Người kể chuyện mùa thu lịch sử

Ký ức sục sôi mùa thu cách mạng

Ông Nguyễn Tiến Hà năm nay đã bước sang tuổi 98, thế nhưng, mỗi khi Quốc khánh 2/9 đến gần, ký ức về những ngày tháng Tám sục sôi, về Quảng trường Ba Đình lịch sử vẫn hiện về vẹn nguyên. Trong giọng nói run run mà rắn rỏi, trong ánh mắt sáng lên niềm tự hào, người cựu binh ấy lại đưa chúng tôi trở về với mùa Thu độc lập, mùa Thu của một dân tộc đứng thẳng làm người. Mùa Thu năm 1945 như sống lại, rõ ràng đến từng âm thanh, sắc màu, từng nhịp đập trái tim của một thế hệ đã hiến dâng tuổi xuân cho độc lập dân tộc.

Ông Nguyễn Tiến Hà, tên khai sinh là Nguyễn Hữu Tự, sinh năm 1928 trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước, sớm giác ngộ cách mạng. Anh trai ông – Nguyễn Hữu Văn (tức Tạ Quang Chiến), là một trong tám chiến sĩ cận vệ được Bác Hồ đặt tên Trường, Kỳ, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi. Chính từ mạch nguồn gia đình ấy, tinh thần cách mạng đã thấm dần vào chàng thiếu niên Nguyễn Tiến Hà.

Năm nay đã bước sang tuổi 98, thế nhưng, ký ức về những ngày tháng Tám sục sôi, về Quảng trường Ba Đình lịch sử vẫn nguyên vẹn trong ký ức ông Nguyễn Tiến Hà.

Những năm 1940, Hà Nội như một chảo lửa, khắp nơi, tinh thần phản kháng chế độ thực dân, phong kiến dâng lên mãnh liệt. Đầu năm 1945, mới ngoài 17 tuổi, ông Hà đã gia nhập đội tự vệ khu phố. Ông cùng các thanh niên trong tổ chức đã tích cực rải truyền đơn tại các khu vực đông người, vận động nhân dân ủng hộ Việt Minh, huấn luyện sử dụng vũ khí và chống giặc đói, giặc dốt cho đến ngày khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân. “Khi ấy, có vất vả, có mất mát nhưng trong lòng ai cũng hừng hực một niềm tin: đất nước nhất định sẽ độc lập”, ông nhớ lại, đôi mắt già nua bỗng ánh lên như người trai trẻ của gần 80 năm trước.

Ngày 17/8/1945, tại Quảng trường Nhà hát Lớn Hà Nội, Nguyễn Tiến Hà có mặt trong dòng người như thác lũ đổ về dự mít tinh. Lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên cao, tiếng hô “Việt Nam độc lập!” vang dậy, át cả loa phóng thanh của chính quyền bù nhìn. Ông Hà kể, đó là lần đầu tiên ông cảm nhận rõ sức mạnh to lớn của nhân dân: khi triệu con tim cùng chung một nhịp đập, thì không thế lực nào ngăn nổi.

Chỉ hai ngày sau, sáng 19/8/1945, Hà Nội bước vào cuộc Tổng khởi nghĩa. Khắp các ngả đường, người dân rầm rập kéo về chiếm lĩnh các cơ quan đầu não. Và rồi, đỉnh cao của tất cả là sáng 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, giữa hàng chục vạn đồng bào, Nguyễn Tiến Hà cùng các đoàn viên Đoàn Thanh niên Cứu quốc, đứng nghiêm trang lắng nghe từng lời của Bác Hồ.

Ông Hà kể lại, khi tới nơi, quảng trường Ba Đình đã chật kín người. Cả triệu đồng bào từ khắp nơi đã có mặt, rợp cờ đỏ sao vàng, biểu ngữ, băng rôn. Không khí trang trọng, hân hoan bao trùm khắp không gian. Ông đứng cách lễ đài chừng 20-30m, đủ gần để nhìn thấy rõ hình dáng, cử chỉ của Bác Hồ và các vị lãnh đạo.

