Đại biểu đề nghị tăng mạnh và tăng thường xuyên thuế với thuốc lá

Biện pháp nhanh nhất và tiết kiệm chi phí nhất

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội) cho hay, theo Tổ chức Y tế thế giới thì thuế thuốc lá là biện pháp nhanh nhất và tiết kiệm chi phí nhất để giảm tiêu dùng thuốc lá. WHO cũng khuyến cáo thuế thuốc lá nên chiếm ít nhất 75% giá bán lẻ để đạt hiệu quả tối ưu trong việc giảm tiêu thụ các sản phẩm này.

Bằng chứng từ nhiều quốc gia cũng cho thấy điều chỉnh tăng thuế thuốc lá là một giải pháp mang lại lợi ích kép, vừa tăng thu, vừa bảo vệ sức khỏe nhân dân, nguồn thu ổn định từ thuế thuốc lá đảm bảo nguồn tài chính cho các chương trình y tế cộng đồng.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội). Ảnh: Quốc hội

Ví dụ, tại Philippines sau khi tăng thuế thuốc lá mạnh năm 2012 thì tỷ lệ hút thuốc lá giảm từ 27% xuống còn 19,5%, trong khi nguồn thu thuế thuốc lá tăng từ 680 triệu USD Mỹ năm 2012 đã lên 2,9 tỷ USD Mỹ năm 2022.

Ở Thái Lan từ năm 1993 đến năm 2017 tăng thuế thuốc lá 11 lần dẫn đến kết quả giảm tỷ lệ hút thuốc từ 32% xuống còn 19,1% và thu ngân sách tăng 4 lần, tức là 500 triệu USD lên 2,3 tỷ USD.

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết, so với các nước ASEAN thì Việt Nam đang ở mức thuế rất thấp, thuế tính trên giá bán lẻ thuốc lá là khoảng 36%, thấp hơn nhiều quốc gia như Thái Lan là 78,6%, Philippines là 71,3%, Singapore là 67,5%. Điều này khiến giá thuốc lá tại Việt Nam vẫn thuộc loại hàng rẻ nhất Đông Nam Á.

“Căn cứ vào thực tiễn tại Việt Nam và kinh nghiệm của các nước, đặc biệt là theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, tôi đề nghị Quốc hội xem xét để tăng ngay, tăng mạnh và tăng thường xuyên thuế thuốc lá”, đại biểu đoàn Hà Nội nhấn mạnh.

Ông Trí cũng cho biết thêm, Việt Nam hiện có hơn 15 triệu người hút thuốc, nằm trong con số 15 quốc gia có số người hút thuốc cao nhất thế giới, ước tính mỗi năm có hơn 100.000 ca tử vong do các bệnh gây ra do hút thuốc chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động.

Theo báo cáo nghiên cứu của Hội Kinh tế Y tế năm 2022, chi phí y tế cho điều trị và mất sức lao động do bệnh tật và tử vong sớm liên quan đến sử dụng thuốc lá hằng năm ở Việt Nam ước tính lên đến 108.000 tỷ đồng, tức là khoảng 4,5 tỷ USD, tương đương 1,14% GDP.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên (Đoàn ĐBQH tỉnh Long An). Ảnh: Quốc hội

Đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên (Đoàn ĐBQH tỉnh Long An) đồng tình, cho rằng, để kiểm soát tốt việc quản lý mục tiêu giảm tác hại của thuốc lá trong Nhân dân, thuế thuốc lá là biện pháp nhanh, hiệu quả và tiết kiệm chi phí nhất để giảm tiêu dùng.

Vì vậy, đại biểu thống nhất điều chỉnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá. “Việc tăng thuế không nhằm gây khó khăn cho ngành sản xuất mà là một chiến lược toàn diện để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, tăng cường trách nhiệm xã hội và hướng đến phát triển bền vững”, nữ đại biểu nói.

Hiện nay, đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên cho biết, thị trường có tới 40.000 nhãn thuốc lá, và có những nhãn hiệu chỉ ở mức giá từ 8000 đồng/bao 20 điếu. Với mức giá thấp như vậy, người có thu nhập thấp, người mới hút hoặc kể cả trẻ em và trẻ vị thành niên cũng dễ tiếp cận.

Vì vậy, đại biểu đề nghị tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá ngay từ đầu năm 2026 với mức tăng theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới để đạt mức thuế tuyệt đối là 15.000 đồng/bao và thuế tỷ lệ là 75%.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương. Ảnh: Quốc hội

Tăng cường công tác chống buôn lậu thuốc lá

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương bày tỏ ủng hộ mạnh mẽ với chủ trương tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá.

Dẫn số liệu cho biết Việt Nam hiện có khoảng 15 triệu người hút thuốc lá, trong đó gần 45% nam giới trưởng thành có thói quen hút thuốc, mỗi năm, khoảng 40.000 người tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá – tương đương hơn 100 ca tử vong mỗi ngày, đại biểu cho rằng, nếu không có biện pháp kiểm soát hiệu quả, con số này có thể vượt 70.000 ca tử vong mỗi năm trong tương lai gần.

Chi phí điều trị các bệnh do thuốc lá gây ra như ung thư phổi, bệnh tim mạch, đột quỵ, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính… đang là gánh nặng lớn đối với hệ thống y tế và ngân sách nhà nước. Đáng nói hơn, thuốc lá còn gây tác hại đối với cả những người không hút thuốc – đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi – thông qua hiện tượng hút thuốc thụ động”, đại biểu nói.

Vi vậy, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt là một công cụ can thiệp chính sách rất hiệu quả. Khi giá tăng, đặc biệt là ở mức đủ cao, sẽ có tác động trực tiếp làm giảm nhu cầu tiêu dùng, đặc biệt trong nhóm thanh thiếu niên và người có thu nhập thấp – nhóm dễ bị tổn thương nhất.

Bên cạnh đó, nữ đại biểu đề nghị tăng cường công tác chống buôn lậu thuốc lá tại các khu vực biên giới, đặc biệt là khu vực phía Nam, nhằm ngăn chặn hiện tượng thuốc lá lậu tràn vào thị trường nội địa.

Đồng thời, sử dụng hiệu quả nguồn thu từ thuế thuốc lá, đặc biệt dành một phần ổn định cho Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, tập trung vào các hoạt động truyền thông thay đổi hành vi, hỗ trợ cai nghiện thuốc lá, và tăng cường dịch vụ y tế cộng đồng; đẩy mạnh hơn nữa việc thực thi các quy định cấm quảng cáo, khuyến mãi, tài trợ thuốc lá dưới mọi hình thức, đặc biệt là thực thi quy định cấm hút thuốc ở các khu vực nhất định, nhất là nơi có trẻ em, cơ sở y tế, trường học.