Đục thủy tinh thể kiêng ăn gì để không làm bệnh tiến triển nặng?

Việc tìm hiểu đục thủy tinh thể kiêng ăn gì để không làm bệnh tiến triển nặng là điều quan trọng trong quá trình chăm sóc mắt và bảo vệ thị lực. Bởi vì, một số loại thực phẩm tưởng chừng vô hại nhưng lại âm thầm gây hại cho mắt. Vậy, người bị đục thủy tinh thể kiêng ăn gì và nên ăn gì tốt cho sức khỏe? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.

Người bệnh đục thủy tinh thể kiêng ăn gì và nên ăn gì?

Đục thủy tinh thể là tình trạng thủy tinh thể trong mắt bị mờ đục dần theo thời gian, làm giảm khả năng nhìn rõ, đặc biệt ở người lớn tuổi. Bệnh tiến triển chậm, ít có triệu chứng trong giai đoạn đầu và có thể gây mù lòa nếu không được can thiệp kịp thời.

Dinh dưỡng đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong việc làm chậm quá trình oxy hóa gây đục thủy tinh thể. Cụ thể, chế độ ăn giàu dưỡng chất có lợi cho mắt như vitamin C, E, lutein, zeaxanthin, kẽm… có thể giúp bảo vệ thủy tinh thể, cải thiện sức khỏe mắt và tăng hiệu quả hồi phục sau phẫu thuật nếu cần thiết.

Tại sao người bị đục thủy tinh thể cần kiêng một số thực phẩm?

Người bị đục thủy tinh thể cần kiêng một số thực phẩm nhất định bởi lựa chọn dinh dưỡng không phù hợp có thể làm tăng đường huyết, huyết áp và lipid (mỡ) trong máu. Đây đều là những yếu tố làm kích hoạt phản ứng viêm mạn tính trong cơ thể.

Khi viêm xảy ra, các gốc tự do và enzyme phân giải protein có thể phá hủy cấu trúc protein trong thủy tinh thể, khiến nó đục nhanh hơn. Do đó, việc tìm hiểu đục thủy tinh thể kiêng ăn gì là bước quan trọng nhằm giảm tiến triển bệnh qua việc kiểm soát viêm đến từ các phản ứng gây căng thẳng oxy hóa từ bên trong.

Bên cạnh đó, sau phẫu thuật thay thủy tinh thể, người bệnh vẫn cần duy trì chế độ ăn phù hợp để ngăn ngừa biến chứng hậu phẫu như phù hoàng điểm, viêm nội nhãn hoặc tăng nhãn áp. Nếu không kiểm soát tốt đường huyết, mỡ máu hoặc sử dụng thực phẩm làm suy yếu miễn dịch, nguy cơ nhiễm trùng và phục hồi kém có thể tăng cao.

Đục thủy tinh thể kiêng ăn gì?

1. Thực phẩm giàu đường tinh luyện và chỉ số GI cao

Thực phẩm như bánh ngọt, nước ngọt, kẹo, cơm trắng và các loại bánh mì trắng có chỉ số đường huyết (GI) cao dễ làm tăng glucose máu nhanh chóng. Khi glucose tăng cao, lượng gốc tự do sản sinh cũng tăng, gây stress oxy hóa làm tổn hại cấu trúc protein trong thủy tinh thể, đặc biệt là các protein crystalline – vốn giữ vai trò tạo nên độ trong suốt của thể thủy tinh.

Ngoài ra, nhiều nghiên cứu cũng đã cho thấy người tiêu thụ nhiều đường có nguy cơ bị đục thủy tinh thể cao hơn, đặc biệt nếu có kèm theo đái tháo đường. Vì vậy, việc kiểm soát tốt nhóm thực phẩm này chính là chìa khóa.

Người bệnh đục thủy tinh thể nên hạn chế tiêu thụ thực phẩm có chỉ số đường huyết cao

2. Thực phẩm nhiều chất béo bão hòa và trans fat

Thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa hoặc trans fat (chất béo chuyển hóa) như các loại thịt mỡ, bơ động vật, đồ chiên bằng dầu cũ và thực phẩm công nghiệp có thể làm tăng cholesterol LDL – một loại chất béo xấu trong máu, từ đó làm tăng nguy cơ gây xơ vữa và giảm lưu thông máu tới mô mắt. Khi vi tuần hoàn trong mắt suy giảm, dưỡng chất và oxy đến thủy tinh thể cũng giảm, làm tăng nguy cơ biến đổi cấu trúc protein và đục thủy tinh thể.

Bên cạnh đó, một số nghiên cứu cũng cho thấy tiêu thụ trans fat thúc đẩy các phản ứng glycation, tạo ra AGEs – các sản phẩm đường hóa độc hại tích tụ trong mô mắt, làm tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng.

3. Đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn

Đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, lạp xưởng, khoai tây chiên hay gà rán… thường chứa lượng lớn chất béo bão hòa (SFAs). Nghiên cứu cho thấy, tiêu thụ quá mức SFAa có thể làm giảm hoạt động của các enzyme bảo vệ mắt như glutathione peroxidase. Đồng thời, quá trình đun nấu ở nhiệt độ cao sản sinh ra trans fat (chất béo chuyển hóa) – tác nhân thúc đẩy lão hóa thủy tinh thể.

Thêm vào đó, nhóm thực phẩm này thường thiếu hụt vi chất thiết yếu như vitamin A, lutein và kẽm – những dưỡng chất quan trọng giúp duy trì độ trong suốt của thủy tinh thể.

4. Đồ uống có cồn và chất kích thích

Cồn (trong rượu, bia) và caffeine (trong trà đặc, cà phê…) có thể làm suy giảm hấp thu các chất chống oxy hóa như vitamin C, E, glutathione – vốn là hàng rào bảo vệ thủy tinh thể khỏi sự tấn công của các gốc tự do gây oxy hóa.

Ngoài ra, tiêu thụ rượu bia hoặc caffeine quá mức còn có thể làm tăng tỷ lệ biến chứng sau phẫu thuật đục thủy tinh thể như viêm, chậm lành vết mổ. Nguyên nhân là bởi cả cồn và caffeine đều có thể làm tăng áp lực nội nhãn.

Hạn chế rượu bia giúp bảo vệ thủy tinh thể khỏi các phản ứng oxy hóa

Người bị đục thủy tinh thể nên ăn gì?

1. Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

Người bệnh đục thủy tinh thể nên ăn gì chứa nhiều chất chống oxy hóa mạnh như vitamin C, E, lutein và zeaxanthin. Bởi vì, đây đều là những dưỡng chất đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ cấu trúc thủy tinh thể trước sự tấn công của gốc tự do – yếu tố chính thúc đẩy hiện tượng đục mờ của thể thủy tinh. Cụ thể;

• Vitamin C: Giúp “tái chế” glutathione – chất chống oxy hóa nội sinh trong cơ thể, góp phần làm chậm tiến triển bệnh. Đây cũng là dưỡng chất được Hiệp hội Nhãn khoa Hoa Kỳ khuyến cáo bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày.
• Vitamin E: Là chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ màng tế bào trong thủy tinh thể khỏi bị oxy hóa.
• Lutein và zeaxanthin: Tập trung tại vùng điểm vàng, giúp hấp thụ ánh sáng xanh và giảm tổn thương quang học trên võng mạc, góp phần cải thiện tầm nhìn.

Những chất này có nhiều trong củ quả nhiều màu sắc (ớt chuông, cà rốt, bí đỏ,…), trái cây tươi (quýt, bưởi, cam, việt quất…) và rau lá xanh sẫm màu. Trên thực tế, bổ sung đầy đủ nhóm chất này không chỉ làm chậm tiến trình mờ đục ở thủy tinh thể mà còn giúp tăng cường thị lực tổng thể bằng cách bảo vệ giác mạc và võng mạc.

2. Omega-3 và axit béo không bão hòa

Chất béo không bão hòa như omega-3, omega-6, omega-9… là nhóm axit béo có đặc tính kháng viêm, giúp ngăn ngừa xơ vữa, cải thiện tuần hoàn máu đến mắt và góp phần làm chậm tiến trình thoái hóa thủy tinh thể. Ngoài vai trò bảo vệ thủy tinh thể, omega-3 còn được chứng minh có tác dụng ngăn ngừa và làm chậm quá trình thoái hóa điểm vàng, giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng sớm do tuổi tác.

Vì vậy, người bệnh nên ưu tiên thực phẩm chứa nhiều chất béo không bão hòa để tạo nền tảng phục hồi và duy trì thị lực ổn định lâu dài. Một số thực phẩm giàu nhóm axit béo không bão hòa có thể kể đến như cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá thu, quả bơ chín, dầu ô-liu, hạt lanh, hạt chia…

3. Rau củ quả, ngũ cốc nguyên cám và các loại hạt

Nhóm thực phẩm này cung cấp đa dạng vitamin nhóm B, magie, kẽm, cùng nhiều hợp chất sinh học như polyphenol, chất xơ hòa tan và axit alpha-lipoic. Tất cả đều là những dưỡng chất có khả năng hỗ trợ kiểm soát đường huyết – yếu tố then chốt trong việc hỗ trợ giảm viêm, ngăn ngừa bệnh tiến triển nhanh, nhất là ở người bị tiểu đường hoặc tiền tiểu đường.

Rau củ quả và ngũ cốc nguyên hạt hỗ trợ kiểm soát đường huyết tối ưu

Lưu ý khi xây dựng chế độ ăn cho người bị đục thủy tinh thể

Với người mắc đục thủy tinh thể, việc xây dựng chế độ ăn cần được cân nhắc kỹ lưỡng nhằm hỗ trợ làm chậm tiến triển bệnh và hạn chế biến chứng. Người bệnh nên điều chỉnh chế độ ăn dựa trên tình trạng cá nhân và kết hợp với lối sống lành mạnh. Cụ thể như sau:

• Cân nhắc yếu tố cá nhân hóa: Khẩu phần ăn cần được điều chỉnh theo tuổi tác và bệnh lý nền như đái tháo đường, tăng huyết áp – vì đây là những yếu tố có thể thúc đẩy tình trạng bệnh.
• Tránh lạm dụng thực phẩm chức năng: Không nên tự ý dùng nếu chưa có chỉ định từ chuyên gia y tế, bởi một số sản phẩm có thể ảnh hưởng đến chuyển hóa vi chất cần thiết cho mắt.
• Theo dõi phản ứng sau mỗi thay đổi khẩu phần: Đặc biệt là với nhóm thực phẩm giàu đường, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
• Duy trì lối sống hỗ trợ mắt khỏe mạnh: Bao gồm ngủ đủ giấc, đeo kính chống tia UV, không hút thuốc lá nhằm hạn chế căng thẳng và các tổn thương oxy hóa.
• Tái khám với bác sĩ nhãn khoa và chuyên gia dinh dưỡng: Giúp theo dõi tiến triển bệnh và điều chỉnh dinh dưỡng phù hợp với từng giai đoạn, đặc biệt là sau mổ thay thủy tinh thể nhân tạo.

Tóm lại, hiểu rõ đục thủy tinh thể kiêng ăn gì là bước đầu để kiểm soát tiến triển bệnh một cách chủ động. Tuy nhiên, mỗi người có thể trạng và bệnh nền khác nhau, nên việc xây dựng thực đơn phù hợp cần có sự tư vấn từ chuyên gia dinh dưỡng. Điều này đặc biệt quan trọng với người mắc các bệnh lý mạn tính như tiểu đường, cao huyết áp – những yếu tố có thể khiến mắt tổn thương nhanh hơn nếu không kiểm soát tốt.