Trung Quốc nắm trong tay thứ có thể “thay đổi sự sống”, các ông lớn mang cả tỷ đô đến xếp hàng xin hợp tác

Từ AstraZeneca đến Pfizer đều tìm đến Trung Quốc

Các gã khổng lồ dược phẩm phương Tây đang ký kết những thương vụ trị giá hàng tỷ đô la với các công ty công nghệ sinh học biotech của Trung Quốc có ứng dụng AI, cho thấy niềm tin ngày càng lớn vào năng lực của Trung Quốc trong việc phát triển các loại thuốc mới nhanh hơn và với chi phí thấp hơn.

Vào tháng 6 vừa qua, hãng dược phẩm AstraZeneca của Anh đã đồng ý chi hơn 5 tỷ USD cho Tập đoàn Dược phẩm CSPC để được quyền truy cập vào nền tảng AI và danh mục các loại thuốc ung thư tiền lâm sàng của tập đoàn này.

Đây là một trong những thương vụ công nghệ sinh học-AI lớn nhất từ trước đến nay. CSPC từng có nguồn thu chủ yếu từ các dược phẩm thông thường như vitamin C và kháng sinh. Giờ đây, tập đoàn này xem các liệu pháp tiên tiến là mảng kinh doanh cốt lõi, đạt doanh thu hơn 31 tỷ USD trong năm ngoái với hơn 20.000 nhân viên.

Vài ngày sau, Pfizer cũng mở rộng hợp tác với XtalPi, một công ty công nghệ sinh học khác của Trung Quốc. Hai bên sẽ cùng nhau phát triển một nền tảng khám phá thuốc dựa trên vật lý lượng tử và được hỗ trợ bởi AI.

Thỏa thuận này nối tiếp thương vụ trị giá 250 triệu USD giữa XtalPi và Eli Lilly vào năm 2023, cùng một hợp đồng hợp tác mới với hãng dược DoveTree của Mỹ, có giá trị tiềm năng lên tới hơn 10 tỷ USD.

Những mối hợp tác này phản ánh bước chuyển mình của Trung Quốc từ một quốc gia chuyên sản xuất thuốc generic (thuốc gốc) thành một trung tâm khám phá các loại thuốc mới.

Kể từ năm 2018, các công ty khởi nghiệp và các hãng dược phẩm lâu đời tại đây đã đẩy mạnh đầu tư vào nghiên cứu tiên tiến, tạo nên một làn sóng các thương vụ cấp phép toàn cầu trong thời gian gần đây.

Hồi tháng 4, gã khổng lồ dược phẩm Pháp Sanofi đã công bố thỏa thuận trị giá 1,7 tỷ USD với Earendil Labs –công ty con tại Mỹ của Helixon, một hãng công nghệ sinh học-AI có trụ sở tại Bắc Kinh. Thỏa thuận này nhằm cấp phép hai ứng viên kháng thể tiềm năng để điều trị các bệnh tự miễn và viêm ruột, được phát hiện bởi nền tảng AI độc quyền của công ty.

“Là thị trường dược phẩm lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc tiếp tục là một phần quan trọng trong bức tranh toàn cảnh của ngành khoa học sự sống toàn cầu,” một phát ngôn viên của Sanofi chia sẻ với Rest of World .

Ông cũng nhấn mạnh “lĩnh vực công nghệ và công nghệ sinh học năng động” của nước này chính là động lực đổi mới có thể mang lại lợi ích cho bệnh nhân trên toàn thế giới.

Trong khi đó, CEO Albert Bourla của Pfizer tại một sự kiện ngành hồi tháng 6 cho biết, trong quá trình thẩm định của công ty, bao gồm các chuyến thăm tới phòng thí nghiệm ở Trung Quốc, đã khiến ông “hoàn toàn yên tâm” về chất lượng dữ liệu tại đây.

