Lần đầu tiên sau 30 năm, Walmart hồi sinh ngoạn mục nhờ AI, khiến Amazon phải chạy theo học hỏi, tương lai siêu thị biến thành nhà kho TMĐT đang đến rất gần

Tờ The Economist cho hay Walmart đang có bước chuyển mình mạnh mẽ nhờ trí thông minh nhân tạo (AI), tạo nên những nhà kho thông minh, qua đó chuyển mình phát triển thành một hãng thương mại điện tử (TMĐT) để cạnh tranh với Amazon.

Vào thập niên 1980, những kho hàng của Walmart chỉ là những không gian khiêm tốn, chật chội, ồn ào và đầy rẫy sự hỗn loạn, nhân viên phải kéo từng thùng hàng ra khỏi xe tải rồi phân loại theo cách thủ công, hoàn toàn không có sự hỗ trợ của máy móc tự động hay phần mềm quản lý hiện đại.

Thế nhưng 40 năm trôi qua, Walmart đã bước vào kỷ nguyên “nhà kho thông minh”. Các trung tâm phân phối mới được xây dựng như những nhà chứa máy bay khổng lồ, trang bị hệ thống băng chuyền hiện đại, màn hình máy tính điều khiển và đặc biệt là cánh tay rô bốt tự động lặng lẽ chọn và đóng gói hàng hóa.

Ứng dụng AI giúp Walmart tối ưu hóa thứ tự xếp hàng hóa trên xe tải theo tiêu chí dễ dỡ hàng nhất tại các cửa hàng, các mặt hàng dễ vỡ luôn được đặt trên cùng, sản phẩm khẩn cấp được xếp ở phía trước, các mặt hàng thường mua cùng nhau thì được ghép chung khu vực.

Ở mỗi bước, chỉ cần một vài nhân viên túc trực, chủ yếu để giám sát và hỗ trợ máy móc hoạt động trơn tru.

Rõ ràng, nhờ AI mà tham vọng của Walmart trong việc cạnh tranh cùng Amazon tại mảng TMĐT đang ngày một lớn hơn bao giờ hết.

Duyên nợ Amazon

Quay ngược dòng lịch sử khi Doug McMillon được bổ nhiệm làm CEO vào đầu những năm 2010, Walmart đang ở trong giai đoạn khủng hoảng.

Cái tên Amazon, khởi đầu là một nhà bán sách trực tuyến, đã mở rộng thành “cửa hàng bán mọi thứ” với dịch vụ giao hàng tận nhà, khiến mô hình cửa hàng lớn ở ngoại ô của Walmart trở nên lỗi thời.

Doanh số cùng cửa hàng (same store sales) của Walmart liên tục sụt giảm, lợi nhuận teo tóp và cổ phiếu mất giá.

Tại thời điểm này Amazon không chỉ có ưu thế về kênh phân phối nhanh chóng, mà còn sở hữu kho hàng vô cùng đa dạng và trải rộng khắp nước Mỹ.

Trong khi đó, Walmart vẫn chủ yếu dựa vào hệ thống siêu thị vật lý, chưa kịp tận dụng tối đa kênh trực tuyến.

Việc bỏ lỡ làn sóng TMĐT đầu tiên khiến nhà bán lẻ này bị tụt lại phía sau đối thủ vốn sinh sau đẻ muộn nhưng phát triển thần tốc.

Một câu chuyện hy hữu nữa là mối duyên nợ với Amazon lại đến từ chính cựu nhân viên của Walmart.

Năm 1998, Robert Davis, kỹ sư công nghệ kì cựu của Walmart, đề xuất với CEO David Glass rằng công ty nên dồn nguồn lực và quyết tâm phát triển mảng bán hàng trực tuyến. Thế nhưng CEO Glass từ chối, cho rằng doanh số online sẽ không bao giờ vượt quá quy mô cửa hàng Sam’s Club lớn nhất.

Thất vọng vì sự thờ ơ của lãnh đạo, Davis rời Walmart đến Amazon, góp phần xây dựng đế chế TMĐT này trong hơn một thập kỷ.

Sự ra đi của Davis cùng tâm lý coi thường TMĐT này đã khiến Walmart chậm chân trong giai đoạn đầu “bùng nổ” mua sắm online.

Thế nhưng dưới sự điều hành của McMillon, Walmart đã hồi sinh ngoạn mục nhờ áp dụng triệt để công nghệ mà đặc biệt là AI.

