu nhân dân tệ. Chỉ một tháng trước, MagicLab, được thành lập đầu năm 2024, cũng đã kêu gọi thành công 150 triệu nhân dân tệ. Sản phẩm chủ lực của hãng, robot MagicBot, đang được huấn luyện để đảm nhiệm các nhiệm vụ kiểm tra và xử lý vật liệu trên dây chuyền sản xuất.

Đột phá công nghệ

Trong bối cảnh các startup robot, phần lớn còn non trẻ, chạy đua giành lấy nguồn lực và củng cố năng lực tài chính, dòng vốn đầu tư đang có xu hướng tập trung vào nhóm dẫn đầu, tạo nên hiệu ứng thu hút rõ rệt.

Ông Ji Kaiming, Phó Chủ tịch của Winsoul Capital, nhận định nhiều công ty đã chứng kiến giá trị doanh nghiệp tăng đột biến từ vài trăm triệu lên tới 2 – 3 tỷ nhân dân tệ chỉ trong vòng hai năm.

Theo chuyên gia này, các vòng gọi vốn tiếp theo nhiều khả năng sẽ tiếp tục nghiêng về phía các doanh nghiệp đầu ngành, do lĩnh vực robot còn đối mặt với nhiều thách thức như chu kỳ vốn kéo dài, lộ trình công nghệ chưa rõ ràng và tính ứng dụng vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm. “Với chu kỳ đầu tư kéo dài từ 3 đến 5 năm, những công ty sở hữu nguồn lực tài chính dồi dào sẽ có lợi thế hơn trong việc đối phó với các biến động”, ông nhấn mạnh.

Với dòng vốn đầu tư mạnh mẽ cùng các chính sách hỗ trợ tích cực, các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực robot đang mở rộng nhanh chóng trên toàn Trung Quốc. Trong bối cảnh các địa phương cạnh tranh quyết liệt nhằm thu hút doanh nghiệp công nghệ mới nổi và thúc đẩy quá trình chuyển đổi kinh tế, ba cụm công nghiệp trọng điểm đã hình thành tại các vùng kinh tế chiến lược gồm Bắc Kinh – Thiên Tân – Hà Bắc ở phía Bắc, Đồng bằng sông Dương Tử ở phía Đông, và Đồng bằng sông Châu Giang ở phía Nam.

Nhằm đẩy mạnh tiến trình đổi mới công nghệ, Chính phủ Trung Quốc tiếp tục nâng cao mức độ ưu tiên dành cho AI và trí thông minh hiện thân. Trong Báo cáo công tác công bố vào tháng 3, lĩnh vực trí thông minh hiện thân chính thức được xác định là một trong 4 “ngành công nghiệp tương lai” cùng với sản xuất sinh học, công nghệ lượng tử và 6G.

Các tập đoàn công nghệ lớn cũng bắt đầu tham gia sâu hơn vào lĩnh vực này. Huawei đã khởi động nhiều trung tâm đổi mới và thiết lập quan hệ hợp tác chiến lược, trong khi Tencent hướng tới phát triển thế mạnh về điện toán đám mây và dữ liệu lớn, với mục tiêu đồng hành cùng các nhà sản xuất robot thay vì cạnh tranh trực tiếp trên mặt trận phần cứng.

Tinh thần phối hợp

Mặc dù, các tập đoàn công nghệ hàng đầu vẫn chưa cam kết đầu tư toàn diện, nhưng sự hiện diện của họ được kỳ vọng sẽ tạo ra những chuyển biến đáng kể.

Ông Shang Yangxing, CEO của BridgeDP Robotics, cho biết công nghệ điều khiển chuyển động robot đang phát triển nhanh và rõ hướng. BridgeDP, chuyên về “tiểu não nhân tạo”, có thể lập trình một robot hình người chưa tinh chỉnh để đi bộ chỉ trong một tuần. Ông cũng nhận định việc chuẩn hóa phần cứng, như mô-đun và khớp nối, đang đơn giản hóa quy trình chế tạo, nhưng để tương tác hiệu quả với môi trường, robot cần tích hợp các mô hình AI quy mô lớn.

Tháng 2 vừa qua, Figure AI (Mỹ) công bố Helix, mô hình AI kết hợp ngôn ngữ và chuyển động, cho phép robot nhặt mọi vật thể. Tại Trung Quốc, AgiBot, Thượng Hải, ra mắt Genie Operator-1, hỗ trợ robot hình người nhận biết và thực hiện hành vi của con người trong thế giới thực.

