Gen Z lý giải cách thế hệ mình phản ứng trước tin giả

Chỉ với một cú click chuột, một đoạn video deepfake hay bài viết do AI tạo ra có thể khiến hàng triệu nhầm lẫn, dẫn đến nhiều hệ luỵ từ các tin giả này.

Từ thực tế đó, nhóm sinh viên Trường ĐH FPT phân hiệu Cần Thơ gồm Châu Thành Lộc, Trần Thảo Ngân và Nhan Thế Văn đã thực hiện nghiên cứu nhằm giải mã cách gen Z Việt Nam tiếp cận và phản ứng với những nội dung do trí tuệ nhân tạo tạo ra (AI-Generated Content – AIGC).

Đề tài mang tên “Ethical Perception and the Adoption of AI-Generated Content in Digital Media: An Integrated Multidimensional Model” đi sâu vào vấn đề: làm sao để người trẻ vừa tận dụng được lợi ích của AIGC, vừa đủ tỉnh táo để không sập bẫy tin giả?

Từ khảo sát thực tế, nhóm phát hiện gen Z chấp nhận nội dung do AI tạo ra chủ yếu bởi ba lý do: sự hứng thú bên trong, cảm giác AI thật sự hữu ích và ý định sẵn sàng sử dụng. Yếu tố cảm xúc cũng tác động đến quá trình này nhưng chỉ ở mức độ gián tiếp. Bất ngờ nhất là yếu tố đạo đức – vốn được kỳ vọng sẽ quyết định cách người trẻ đối diện với tin giả hay nội dung AI – lại không ảnh hưởng mạnh như dự đoán.

Trong quá trình thực hiện đề tài, AI không chỉ là “đối tượng nghiên cứu” mà còn trở thành trợ lý đắc lực. Nhóm dùng ChatGPT để gợi ý nội dung, Notebooklm để tìm tài liệu, SmartPLS để xử lý dữ liệu. “Ứng dụng AI trong nghiên cứu giúp nhóm tiết kiệm thời gian, đồng thời mở ra những góc nhìn hoàn toàn khác với những gì chúng mình từng tin chắc” – đại diện nhóm chia sẻ.

Tại Vòng chung kết ResFes 2025, nhóm được hội đồng ban giám khảo ghi nhận điểm mạnh và góp ý hoàn thiện đề tài

Điểm khác biệt của nghiên cứu nằm ở chỗ nhóm đã kết hợp nhiều mô hình phân tích cùng lúc và bổ sung thêm yếu tố đạo đức – một góc nhìn còn rất mới trong các nghiên cứu về nội dung do AI tạo ra tại Việt Nam. Ngoài những con số, mô hình hay thuật ngữ học thuật, nghiên cứu này đưa ra thông điệp: AI không chỉ là công nghệ mà còn là tấm gương phản chiếu đạo đức xã hội.

Với nhà phát triển nền tảng nội dung trên mạng xã hội, nghiên cứu khuyến nghị cần xây dựng hệ thống AIGC minh bạch, dễ kiểm chứng. Với người dùng trẻ, đây có thể là cảnh bảo giúp họ cân bằng giữa sự tò mò trải nghiệm và sự tỉnh táo trước tin giả. Nghiên cứu cũng thể hiện góc nhìn mới, đạo đức và trách nhiệm của nhóm sinh viên trong việc sử dụng các công cụ AI thông qua quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng.

Với nghiên cứu này, Châu Thành Lộc, Trần Thảo Ngân và Nhan Thế Văn vừa tham gia và giành giải Khuyến khích tiểu ban Truyền thông Đa phương tiện tại cuộc thi nghiên cứu khoa học ResFes 2025.

ResFes là cuộc thi nghiên cứu khoa học dành cho học sinh, sinh viên do Khối Giáo dục FPT tổ chức thường niên. Năm 2025, cuộc thi có chủ đề: “Bắt sóng” AI – Kiến tạo tương lai. Vòng chung kết quy tụ 62 đề tài là nghiên cứu của sinh viên các trường thuộc Khối Giáo dục FPT, ĐH Quốc gia TP. HCM và 2 trường đại học Philippines tranh tài theo 5 tiểu ban: Công nghệ thông tin, Kinh tế – Quản trị kinh doanh, Truyền thông Đa phương tiện, Ngôn ngữ và Thiết kế mỹ thuật số.