Trung Quốc có thể dẫn đầu thế giới

Sự tín nhiệm từ các hãng dược phương Tây cho thấy các công ty công nghệ sinh học Trung Quốc đã thành công trong việc “tái định vị bản thân để cung cấp các ứng viên thuốc đột phá cho thị trường toàn cầu,” Fangning Zhang, một đối tác tại văn phòng Thượng Hải của McKinsey & Company chuyên về dược phẩm và công nghệ y tế, nhận định.

Theo phân tích dữ liệu, Trung Quốc hiện chiếm gần 30% danh mục các dự án nghiên cứu và phát triển thuốc (R&D) trên toàn cầu – một bước nhảy vọt từ mức chỉ 10% vào năm 2019 – và đang dẫn đầu trong việc phát triển thuốc giai đoạn đầu ở nhiều lĩnh vực điều trị.

“Trung Quốc có thể dẫn đầu thế hệ tiếp theo của ngành khám phá thuốc nhờ AI,” Zhang nói. Bà chỉ ra sự tích hợp giữa các sáng kiến phần mềm và phần cứng trong toàn bộ quy trình R&D – từ xác định mục tiêu thuốc, sàng lọc ứng viên cho đến xác thực dữ liệu. Bà ước tính AI có thể tạo ra giá trị từ 15 đến 28 tỷ USD mỗi năm cho ngành khám phá thuốc toàn cầu.

Cho đến gần đây, các nhà sản xuất dược phẩm Trung Quốc chủ yếu được biết đến với việc sản xuất các loại thuốc truyền thống giá rẻ, dựa trên các quy trình hóa học phổ biến.

Giờ đây, ngành công nghệ sinh học Trung Quốc sở hữu hàng loạt lợi thế để thu hút các hãng dược phương Tây. Các công ty trong nước được hưởng lợi từ sự hỗ trợ của chính phủ, nguồn nhân lực chi phí thấp và các quy định ngày càng được tinh giản.

Đây là minh chứng cho thấy Samsung khá “hẹp hòi” với người dùng: Bảo sao dân tình chỉ tôn sùng Apple?

Câu chuyện xuất phát từ một thiết bị năm ngoái của Samsung dù có phần cứng giống hệt mẫu năm nay nhưng không được cập nhật tính năng mới nhất.

“Công nghệ sinh học và AI ở Trung Quốc đang có sự hội tụ mạnh mẽ,” ông Scott Moore, giám đốc các chương trình về Trung Quốc tại Đại học Pennsylvania, nhận định.

Ông cho rằng, với nguồn dữ liệu khổng lồ và số lượng bệnh nhân lớn, Trung Quốc có “những lợi thế mang tính cấu trúc” trong lĩnh vực AI y sinh. Hệ thống bảo hiểm y tế quốc gia – bao phủ hơn 600 triệu người – cung cấp một bộ dữ liệu huấn luyện khổng lồ cho các mô hình AI.

Sự phát triển năng lực AI của Trung Quốc – bao gồm các mô hình mã nguồn mở như DeepSeek – đã tiếp thêm động lực cho ngành khám phá thuốc của nước này. Đà tăng trưởng này đang thu hút sự quan tâm của cả các nhà đầu tư nhà nước và tư nhân.

Bên cạnh các hãng dược truyền thống đang chuyển hướng sang khám phá thuốc mới, các “gã khổng lồ” công nghệ Trung Quốc như Tencent, Baidu, Alibaba và ByteDance cũng đang tích cực hậu thuẫn cho các startup công nghệ sinh học. Chẳng hạn, Tencent là một trong những nhà đầu tư sớm vào XtalPi, còn ByteDance đã thành lập bộ phận khám phá thuốc công nghệ cao của riêng mình vào năm 2020.

Sự thay đổi này đang dần làm thay đổi cách nhìn của thế giới.

“Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và sẽ trở thành một trung tâm đổi mới thực thụ,” ông Moore nói.