Tuy nhiên, thiếu dữ liệu vật lý – lực, chuyển động là thách thức lớn trong đào tạo AI cho robot. Để khắc phục, AgiBot thành lập nhà máy dữ liệu tại Thượng Hải, hiện thu thập 30.000 – 50.000 điểm dữ liệu mỗi ngày. Cuối năm 2024, họ công bố bộ dữ liệu AgiBotWorld với hơn 1 triệu quỹ đạo từ 217 tác vụ thực tế. Dù vậy, nguồn dữ liệu hành động được gắn nhãn chất lượng cao vẫn còn hạn chế.

Các trung tâm đổi mới tại Thượng Hải, Bắc Kinh và Thâm Quyến đã vào cuộc hỗ trợ. Bắc Kinh mở nền tảng Tiangang – một robot quy mô đầy đủ dùng chung cho doanh nghiệp và viện nghiên cứu. Cuối năm 2024, bộ dữ liệu thực tế đầu tiên trong ngành, RoboMind, cũng được mở nguồn với 100.000 điểm từ 279 tác vụ.

Với đà tiến bộ nhanh chóng của phần cứng và AI, nhiều công ty đang đẩy mạnh sản xuất và ứng dụng robot hình người trong thực tế, kỳ vọng 2025 sẽ là năm bản lề cho sản xuất hàng loạt.

Tesla đặt mục tiêu sản xuất hàng nghìn robot Optimus trong 2025 và tăng lên 500 nghìn đến một triệu chiếc vào năm 2027. Tại Trung Quốc, UBTech đã nhận hơn 500 đơn hàng, AgiBot lên kế hoạch sản xuất 3 – 5 nghìn chiếc, còn Unitree đã vượt mốc một nghìn đơn vị bán ra nước ngoài.

Các robot chủ yếu được ứng dụng trong dây chuyền sản xuất tự động như nhà máy ô tô. UBTech đã triển khai robot Walker S1 tại các công ty lớn như BYD, Foxconn. Những môi trường bán chuẩn hóa như nhà máy là nơi lý tưởng để đào tạo và tinh chỉnh kỹ năng robot. SoHo Blink cũng đang đào tạo robot trong nhà máy của Li Auto.

Bước vào thế giới thực

Tuy nhiên, chi phí vẫn là rào cản lớn. Mỗi robot hiện có giá khoảng 400 nghìn nhân dân tệ, và cần 3 robot để thay thế một người, với thời gian hoàn vốn lên đến 7 năm. Nếu giá giảm xuống 120 nghìn tệ, một robot có thể thay thế trực tiếp một trạm làm việc, rút ngắn thời gian hoàn vốn đáng kể.

Một số công ty đã tung ra các mẫu giá rẻ hơn. Unitree và EngineAI chào bán robot giá từ 88 – 99 nghìn tệ. UBTech giới thiệu Tiangong Traveler giá 299 nghìn tệ. Trong khi đó, robot của Digit (có khuôn mặt giống người) có giá 800 nghìn tệ, riêng khuôn mặt silicon đã chiếm 200 nghìn tệ.

Công ty đang nỗ lực giảm chi phí xuống 200 tệ/mặt để mở rộng doanh thu. Ông Wei Dehao, CEO Xingji Guangnian, cảnh báo không nên lao vào cuộc chiến giá cả quá sớm, mà cần ưu tiên phát triển công nghệ trước.

Nhu cầu sản xuất hàng loạt đang thúc đẩy đầu tư vào chuỗi cung ứng. Chỉ riêng bộ truyền động, mỗi robot cần 28 bộ, giá 3 nghìn tệ/bộ. Như vậy, sản xuất một triệu robot đã tạo ra thị trường 84 tỷ tệ. Tesla đang mở rộng chuỗi cung ứng, còn Ningbo Tuopu đã lập công ty con ở Mexico để đáp ứng nhu cầu.

Các thành phần quan trọng như bộ giảm tốc cũng đang được nội địa hóa. Thị phần các bộ giảm tốc Nhật Bản tại Trung Quốc đang giảm dần, nhường chỗ cho các nhà cung cấp nội địa. Theo Orient Securities, bộ giảm tốc RV của Nhật đã giảm thị phần từ 55% (2022) xuống 44% (2023).

Ông Lu Juan, chuyên gia tài chính tại Tập đoàn CSC Financial, nhận định ngành robot hình người đang bước vào giai đoạn tương tự như xe điện năm 2014, mở ra thập kỷ tăng trưởng. Dù hiện tại, các công ty chuỗi cung ứng chưa thu được doanh thu lớn, nhưng rào cản kỹ thuật thấp hơn giúp biên lợi nhuận trong tương lai tiệm cận ngành ô tô.

“Thành công sẽ phụ thuộc vào việc tối ưu hóa sản xuất và giữ được lợi nhuận trong cuộc đua giá”, ông Lu Juan, chuyên gia tài chính tại Tập đoàn CSC Financial, cho biết.