Năm 2024, doanh thu của tập đoàn đạt 680 tỷ USD và quy mô nhân sự lên tới 2,1 triệu người, đồng thời trở thành công ty lớn nhất thế giới về cả doanh thu lẫn số lượng lao động.

Tại thị trường Mỹ, Walmart chiếm tới 10 % tổng chi tiêu bán lẻ (không tính xe ô tô) và 25 % chi tiêu cho hàng tạp hóa.

Nhờ thành tựu chuyển đổi số và cải thiện hiệu quả vận hành, vốn hóa thị trường của Walmart đã tăng hơn 50% trong vòng một năm, vượt mốc 750 tỷ USD.

Giá cổ phiếu hiện được định giá ở mức gần 40 lần thu nhập (P/E), cao hơn cả Alphabet, Amazon, Apple, Meta hay Microsoft.

Trong báo cáo quý I/2025, tập đoàn khẳng định kỳ vọng doanh số năm nay sẽ tăng trưởng 3–4 %, lợi nhuận hoạt động (operating profit) thậm chí còn tăng nhanh hơn, bất chấp căng thẳng chuỗi cung ứng và chiến tranh thương mại.

Hồi sinh sau 30 năm nhờ AI

Tờ Fortune cho hay mảng TMĐT của Walmart đã báo lãi lần đầu tiên sau 30 năm kể từ khi chuỗi bán lẻ này mới tiếp xúc đến lĩnh vực mới.

Tờ Business Insider (BI) cho hay Walmart đã chiếm ưu thế rõ ràng trong thị trường tạp hóa trực tuyến, với thị phần đạt gần 27 % so với 18,5 % của Amazon vào cuối 2024.

Đồng thời, nhờ tận dụng mạng lưới hơn 4.600 cửa hàng làm trung tâm phân phối, Walmart có thể cung cấp giao hàng nhanh trong vòng 3 giờ tới 95 % dân số Mỹ, giúp mảng thương mại điện tử lần đầu tiên sinh lời nhờ “gom giao nhiều đơn quanh khu vực gần nhau” (Densification).

Nhờ việc gom giao nhiều đơn quanh khu vực gần nhau này mà Walmart giảm đáng kể chi phí trên mỗi kiện hàng, duy trì giá rẻ và tốc độ cao, điều mà Amazon vẫn còn đang nỗ lực cải thiện.

Theo Fortune, khoảng 1/3 số khách hàng Walmart chấp nhận trả phí để giao hàng nhanh hơn, trong khi chuỗi bán lẻ này tận dụng các chi nhánh siêu thị làm kho mini gần người tiêu dùng, đồng thời tích hợp quảng cáo, dữ liệu vào để phát triển TMĐT tự thân.

Hãng Walmart đã tận dụng kho dữ liệu mua sắm khổng lồ để bán quảng cáo trên app, màn hình tại cửa hàng và TV (sau khi mua Vizio). Đơn vị quảng cáo này thu về 4,4 tỷ USD năm 2024, biên lợi nhuận khoảng 70 %, đóng góp 10 % lợi nhuận hoạt động và dự kiến tăng lên 16 % vào năm 2027.

Hãng tin Reuters thì cho hay nhờ tối ưu hóa chi phí vận hành thông qua AI, Walmart đã công bố lợi nhuận mảng TMĐT tại Mỹ năm 2025 đạt mức tăng trưởng hai con số, đồng thời khẳng định sẽ tiếp tục sinh lời ngay cả khi chịu áp lực thuế quan và gián đoạn chuỗi cung ứng.

Theo Reuters, đây là bước ngoặt lớn khi từ chỗ lỗ để xây nền tảng kỹ thuật số, Walmart giờ vận hành hiệu quả đủ để bù đắp chi phí đầu tư và vẫn duy trì giá thấp.

Đồng quan điểm, trang SellerApp nhận định việc tận dụng 7.000 điểm bán lẻ để phục vụ cả giao hàng và cửa hàng lấy hàng nhanh giúp Walmart tránh được tình trạng quá tải trung tâm phân phối, vấn đề mà Amazon vẫn gặp phải.

Trong khi đó báo cáo của Euromonitor đánh giá Walmart đang dẫn đầu làn sóng phát triển các cửa hàng lấy hàng nhanh với hơn 4.600 chi nhánh được triển khai cuối năm 2022, phù hợp xu hướng “đặt online, lấy tại cửa” của người Mỹ sau đại dịch.