Trong mắt ông, lễ đài hôm ấy giản dị mà uy nghiêm, dựng bằng gỗ, phủ vải trắng và đỏ, nổi bật giữa quảng trường rộng lớn. “Chỉ cần ngẩng lên là có thể thấy rõ Bác Hồ. Người gầy, vầng trán cao, ánh mắt sáng, dáng điềm tĩnh mà toát lên uy nghi,” ông Hà nhớ lại.

Giây phút chờ đợi càng lúc càng lắng đọng. Rồi tiếng nhạc “Tiến quân ca” vang lên hùng tráng, cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới trong nắng thu Hà Nội. Khoảnh khắc ấy, trong lòng ông và hàng triệu người như dâng trào một niềm xúc động không thể tả bằng lời.

Khoảnh khắc thiêng liêng nhất chính là khi Bác đọc Tuyên ngôn Độc lập. Giọng Người dõng dạc, từng lời như khắc sâu vào trái tim hàng triệu con người: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do độc lập…”. Ông Hà còn nhớ rất rõ, trước khi đọc tiếp, Bác Hồ ân cần hỏi: “Tôi nói đồng bào có nghe rõ không?”. Ngay lập tức, cả quảng trường vang lên như một tiếng nói đồng thanh: “Có ạ! Có ạ!”. Câu trả lời ấy, giản dị mà thiêng liêng, gói trọn niềm tin yêu, sự gắn kết giữa lãnh tụ với nhân dân.

Khi Bác đọc dứt lời, quảng trường như vỡ òa. Hơn một triệu người cùng hô vang, tiếng reo hò vang dậy như sấm, biểu lộ niềm hạnh phúc và tự hào vô hạn. Với ông Hà, đó không chỉ là giờ phút lịch sử của dân tộc, mà còn là ký ức thiêng liêng của đời mình, ký ức về ngày Tổ quốc bước sang trang mới, ngày người dân Việt Nam chính thức trở thành công dân của một nước độc lập, tự do.

Trọn đời gìn giữ ngọn lửa độc lập

Đối với ông Nguyễn Tiến Hà, những ngày Thu lịch sử ấy không chỉ là ký ức, mà còn là dấu ấn định hình cả cuộc đời. Đến năm 1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ, ông Hà xung phong gia nhập Quân đội nhân dân Việt Nam. Những ngày đầu tiên, ông và đồng đội chiến đấu, quyết tử ở chiến lũy “Ô Cầu Dền” (Bạch Mai) thuộc Liên khu II (nay thuộc quận Hai Bà Trưng), góp phần cùng quân và dân Hà Nội có nhiệm vụ cầm chân địch trong suốt 60 ngày đêm khói lửa đầu tiên, sau đó được lệnh tạm rút về an toàn khu để bảo vệ lực lượng chiến đấu lâu dài.

Năm 1949, ông được phân công hoạt động bí mật tại vùng tạm chiếm ở Hà Nội. Năm 1950, trong một lần thực hiện nhiệm vụ cướp tù, ông không may bị địch bắt, tra tấn dã man và giam tại Sở mật thám (nay là Trụ sở Công an thành phố Hà Nội ở 87 Trần Hưng Đạo). Sau lần vượt ngục bất thành, địch đã chuyển ông sang giam giữ tại nhà tù Hỏa Lò.

Sau 80 năm, đất nước đổi thay từng ngày, ông Hà càng tự hào và tin tưởng thế hệ hôm nay sẽ tiếp bước cha anh, xây dựng Tổ quốc giàu mạnh, văn minh.

