Trao trả hồ sơ chứng tích chiến tranh nhân 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hoa Kỳ

Trưng bày đã khai thác nguồn tư liệu phong phú từ nhiều cơ quan, tổ chức uy tín của cả hai nước, bao gồm Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Bộ Ngoại giao Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Trung tâm Việt Nam, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam, Đại học Công nghệ Texas – Hoa Kỳ, cùng với lời kể của các nhân chứng lịch sử.

Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc Knapper tham quan triển lãm.

Đặc biệt, trưng bày giới thiệu nhiều tài liệu lần đầu tiên được công bố, tiêu biểu như các văn bản liên quan đến tiến trình bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Trong đó có Tuyên bố của Tổng thống William Jefferson Clinton về việc thiết lập quan hệ bình thường với Việt Nam, công bố tại Nhà Trắng ngày 11/7/1995, hiện lưu giữ tại Lưu trữ Quốc gia Hoa Kỳ, và Tuyên bố của Thủ tướng Võ Văn Kiệt ngày 12/7/1995 về quyết định bình thường hóa quan hệ của Tổng thống Bill Clinton, hiện bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III.

Trao trả hồ sơ chứng tích chiến tranh cho các gia đình liệt sĩ và cựu chiến binh.

Trưng bày được chia thành ba phần chính: Phần I: Tiến tới thiết lập quan hệ ngoại giao – tái hiện những bước đi quan trọng dẫn đến việc thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1995. Phần II: Hợp tác và phát triển – phản ánh quá trình hợp tác trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học, giáo dục, y tế, quốc phòng trong những năm qua. Phần III: Vững bước vào kỷ nguyên mới – hướng tới tương lai hợp tác bền vững giữa hai nước.

Từ việc thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1995, Việt Nam và Hoa Kỳ đã cùng nhau đi qua những cột mốc lịch sử quan trọng: Ký kết Hiệp định Thương mại song phương năm 2000, xác lập quan hệ Đối tác toàn diện năm 2013 và đỉnh cao là nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững vào tháng 9/2023.

Bên cạnh trưng bày tài liệu, sự kiện còn có ý nghĩa đặc biệt với việc trao trả hồ sơ chứng tích chiến tranh cho các gia đình liệt sĩ và cựu chiến binh. Đây là hoạt động hết sức nhân văn, thể hiện tinh thần trách nhiệm và thiện chí trong quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ nhằm khắc phục hậu quả chiến tranh.

Trưng bày giới thiệu nhiều tài liệu lần đầu tiên được công bố.

Nhân dịp này, Trung tâm Việt Nam – Đại học Công nghệ Texas trao tặng cho Trung tâm Lưu trữ quốc gia III hơn 200 bộ hồ sơ, dữ liệu chứng tích chiến tranh để quản lý và tiếp tục trao trả cho các gia đình.

Trong số những gia đình được trao trả chứng tích, câu chuyện của chị Trần Thu Hà, cháu liệt sĩ Trần Văn Phú (hồ sơ F034602421337) đã để lại ấn tượng sâu sắc. Chứng tích được trao trả bao gồm Giấy chứng minh và Sổ lịch có tên Trần Văn Phú – Trung đội trưởng, đơn vị Trung đoàn 90 sư đoàn 324.

Ngày 5/8/1995, tại Hà Nội, Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Warren Christopher và Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm ký Nghị định thư, chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hoa Kỳ. Nguồn: Xuân Tuân – TTXVN, Số ảnh. M95.3717

Chị Trần Thu Hà chia sẻ với niềm xúc động: “Sau bao nhiêu năm tìm kiếm, gia đình chúng tôi hiện vẫn tìm được hài cốt liệt sĩ Trần Văn Phú. Khi nhận được tin mời tham dự buổi lễ hôm nay, gia đình chúng tôi rất xúc động và biết ơn. Chúng tôi cảm thấy như một phần linh hồn của chú tôi đã trở về với gia đình. Mấy hôm nay, ngày nào gia đình tôi cũng thắp hương và chuyện trò với chú, mời chú tới dự buổi lễ ngày hôm nay. Hiện sau rất nhiều năm tìm kiếm, gia đình đã khoanh vùng được tọa độ chú hy sinh, và rất mong sau dịp này sẽ được cơ quan chức năng tại địa phương cho phép tìm kiếm hài cốt chú tại đó”.

Năm 2025, Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam” đã tiến hành biên soạn và giới thiệu tóm tắt gần 50 hồ sơ chứng tích chiến tranh lên mạng xã hội. Các nhóm tình nguyện viên của Câu Lạc bộ “Mãi mãi tuổi 20” và “Kỷ vật kháng chiến” ở nhiều tỉnh thành trên cả nước đã theo những thông tin và địa chỉ hiếm hoi có trong hồ sơ để đến từng thôn, xóm tìm kiếm và xác minh thông tin.

Kết quả, chỉ sau gần 2 tháng nỗ lực thực hiện, đã tìm được thân nhân của 22 liệt sĩ và một số cựu chiến binh còn sống liên quan đến các hồ sơ chứng tích nêu trên.

Ông Đặng Thanh Tùng, Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ đánh giá: Trưng bày tài liệu và trao trả hồ sơ chứng tích là những hoạt động mang nhiều ý nghĩa nhân văn, lịch sử và đối ngoại sâu sắc. Sự kiện không chỉ cùng nhau nhìn lại chặng đường 30 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hoa Kỳ, mà còn góp phần củng cố mối quan hệ hợp tác, phát triển giữa hai nước mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Với ký ức được gìn giữ, với sự hợp tác được bồi đắp bằng thiện chí và trách nhiệm, quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ hứa hẹn một tương lai tươi sáng, vì lợi ích của nhân dân hai nước, và vì một thế giới hòa bình, ổn định, nhân văn và phát triển.

Nhân dịp này, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam cũng gửi tặng 30 bức ảnh – tượng trưng cho số năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, thể hiện sự trân trọng và cam kết tiếp tục phát triển mối quan hệ hữu nghị này.