Thẩm quyền mới của cấp xã trong lĩnh vực tư pháp, hộ tịch

Nghị định 120/2025/NĐ-CP về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực quản lý Nhà nước của Bộ Tư pháp quy định từ ngày 1/7, công chức tư pháp, hộ tịch cấp xã thực hiện toàn bộ chức năng hộ tịch cấp huyện; thực hiện thủ tục đăng ký giám hộ, xác định lại dân tộc, thay đổi hộ tịch; xác nhận công dân biên giới nhận con nuôi; chứng thực bản dịch từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt; Ủy ban nhân dân cấp xã xác nhận, hỗ trợ khi hòa giải viên gặp tai nạn; thẩm quyền của cấp xã trong lĩnh vực bồi thường Nhà nước…

Theo đó, các nhiệm vụ của Ủy ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện sẽ được chuyển giao tương ứng cho Ủy ban nhân dân cấp xã, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã; các nhiệm vụ của Phòng Tư pháp, Trưởng phòng Tư pháp, công chức làm công tác hộ tịch cấp huyện sẽ được chuyển giao cho công chức tư pháp – hộ tịch cấp xã.

Điểm mới quan trọng khác là cá nhân có quyền lựa chọn thực hiện thủ tục hành chính về hộ tịch tại cơ quan đăng ký hộ tịch nơi cư trú; nơi cư trú của cá nhân được xác định theo quy định của pháp luật về cư trú.

Trường hợp cá nhân lựa chọn thực hiện thủ tục hành chính về hộ tịch không phải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi thường trú hoặc nơi tạm trú thì Ủy ban nhân dân cấp xã nơi tiếp nhận yêu cầu có trách nhiệm hỗ trợ người dân nộp hồ sơ đăng ký hộ tịch trực tuyến đến đúng cơ quan có thẩm quyền theo quy định.

Điểm phục vụ hành chính công phường Hồng Hà giải quyết thủ tục hành chính cho công dân.

Người yêu cầu đăng ký khai sinh, đăng ký khai tử, đăng ký nhận cha, mẹ, con, đăng ký giám hộ, đăng ký thay đổi, chấm dứt giám hộ, đăng ký giám sát việc giám hộ, chấm dứt giám sát việc giám hộ, đăng ký thay đổi, cải chính, bổ sung hộ tịch, xác định lại dân tộc không phải có mặt tại cơ quan đăng ký hộ tịch để ký vào Sổ hộ tịch. Quy định này nhằm giảm thiểu việc đi lại và tiết kiệm thời gian cho người dân, nhất là khi thực hiện đăng ký hộ tịch trực tuyến hoặc thông qua hình thức ủy quyền.

Cũng theo Nghị định 120/2025/NĐ-CP, việc chứng thực chữ ký của người dịch trong các giấy tờ, văn bản từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt, từ tiếng Việt sang tiếng nước ngoài… thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân cấp xã, giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ cho công dân.

Ông Nguyễn Viết Hùng, công chức Điểm phục vụ hành chính công xã Sóc Sơn cho hay, thực hiện theo mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, lĩnh vực tư pháp ở cấp xã có sự thay đổi lớn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, với nhiều nhiệm vụ mới trước đây thuộc cấp huyện giải quyết.

Hiện, Điểm phục vụ hành chính công xã Sóc Sơn luôn có khá đông công dân đến làm thủ tục hành chính. Sáng 7/7, riêng lĩnh vực tư pháp, hộ tịch, ông Hùng đã tiếp khoảng 100 công dân đến giao dịch. “Với nhiều thay đổi, thẩm quyền mới, công dân đến giao dịch đông, công chức Điểm phục vụ hành chính công chúng tôi xác định vừa làm vừa học hỏi, nỗ lực để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới”, ông Hùng cho biết.

Theo Thông tư số 09/2025/TT-BTP của Bộ Tư pháp, từ 1/7/2025, việc tham mưu, giúp UBND cấp xã quản lý Nhà nước về xây dựng pháp luật; tổ chức thi hành pháp luật; hành chính tư pháp; bổ trợ tư pháp và các công tác tư pháp khác do Văn phòng HĐND và UBND thực hiện.

Cụ thể gồm trình UBND cấp xã ban hành dự thảo nghị quyết của HĐND, UBND cấp xã liên quan đến lĩnh vực tư pháp và các văn bản khác theo phân công của UBND cấp xã; dự thảo kế hoạch phát triển lĩnh vực, chương trình, biện pháp tổ chức thực hiện các nhiệm vụ về lĩnh vực tư pháp tại địa phương.

Trình Chủ tịch UBND cấp xã văn bản thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp xã trong lĩnh vực tư pháp theo quy định pháp luật; tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, chương trình, kế hoạch và các văn bản khác trong lĩnh vực tư pháp sau khi đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Giúp UBND cấp xã quản lý công tác xây dựng pháp luật tại địa phương theo quy định pháp luật và thực hiện các nhiệm vụ sau: tham gia xây dựng nghị quyết, quyết định thuộc thẩm quyền ban hành của HĐND, UBND cấp xã do các cơ quan chuyên môn khác thuộc UBND cấp xã xây dựng; thẩm định dự thảo nghị quyết của HĐND, dự thảo quyết định của UBND cấp xã.

Về tổ chức thi hành pháp luật, giúp UBND cấp xã theo dõi, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra về công tác kiểm tra rà soát, hệ thống hóa, xử lý văn bản quy phạm pháp luật; theo dõi việc thi hành văn bản quy phạm pháp luật; phổ biến, giáo dục pháp luật; hòa giải ở cơ sở; chuẩn tiếp cận pháp luật theo quy định pháp luật; xây dựng và trình UBND cấp xã ban hành kế hoạch theo dõi việc thi hành văn bản quy phạm pháp luật nếu cần thiết.

Tổ chức thi hành, theo dõi việc thi hành văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực tư pháp thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của UBND cấp xã; tham mưu, giúp UBND cấp xã theo dõi, đôn đốc việc triển khai công tác truyền thông chính sách, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan, tổ chức thuộc chính quyền địa phương cấp xã chủ trì soạn thảo theo quy định pháp luật; tổ chức thực hiện, theo dõi, đôn đốc, khen thưởng việc thực hiện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.

Về hành chính tư pháp, UBND cấp xã chỉ đạo, theo dõi, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra về công tác: hộ tịch, nuôi con nuôi tại địa phương theo quy định pháp luật; thực hiện đăng ký hộ tịch, giải quyết nuôi con nuôi trong nước; đề nghị Sở Tư pháp báo cáo Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định thu hồi, hủy bỏ giấy tờ hộ tịch, nội dung đăng ký hộ tịch được cấp, đăng ký trái với quy định pháp luật (trừ trường hợp kết hôn trái pháp luật).

Về công tác bổ trợ tư pháp, giúp UBND cấp xã chỉ đạo, theo dõi, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra về công tác: chứng thực, trợ giúp pháp lý tại địa phương theo quy định pháp luật; giúp Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã thực hiện cấp bản sao có chứng thực từ bản chính hợp đồng, giao dịch đã được chứng thực, chứng thực bản sao giấy, bản sao điện tử từ bản chính, chứng thực chữ ký (bao gồm cả chữ ký người dịch) và chứng thực hợp đồng, giao dịch thuộc thẩm quyền của UBND cấp xã theo quy định pháp luật;

Trong quản lý công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, đề xuất UBND cấp xã kiến nghị cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu, xử lý các quy định xử lý vi phạm hành chính không khả thi, không phù hợp với thực tiễn hoặc chồng chéo, mâu thuẫn trong quá trình thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính…