Âm nhạc chữa lành: ‘Thuốc giảm đau’ tinh thần hay công cụ can thiệp y tế?

Có hiệu quả nhưng cần kết hợp điều trị

Dựa trên các nghiên cứu khoa học hiện đại, âm nhạc giúp giảm lo âu, cải thiện tâm trạng và nâng cao chất lượng sống ở nhiều bệnh nhân.

Bác sĩ chuyên khoa 1 Đinh Hoàng Đức, Khoa Nội Thần kinh – đột quỵ, Bệnh viện Gia An 115, cho biết, người bị bệnh tim mạch khi nghe nhạc thường có huyết áp ổn định hơn và cảm thấy bớt lo lắng. Ở người trầm cảm, liệu pháp âm nhạc khi kết hợp với điều trị chuẩn giúp giảm rõ rệt các triệu chứng của bệnh.

ẢNH: AI

“Khi nghe được một bài nhạc phù hợp, não bộ sẽ giải phóng dopamine, endorphin, oxytocin – những ‘hormone hạnh phúc’ – giúp chúng ta cảm thấy thư giãn. Âm nhạc còn có thể làm chậm nhịp tim, hạ huyết áp và giảm nồng độ cortisol – một loại hormone gây căng thẳng. Ngoài tác động sinh học, âm nhạc còn giúp phân tán sự chú ý, khiến người nghe bớt tập trung vào nỗi đau hay lo âu. Vì vậy, cảm giác dễ chịu khi nghe nhạc là kết quả tổng hợp của tác động thần kinh – nội tiết, tâm lý và trải nghiệm cá nhân”, bác sĩ Hoàng Đức giải thích.

Một phân tích tổng hợp mới đây đăng trên tạp chí The Lancet eClinicalMedicine (Anh) vào tháng 6.2025, đã khẳng định âm nhạc có hiệu quả trong việc giảm lo âu ở nhiều bối cảnh lâm sàng khác nhau.

Theo bác sĩ Hoàng Đức, việc điều trị các bệnh lý tâm thần kinh cần đa mô thức như tâm lý liệu pháp, thuốc, kích thích từ trường xuyên sọ…, và âm nhạc là một trong những phương pháp hỗ trợ giúp bệnh nhân cải thiện tình trạng bệnh.

Tuy nhiên, không thể xem âm nhạc là một phương pháp thay thế được thuốc hay trị liệu tâm lý. Thay vào đó, nó là “cầu nối” giúp bệnh nhân hợp tác điều trị tốt hơn, với ưu điểm an toàn, dễ tiếp cận, chi phí thấp.

Xu hướng “trở về bên trong” để chữa lành

Những năm gần đây, vì áp lực và cạnh tranh nghề nghiệp ngày càng gia tăng – nhất là ở người trẻ – nên nhiều người có xu hướng “trở về bên trong” để chữa lành bằng các phương pháp khác nhau: hoạt động thể chất (yoga, pilates, thiền), thư giãn kết hợp giải trí (massage, xông hơi, trà đạo) và đặc biệt là lựa chọn âm nhạc như một cách hồi phục, nuôi dưỡng tinh thần.

Ngoài các ca nhạc sĩ chuyên “trị” dòng nhạc này, nhiều nghệ sĩ và tổ chức cũng bắt đầu thử sức khi cho ra mắt các show diễn chữa lành, phát hành các bài hát sâu lắng với thông điệp tích cực, hướng đến tâm hồn con người để đáp ứng nhu cầu “chữa lành từ bên trong”.

Chị T.S.S.U (23 tuổi, nhân viên văn phòng, ở TP.HCM) chia sẻ: “Tôi thường xuyên bị đau đầu và mất ngủ do áp lực công việc nên có thói quen nghe nhạc để đầu óc được thoải mái hơn. Tôi thường chọn các thể loại nhẹ nhàng, nhịp chậm, nghe kể cả khi đang làm việc và trước khi đi ngủ. Dù không thể hoàn toàn hết stress nhưng ít nhất các cơn đau thái dương của tôi có dịu đi, trạng thái làm việc cũng tốt hơn”.

Bên cạnh đó, chị T.V.T.S (28 tuổi, làm tự do, ở TP.HCM) tâm sự rằng “thích nghe những bản nhạc không lời, có yếu tố thiên nhiên như tiếng mưa, gió hoặc sóng biển” vì giúp chị ngủ ngon hơn vào ban đêm. Đồng thời chị S. cho biết thêm, bản thân dần ưa chuộng các bài hát “có lời ca giản dị, nhẹ nhàng, hướng về chữa lành tâm hồn” bởi nó khiến tâm trạng trở nên tích cực.

Ảnh: AI

Bác sĩ Hoàng Đức cho hay, việc sử dụng âm nhạc để hỗ trợ sức khỏe cần cá nhân hóa theo từng người hoặc từng bệnh lý cụ thể, từ đó lựa chọn thể loại, tần số và tiết tấu phù hợp:

Mất ngủ: Nên nghe nhạc chậm rãi, không lời, âm lượng vừa phải trong 20-30 phút trước khi đi ngủ.

Căng thẳng: Nhạc cổ điển nhẹ, nhạc thiền hoặc âm thanh thiên nhiên thường mang lại hiệu quả tốt.

Đau đầu do stress: Có thể hợp với nhạc có tiết tấu rõ ràng, giúp “điều chỉnh” lại nhịp sinh học của não.

Tuy nhiên, điều quan trọng vẫn là phải biết lắng nghe phản ứng của cơ thể. Nếu việc nghe nhạc gây bồn chồn, khó chịu, vậy tốt nhất mọi người hãy dừng nghe.

“Tác dụng chữa lành của âm nhạc nói chung không chỉ đến từ việc nghe nhạc thụ động. Hát cũng giúp người bệnh điều hòa nhịp thở, tăng oxy và giải tỏa cảm xúc. Mọi người có thể tập chơi nhạc cụ để rèn luyện sự phối hợp vận động – nhận thức, rất có lợi cho phục hồi thần kinh sau đột quỵ hoặc sa sút trí tuệ. Các cộng đồng âm nhạc cũng có tác dụng mang lại cảm giác kết nối xã hội, giảm cô đơn, từ đó hỗ trợ giảm được nguy cơ trầm cảm và suy giảm nhận thức”, bác sĩ Hoàng Đức nói thêm.