Tại diễn đàn phát triển khu công nghiệp chiều 29/5, ông Nguyễn Văn Tiến, Phó chủ tịch Liên chi hội Bất động sản công nghiệp Việt Nam (VIREA), cho biết xu hướng phát triển khu công nghiệp thông minh, tích hợp đang ngày càng lan rộng.

Mô hình này sử dụng công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn và tự động hóa để tối ưu hóa quy trình sản xuất, thúc đẩy phát triển bền vững. Khu công nghiệp thông minh tạo ra hệ sinh thái kết nối, nơi doanh nghiệp có thể cải thiện chất lượng sản phẩm, giảm chi phí và tác động môi trường.

Ông Tiến cho hay có ba yếu tố thúc đẩy quá trình chuyển đổi khu công nghiệp truyền thống sang mô hình thông minh gồm công nghệ, áp lực từ nhà đầu tư quốc tế và khả năng cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Một khảo sát của VIREA chỉ ra hơn 60% doanh nghiệp FDI tại Việt Nam có xu hướng lựa chọn các khu công nghiệp đã tích hợp hệ thống quản lý thông minh và khả năng cung cấp dữ liệu vận hành theo thời gian thực.

“Doanh nghiệp ngoại ngày càng chú trọng hạ tầng công nghệ, khả năng tích hợp số hóa của khu công nghiệp, bên cạnh chi phí sản xuất và vị trí địa lý”, ông Tiến cho hay.

Cùng quan điểm, ông Phạm Thanh Bình, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thông tin và hỗ trợ đầu tư phía Bắc, Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính), cho biết Việt Nam có nhiều lợi thế phát triển khu công nghiệp thông minh, sinh thái.

4 tháng đầu năm, Việt Nam thu hút hơn 13,8 tỷ USD tổng vốn FDI đăng ký, tăng gần 40% so cùng kỳ. Vốn đăng ký cấp mới có hơn 1.200 dự án, đạt 5,6 tỷ USD. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm đa số với tổng vốn đăng ký đạt gần 3,4 tỷ USD.

Ông Bình nhìn nhận dòng vốn FDI đang dịch chuyển mạnh mẽ sang các ngành công nghệ cao, thân thiện môi trường. Bởi nhà đầu tư không chỉ quan tâm chi phí sản xuất mà còn yêu cầu khắt khe về hạ tầng thông minh, cam kết phát thải thấp và lực lượng lao động kỹ thuật số.

“Chỉ khi chúng ta tạo dựng được những khu công nghiệp thông minh, tích hợp mới có thể cạnh tranh trong cuộc đua thu hút FDI chất lượng cao”, ông nhấn mạnh.

Tuy nhiên, việc chuyển đổi từ khu công nghiệp truyền thống sang mô hình thông minh, tích hợp gặp không ít thách thức. Ông Nguyễn Văn Tiến cho biết nhiều khu công nghiệp vẫn chưa đồng bộ hạ tầng kỹ thuật như thiếu nhà ở công nhân, hạ tầng logistic, hệ thống xử lý môi trường đạt chuẩn. Ngoài ra, có hơn một nửa số khu công nghiệp vẫn trong giai đoạn đền bù, giải phóng mặt bằng. Nhiều khu chưa khai thác hiệu quả dẫn tới lãng phí tài nguyên đất, vốn đầu tư công.

Theo chuyên gia, Việt Nam chủ yếu thu hút FDI ở các ngành sử dụng nhiều lao động, giá trị gia tăng thấp, ít có sự lan tỏa công nghệ. Do đó, các mô hình tiên tiến như khu công nghiệp sinh thái, công nghệ cao, tích hợp còn hạn chế về số lượng. Tình trạng thiếu hụt lao động chất lượng cao, nhất là lĩnh vực tự động hoá, quản trị sản xuất hiện đại ngày càng gia tăng.

Trước thực trạng trên, ông Phạm Thanh Bình cho rằng khu công nghiệp không thể tồn tại như một thực thể đơn lẻ mà cần được quy hoạch tích hợp với đô thị, cảng biển, cao tốc, và các trung tâm đổi mới sáng tạo, giáo dục, logistics. Điều này đòi hỏi tư duy phát triển liên ngành và sự phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương trong vùng.

Ông đề xuất xây dựng bộ tiêu chí cụ thể về việc cấp phép, vận hành các khu công nghiệp thông minh, sinh thái, đồng thời có chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng cho những các dự án áp dụng mô hình tuần hoàn nước, tái chế chất thải và sử dụng năng lượng sạch. “Mô hình khu công nghiệp tuần hoàn cần được khuyến khích và nhân rộng”, ông Bình cho hay.

Tại diễn đàn, bà Nguyễn Thi Dung, Phó chủ tịch VIREA cũng nhấn mạnh giai đoạn 2025 – 2030 là thời điểm “vàng” để các doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng khu công nghiệp. Bởi nhu cầu đất công nghiệp dự báo tiếp tục tăng mạnh và nguồn cung mới đang được bổ sung đáng kể. Theo quy hoạch, đến năm 2030, ngoài 435 khu công nghiệp đang hoạt động, Việt Nam còn có 221 dự án quy hoạch mới, 74 dự án dự kiến mở rộng và 23 khu điều chỉnh quy hoạch.

Theo bà Dung, khu công nghiệp tương lai không chỉ là “nơi đặt nhà máy” mà cần trở thành hệ sinh thái tích hợp, có đầy đủ ưu thế về công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhân lực chất lượng cao và cam kết mạnh mẽ với môi trường. “Đây sẽ là bệ phóng để Việt Nam không chỉ giữ vững vị trí trong cuộc chơi, mà còn tạo dấu ấn riêng trên bản đồ đầu tư quốc tế”, bà nói.

Ngọc Diễm