GPT-5 ‘thổi bùng’ bong bóng AI mới, nguy cơ ‘tâm thần do trí tuệ nhân tạo’ không còn là giả thuyết

Khi OpenAI tung ra phiên bản mới nhất của ChatGPT, một làn sóng phản ứng mạnh mẽ lan tỏa từ cộng đồng người dùng. Không phải vì vấn đề kỹ thuật hay khả năng hỗ trợ, họ cảm thấy như mất đi một người bạn tinh thần. Những người từng gắn bó với phiên bản trước bỗng thấy chatbot mới quá lạnh lùng, thiếu đi sự ấm áp. Cảm giác hụt hẫng lan tỏa trên khắp diễn đàn.

Markus Schmidt, một nhạc sĩ sáng tác 48 tuổi, chia sẻ rằng chính anh cũng bị “sốc” khi lần đầu sử dụng phiên bản mới của ChatGPT. Markus từng dùng ChatGPT làm bạn đồng hành trong quá trình sáng tác – để được trò chuyện, nảy ý tưởng, và thậm chí giải tỏa những suy tư một ngày dài. Với anh, ChatGPT không chỉ là một công cụ hỗ trợ, mà còn là một người bạn âm thầm, luôn sẵn sàng lắng nghe. Khi phiên bản mới xuất hiện với giọng điệu cứng nhắc, phong cách tương tác hời hợt, anh cảm thấy như “mất một tâm hồn đồng cảm trong cuộc sống số”.

Trước phản ứng mãnh liệt của hàng ngàn người dùng, OpenAI buộc phải thừa nhận đã sai lầm khi loại bỏ vội vàng phiên bản cũ và áp đặt phong cách mới thiếu tính cảm xúc. Họ nhanh chóng khôi phục lại ChatGPT cũ cho người dùng trả phí và đồng thời triển khai thêm tùy chọn tùy chỉnh phong cách trò chuyện, để người dùng có thể chọn giữa nhiều phiên bản tính cách khác nhau. Đây được xem là “bước lùi chiến lược”, nhưng lại rất cần thiết để giữ lại mối liên kết tinh thần mà người dùng đã xây dựng với chatbot.

Câu chuyện không dừng lại ở một cuộc cập nhật phần mềm thất bại. Nó phản chiếu một hiện tượng xã hội lớn hơn: sự gắn bó tình cảm giữa con người và trí tuệ nhân tạo.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra xu hướng “gán nhân tính” cho các chương trình máy tính, khiến chúng được nhìn nhận như những thực thể có tâm hồn. Với ChatGPT, sự gắn bó này càng mạnh mẽ hơn vì cách trò chuyện tự nhiên, giàu sắc thái và khả năng thấu hiểu ngôn ngữ cảm xúc. Khi thói quen này bị phá vỡ, người dùng trải qua cảm giác hụt hẫng giống như mất đi một mối quan hệ thật sự. Đáng lo ngại hơn, một số trường hợp còn rơi vào trạng thái tâm lý bất ổn, xuất hiện dấu hiệu rối loạn khi phân định ranh giới giữa máy và người.

Thời gian gần đây, đã có nhiều cảnh báo về hiện tượng người dùng trò chuyện hàng giờ liền với chatbot, coi đó như bạn đời ảo. Khi một phiên bản bị thay đổi tính cách, không ít người thừa nhận họ cảm thấy mất mát, thậm chí đau khổ như chia tay thật ngoài đời. Những cảnh báo về hiện tượng được gọi là “ảo tưởng AI” hay “tâm thần do trí tuệ nhân tạo” không còn là giả thuyết, mà đang dần trở thành thực tế.

Về phía OpenAI, đây không phải lần đầu tiên công ty buộc phải rút lại các thay đổi. Trước đó, khi chatbot được điều chỉnh trở nên quá nịnh nọt và dễ dãi, công ty đã phải vội vàng điều chỉnh lại để tránh những hệ quả khó lường. Hai sự việc nối tiếp nhau cho thấy sự mong manh của ranh giới giữa cải tiến kỹ thuật và nhu cầu cảm xúc.

Phản ứng dữ dội quanh ChatGPT cũng gợi nhắc đến viễn cảnh một “bong bóng AI”. Sự phát triển quá nhanh, cộng với kỳ vọng khổng lồ từ công chúng, đang khiến các công ty công nghệ phải chạy đua tung ra những bản nâng cấp liên tục. Nhưng không phải lúc nào những thay đổi ấy cũng đem lại sự tiến bộ thực sự.

Thị trường đầu tư vào AI đang sôi động đến mức dễ tạo ra ảo tưởng rằng mọi sản phẩm mới đều là bước nhảy vọt, trong khi thực chất nhiều bản cập nhật chỉ làm phức tạp thêm mối quan hệ giữa người và máy. Khi sự kỳ vọng quá cao, khoảng cách giữa mong đợi và trải nghiệm thực tế dễ dẫn đến thất vọng, và đó chính là điều đang xảy ra với trường hợp GPT-5.

Bản chất của bong bóng là sự mất cân đối giữa giá trị thực và kỳ vọng. Trong lĩnh vực AI, giá trị thực nằm ở khả năng hỗ trợ công việc, cung cấp tri thức và tối ưu quy trình. Nhưng kỳ vọng lại đang bị đẩy sang lĩnh vực cảm xúc, nơi chatbot được gán vai trò bạn bè, người yêu, thậm chí tri kỷ. Khi công nghệ không thể đáp ứng một nhu cầu vượt quá giới hạn của nó, sự vỡ mộng là điều tất yếu.

Theo: The NY Times