Thậm chí để cạnh tranh với Amazon, Walmart còn ra mắt Walmart Fulfillment Services (WFS) với ưu đãi phí lưu kho thấp hơn và không phạt lưu kho dài hạn, phù hợp cho cả các sản phẩm bán chậm. Nhờ tận dụng kho bãi ngay tại các cửa hàng, WFS cung cấp giao nhanh hơn, chi phí cạnh tranh hơn, qua đó thu hút ngày càng nhiều thương nhân thứ ba chuyển về nền tảng của Walmart.

Những lợi thế này cho thấy Walmart không chỉ bám đuổi mà còn đang vượt qua Amazon trong một số mảng trọng yếu, đặc biệt là tạp hóa trực tuyến, logistics nhanh và dịch vụ omnichannel.

Trong khi Amazon vẫn giữ vị trí dẫn đầu tổng thể về quy mô TMĐT thì Walmart đã tìm ra những “điểm yếu” của đối thủ và tận dụng quy mô vật lý khổng lồ để tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.

Phá vỡ tư duy

Tờ Fortune cho hay trong nhiều năm, lãnh đạo Walmart lo ngại e‑commerce sẽ ăn mòn lợi nhuận từ kênh cửa hàng truyền thống nên dè dặt đầu tư tăng trưởng.

Khi Amazon sẵn sàng chi hàng tỷ đô mỗi quý để mở rộng, Walmart chỉ lo lắng về con số thua lỗ vài chục triệu trong quý, qua đó khiến họ mất thế chủ động.

Tư duy truyền thống của Walmart cũng dễ hiểu khi Sam Walton thành lập Walmart vào năm 1962 với mô hình kinh doanh dựa trên nguyên tắc giữ chi phí thấp, chuyển tiết kiệm đến khách hàng, giành thị phần, tận dụng quy mô để tiếp tục hạ chi phí và cứ thế lặp lại chứ không phải là công nghệ và đổi mới.

Tất nhiên từ cuối những năm 1960, Walmart đã sớm tìm hiểu công nghệ nhưng chúng không được coi trọng.

Phải đến dưới thời McMillon, khoản đầu tư vào công nghệ (capex) đã tăng gấp đôi kể từ 2019, đạt 24 tỷ USD năm 2024, chiếm hai phần ba dòng tiền hoạt động.

Công ty phát triển trợ lý AI nội bộ: “Sparky” hỗ trợ khách hàng tìm sản phẩm, “Wally” gợi ý danh mục hàng hóa cho bộ phận merchandiser. Bộ đôi này giúp đẩy nhanh tốc độ của TMĐT.

Với mạng lưới hàng nghìn cửa hàng bao phủ 90% dân số Mỹ trong vòng bán kính 16km mỗi chi nhánh, Walmart đang biến các kho hàng truyền thống thành điểm xử lý đơn trực tuyến.

Hãng thậm chí mở chợ TMĐT cho bên thứ ba, mở rộng danh mục lên hàng trăm triệu sản phẩm, và thu phí khoảng 12 % giá trị giao dịch cộng thêm 8 % phí lưu kho, đóng gói, giao hàng cho các thương nhân sử dụng dịch vụ logistics của Walmart.

Theo eMarketer, mảng TMĐT của Walmart Mỹ đạt doanh số trên 100 tỷ USD năm 2024, tăng trưởng khoảng 20 % hàng năm, gấp đôi tốc độ của Amazon và đã dẫn đầu mảng giao hàng tạp hóa online.

Nếu trước đây Amazon khiến Walmart phải học hỏi thì giờ đây, đế chế của Jeff Bezos lại đang phải học hỏi lại theo Walmart bằng cách mua Whole Foods (2017) và thử nghiệm cửa hàng tự động không thu ngân nhưng kết quả không được như kỳ vọng.

Ngược lại, Walmart với lợi thế về mạng lưới siêu thị kết hợp e‑commerce đang vững vàng áp đảo đối thủ. Với guồng phát triển TMĐT ngày càng tăng tốc, Walmart ngày nay có thể trở thành hình mẫu cho ngành bán lẻ cũng như TMĐT thay thế cho Amazon.

*Nguồn: Fortune, BI, Reuters