Cao quy linh có phải là sương sáo, lợi ích thế nào?

Bác sĩ chuyên khoa 1 Lê Thị Thúy Hằng, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM – cơ sở 3, cho biết dù có vẻ ngoài giống như sương sáo, nhưng cao quy linh thực chất là một bài thuốc phức tạp, mang tính dược lý rõ ràng, không thể đánh đồng với các loại thạch giải khát thông thường.

Ảnh: AI

Nguồn gốc và tên gọi

Theo bác sĩ Thúy Hằng, cao quy linh hay còn gọi là thạch rùa, vốn là một món ăn thuốc có nguồn gốc từ Trung Quốc. Tên gọi “quy linh” phản ánh thành phần chính ban đầu của món ăn này, gồm “quy” là mai rùa và “linh” là phục linh – một vị thuốc bổ âm, lợi thủy trong đông y.

Ban đầu, cao quy linh được xem là món thuốc bổ quý giá dành cho hoàng tộc và giới quý tộc. Ngày nay, món ăn này đã phổ biến hơn, nhưng công thức truyền thống dần được thay thế bởi các phiên bản hiện đại, không còn sử dụng mai rùa thật.

Thành phần và công dụng theo y học cổ truyền

Theo đông y, cao quy linh được xếp vào nhóm các món ăn – vị thuốc có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, dưỡng âm, hoạt huyết. Dưới đây là công thức cổ phương của cao quy linh truyền thống:

Bài thuốc truyền thống cao quy linh (tỷ lệ gia giảm theo cân nặng)

Quy bản (mai rùa đen) 100 g; Phục linh 50 g; Hoàng bá 25 g; Cam thảo 15 g; Chi tử 15 g; Bồ công anh 20 g; Hạ khô thảo 20 g; Sinh địa 20 g; Địa cốt bì 15 g; Thạch cao sống 30 g.

Cách chế biến: Rửa sạch tất cả dược liệu, ngâm nước ấm 1 giờ. Sau đó, sắc cùng 2 lít nước trong 3 – 4 giờ cho đến khi còn khoảng 300 ml dịch thuốc. Lọc bỏ bã, cô đặc dịch thuốc trên lửa nhỏ cho đến khi tạo thành hỗn hợp sệt, có thể cho thêm gelatin tự nhiên (như bột rong sụn) để đông lại thành dạng thạch. Bảo quản lạnh, dùng dần trong 3 – 5 ngày.

Bác sĩ Thúy Hằng lưu ý, phiên bản hiện đại thay thế mai rùa bằng gelatin hoặc cao chiết từ rong biển, để phù hợp với các tiêu chuẩn bảo tồn động vật.

Công dụng dược lý theo đông y

• Thanh nhiệt, giải độc cơ thể, hỗ trợ trị mụn, mẩn ngứa, rôm sảy.
• Dưỡng âm, sinh tân dịch, đặc biệt phù hợp với người bị nhiệt táo, khô miệng, mất ngủ do âm hư.
• Hoạt huyết, hỗ trợ điều hòa khí huyết cho người bị mẩn ngứa do huyết nhiệt.
• Lợi tiểu, tiêu viêm, hỗ trợ chức năng gan và hệ tiết niệu.

Ảnh: L.Trân

Góc nhìn y học hiện đại

Một số nghiên cứu dược lý đã chỉ ra rằng các thành phần trong cao quy linh như hoàng bá, cam thảo, phục linh có tác dụng kháng viêm, lợi tiểu, hỗ trợ điều hòa miễn dịch. Tuy nhiên, việc sử dụng cần thận trọng với người có cơ địa dị ứng hoặc đang sử dụng thuốc điều trị bệnh mạn tính. Ngoài ra, sản phẩm thương mại hóa hiện nay có thể không còn đủ hàm lượng dược liệu như công thức truyền thống, do đó hiệu quả mang tính hỗ trợ nhiều hơn là điều trị.

Cách dùng cao quy linh

Cao quy linh được sử dụng như một món ăn mát vào mùa hè hoặc những lúc cơ thể có biểu hiện “nội nhiệt”. Cách dùng phổ biến nhất là cắt thành miếng nhỏ, ăn lạnh cùng mật ong, đường phèn hoặc sữa đặc để giảm vị đắng. Mỗi lần dùng khoảng 100 – 150 g, không nên quá lạm dụng.

Những đối tượng nên thận trọng khi dùng

• Người tỳ vị hư hàn, dễ bị tiêu chảy, lạnh bụng.
• Trẻ nhỏ dưới 3 tuổi.
• Phụ nữ có thai và cho con bú, người đang dùng thuốc điều trị bệnh lý mạn tính nên tham khảo ý kiến bác sĩ đông y.

Cao quy linh là một sản phẩm kết hợp giữa ẩm thực và dược liệu, phản ánh tinh thần “thực dược đồng nguyên” trong văn hóa đông y. Tuy nhiên, người dùng cần phân biệt rõ giữa món ăn dược lý và các loại thạch giải khát thương mại. Việc sử dụng cao quy linh đúng cách, đúng người và đúng thời điểm có thể mang lại lợi ích rõ rệt trong việc thanh nhiệt, giải độc và chăm sóc da từ bên trong.

Nếu bạn muốn sử dụng cao quy linh như một phương pháp dưỡng sinh thường xuyên, nên lựa chọn sản phẩm rõ nguồn gốc hoặc tham khảo thêm ý kiến từ thầy thuốc đông y có chuyên môn.