Hướng tới Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn 2025: Dy Duyên với câu chuyện về tổn thương và trưởng thành

Trong những tác giả có tác phẩm lọt vào Top 10 chung khảo Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần thứ 6 – 2025, Dy Duyên không phải là một cái tên xa lạ với những người yêu văn học. Năm 2019, cô từng ra mắt tác phẩm đầu tay Cúc dại và tia nắng (NXB Kim Đồng) – một câu chuyện mang âm hưởng đồng thoại, với bối cảnh hiện đại đã trở thành không gian cho tình bạn giữa một bông cúc dại và ánh nắng mai được ươm mầm.

1. Bẵng đi một thời gian, không thấy Duyên ra sách mới. Đôi khi trong câu chuyện râm ran bàn về văn học thiếu nhi của tác giả Việt Nam, cái tên Dy Duyên vẫn được nhắc đến với nhiều kỳ vọng và mong chờ tác phẩm kế tiếp. 

Để rồi năm 2025 này, trong quãng thời gian ngắn, Dy Duyên trở lại với thế giới trẻ thơ bằng hai tác phẩm: Từ những ruộng rau ở nông trại Cúc Cu và Những thứ bạn dùng để lấp một cái hố (đều do NXB Kim Đồng ấn hành). Đồng thời, cả hai cuốn sách này cũng đều lọt vào Top 10 chung khảo Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần thứ 6 – 2025 do báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) tổ chức.

So với Từ những ruộng rau ở nông trại Cúc Cu, Những thứ bạn dùng để lấp một cái hố có dung lượng chưa bằng phân nửa. Nhưng ở tác phẩm ngắn này, độc giả có thể cảm nhận sự chắt lọc ý tưởng, dồn dập của nhịp truyện, tuy mong manh nhưng vẫn tròn trịa, không khiến người đọc thấy hẫng. 

Từ Cúc dại và tia nắng sang Từ những ruộng rau ở nông trại Cúc Cu vẫn là những bước dạo chơi trong thế giới đồng thoại của những động, thực vật được nhân hóa. Không gian là chiếc ban công của căn hộ chung cư giữa lòng thành phố hiện đại, hay những ruộng rau. Con người xuất hiện ở đó chỉ thoáng qua, hoặc đóng vai trò phụ trợ trong thế giới sinh động, và cũng nhiều ẩn mật ấy. 

Đến Những thứ bạn dùng để lấp một cái hố, nét cổ tịch đó vẫn còn, với nhân vật chính là một con quái vật. Tuy vậy, con quái vật đó lại trót phiêu du trong “cõi người ta” nhiễu sự, đầy đủ các nam phụ lão ấu, làm đủ ngành nghề, đến từ khắp nơi trên thế giới. Chỉ là, không ai có khả năng lấp đầy một cái hố. Đó không phải là một cái hố có thể vá lại bằng đường kim mũi chỉ, cũng không thể trồng cây để che lại, càng không phải xúc đất cho đầy thì có thể lấp lại được. Cái hố đó dường như không đáy, mở ra trong thân thể con quái vật lông lá khổng lồ. 

Trong thế giới Dy Duyên tạo ra, một con quái vật có thể nghiễm nhiên bước vào cuộc sống con người mà không làm bất cứ ai sợ hãi. Chỉ trong đôi mắt trẻ thơ, những con quái vật mới thôi đáng sợ. Hay nói đúng hơn, đó chính là sự phá bỏ những định kiến, bám chấp định hình thế giới thông thường.

Bằng cách tạo ra một con quái vật như vậy, ngay từ đầu, Dy Duyên như muốn thông báo cho người đọc hãy sẵn sàng bước vào một cõi nhân gian phi lý – nơi mọi sự dị kỳ được chấp nhận vì thế gian ấy vận hành theo quy luật của óc tưởng tượng trẻ con. 

Đã tạo ra một quái vật, tác giả lại còn tặng cho nó một chiếc hố “tối đen như cánh cổng mở đến một nơi vô tận”, đồng thời cũng mở ra một hành trình của thấu hiểu và xoa dịu những khiếm khuyết, những tổn thương vốn cũng giống cái hố kia, không thể nào lấp được. 

2. Đồng hành cùng quái vật trong hành trình đó là một cô bé, với nỗ lực không mệt mỏi là làm sao lấp được chiếc hố của quái vật. “Tôi muốn biết cần phải làm gì với một cái hố mở ra trong cơ thể mình. Nó làm tớ cảm thấy rất lo lắng và bất an” – Quái vật tâm sự với cô bé. 

Chỉ thế thôi mà khởi sự một tình bạn keo sơn. Một tình bạn mà người này học cách chấp nhận chiếc hố trong cơ thể mình và người kia cũng phải học để làm người trưởng thành với những va vấp, thất bại, đối diện với sự bất khả và bất toàn. 

“Táo lớn lên từ cái hố có vị của chính cái hố, một lỗ trống lớn lao vô tận của tình yêu thương thuộc về ký ức. Nó làm tôi cảm thấy bấp bênh, hoang mang, buồn bã đến mức vượt qua những gì tôi có thể chứa đựng. Nó làm tôi cảm thấy chạm vào cuộc sống theo một cách hoàn toàn hơn. Nó khiến tôi nghĩ về những lời của chuyên gia trồng táo, và tôi thấy rằng, ông đã đúng. Không có gì trên đời là thực sự, hay hoàn toàn, hay trọn vẹn mà không trải qua tấm lưới lọc của thời gian”.

Những thứ bạn dùng để lấp một cái hố là thế. Triết lý nhưng không sa vào thuyết lý nặng nề, với những “bài học giáo dục”, “bài học đạo đức”. Nó từ đầu đã là cái nhìn tiệm cận, chân thành của một cô bé, kể trên ngôi thứ nhất. Cô bé mà thuở ấu thơ lần đầu thấy cái hố mở ra trong người quái vật – và phải đợi đến mùa Hè năm cô hai mươi tuổi để thấy cái hố đầu tiên mở ra trong cô, một cái hố không hiển lộ ra hình tướng bề ngoài mà thẳm sâu trong tâm hồn. 

Bằng cách đó, tác phẩm này mở rộng đối tượng độc giả của mình. Không chỉ có các bé con, mà người lớn cũng có thể tìm đọc. Để tìm sự đồng cảm. Để tìm niềm an ủi. Hay để tập chấp nhận những cái hố vào bất kỳ giai đoạn nào trong cuộc đời cũng có thể mở ra trong lòng ta. Và Dy Duyên làm được tất cả chuyện này chỉ với cuốn sách vỏn vẹn chưa tròn 100 trang. 

Ta cũng không nên bỏ qua những minh họa đẹp đã góp phần rất lớn trong việc diễn tả câu chuyện này. Người minh họa là họa sĩ Thanh Vũ, vốn được nhiều bạn đọc truyện tranh yêu thích với Bóng, một tác phẩm truyện tranh đầy đặn và hiếm hoi trong thị trường truyện tranh cộp mác Việt Nam nhỏ hẹp hiện tại. Từ sự kết hợp giữa Dy Duyên và Thanh Vũ, vào mùa Hè 2025, có “Một quái vật tìm đến thành phố để hỏi con người xem cần làm gì với một cái hố mở ra bên trong cơ thể…”