Tại nhà tù Hỏa Lò, nơi được ví như “địa ngục trần gian”, dù điều kiện sinh hoạt vô cùng thiếu thốn, kham khổ nhưng chiến sĩ cách mạng Nguyễn Tiến Hà vẫn tiếp tục có những ngày tháng hoạt động sôi nổi cùng các đồng chí, đồng đội. Ngay sau đó, ông Nguyễn Tiến Hà đã nhanh chóng tìm cách liên lạc với đơn vị và tiếp tục hoạt động cách mạng dưới danh xưng Trần Hữu Thỏa cho tới tận ngày Giải phóng.

Sau khi đất nước giành độc lập, ông chọn nghề dạy học. Trên bục giảng, ông không chỉ truyền dạy kiến thức mà còn truyền lửa cách mạng, gieo vào tâm hồn lớp lớp học trò tình yêu quê hương, ý thức trách nhiệm với Tổ quốc.

Không dừng lại ở đó, trong vai trò Phó Trưởng Ban Thường trực Ban liên lạc Đoàn Thanh niên Cứu quốc thành Hoàng Diệu, ông Hà luôn miệt mài tổ chức các buổi giao lưu, kể chuyện truyền thống, nhắc nhớ thế hệ sau về những hy sinh, gian khổ của cha anh. Ông bảo: “Lịch sử là mạch nguồn. Nếu thế hệ trẻ không biết, không hiểu, thì sẽ khó mà trân trọng giá trị của hòa bình hôm nay”.

Ở tuổi 98, sức khỏe đã yếu, nhưng mỗi khi Quốc khánh về, ông Hà lại như được tiếp thêm sinh lực. Ông vẫn ngồi hàng giờ kể cho con cháu nghe về những ngày Tháng Tám sục sôi, vẫn xúc động rưng rưng khi nghe Quốc ca vang lên trên quảng trường. Mỗi lời kể của ông là một trang sử sống động, là lời nhắc nhở thiêng liêng rằng: độc lập không phải món quà được ban tặng, mà là thành quả của những hy sinh vô giá. Và cho đến tận hôm nay, ký ức về mùa Thu độc lập năm ấy vẫn chảy mãi trong huyết quản, trở thành niềm tự hào bất tận không chỉ của riêng ông, mà của cả dân tộc.

Ông Nguyễn Tiến Hà lặng lẽ mỉm cười khi nhớ về những ngày tháng xưa, từ một đất nước nghèo nàn, bị áp bức, nay Việt Nam đã trở thành quốc gia độc lập, có vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế. Ông xúc động nói: “Tôi đã đi qua gần một thế kỷ, chứng kiến bao thăng trầm của dân tộc. 80 năm sau ngày Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập, đất nước đã thay đổi không ngờ: Thành phố khang trang, làng quê giàu đẹp, đời sống nhân dân ngày một đủ đầy. Nhìn thế hệ trẻ năng động, sáng tạo, tôi mừng lắm. Đó là minh chứng rõ nhất rằng sự hy sinh của lớp người đi trước chúng tôi là hoàn toàn xứng đáng”.

Năm nay, khi Tổ quốc chuẩn bị kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, ông Nguyễn Tiến Hà càng thêm bồi hồi. Từ sâu thẳm trái tim, ông gửi gắm đến thế hệ trẻ hôm nay: “Chúng tôi ngày ấy chỉ mới mười bảy, đôi mươi nhưng sẵn sàng hiến dâng tuổi xuân cho độc lập. Giờ đây, đất nước đã độc lập, thống nhất và đang trên con đường hội nhập, phát triển.

Các cháu không còn phải cầm súng ra trận, nhưng trách nhiệm lại lớn lao hơn: đó là phải giữ gìn nền hòa bình này, dựng xây một Việt Nam hùng cường, văn minh. Độc lập, tự do là thành quả của máu và nước mắt, hãy biết trân trọng và biến nó thành động lực để học tập, lao động, sáng tạo, đưa đất nước vươn lên sánh vai cùng các cường quốc như Bác Hồ hằng mong ước”.