Đổi mới sáng tạo, làm chủ công nghệ để Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao – Tạp chí Doanh nghiệp Việt Nam

Lần đổi mới thứ 2 của khoa học công nghệ Việt Nam

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: Hiền Thảo

“Kết hợp khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là nhằm tạo ra sức mạnh cộng hưởng nơi khoa học và công nghệ cung cấp nền tảng tri thức và công cụ kỹ thuật, đổi mới sáng tạo chuyển hóa tri thức đó thành sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới, chuyển đổi số mở ra không gian triển khai và mở rộng quy mô ứng dụng với tốc độ cao và chi phí thấp. Sự kết hợp ba yếu tố này sẽ quyết định năng lực cạnh tranh của quốc gia, là động lực để hiện thực hóa khát vọng đưa Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao và khẳng định vị thế và bản lĩnh dân tộc trong kỷ nguyên số”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Theo ông Hùng, khoa học công nghệ trong 80 năm qua đã đồng hành cùng dân tộc vượt qua chiến tranh, kiến thiết đất nước, đưa Việt Nam từng bước hội nhập và phát triển. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng đổi mới lần thứ nhất của Việt Nam diễn ra năm 1986 mở ra kỷ nguyên hội nhập, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và lần thứ hai là để “thoát bẫy thu nhập trung bình”, trở thành nước phát triển có thu nhập cao.

“Với vai trò là lần đổi mới thứ 2 của khoa học công nghệ sau lần đầu vào năm 1986, lần đổi mới này Việt Nam cần xây dựng một hệ sinh thái đối mới sáng tạo quốc gia với doanh nghiệp làm trung tâm, nhà khoa học là nòng cốt và nhà nước giữ vai trò kiến tạo, dẫn dắt. Việt Nam phải làm chủ công nghệ bởi nếu không làm chủ công nghệ, Việt Nam sẽ tiếp tục bị mắc kẹt trong chuỗi giá trị thấp, mắc kẹt trong thu nhập trung bình và không tự quyết được vận mệnh quốc gia”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nói.

Về công cuộc chuyển đổi số, ông Hùng nhấn mạnh, chuyển đổi số phải toàn dân và toàn diện: từ chính phủ số, kinh tế số đến xã hội số để mọi người dân và doanh nghiệp đều được hưởng thụ thành quả của phát triển. Chuyển đổi số cần được thực hiện một cách đồng bộ và toàn diện, không thể làm nửa vời. Đây chính là môi trường, là mảnh đất mới để phát triển nhanh khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

6 giải pháp để phát triển khoa học và công nghệ

Báo cáo tại Diễn đàn, ông Hoàng Minh, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, cho biết, dù đã đạt nhiều thành tựu trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, Việt Nam vẫn còn những tồn tại cần giải quyết: Chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) chỉ khoảng 0,5% GDP, thấp hơn mức trung bình thế giới (2,4%). Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến năm 2030, chi R&D đạt 2% GDP, với xã hội đóng góp trên 60% tổng chi cho khoa học và công nghệ.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh. Ảnh: Hiền Thảo

“Việt Nam là một trong số ít quốc gia tiên phong nhận thức rõ tầm quan của việc hợp nhất khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Để phát triển khoa học và công nghệ, Việt Nam cần tập trung vào 6 giải pháp, trong đó có hoàn thiện thể chế, phát triển nguồn nhân lực, đầu tư nâng cấp hạ tầng khoa học và chính sách thuế phù hợp. Đặc biệt, cần tập trung vào công nghệ chiến lược cũng như ưu tiên nghiên cứu cơ bản nhằm hỗ trợ cho việc phát triển những sản phẩm chiến lược của quốc gia”, Thứ trưởng Hoàng Minh nói.

Đổi mới sáng tạo được kỳ vọng đóng góp lớn vào sự tăng trưởng GDP, với mức đóng góp 3% trong tổng số 4% của khoa học và công nghệ và đổi mới sáng tạo. Việt Nam có hệ sinh thái khởi nghiệp sôi động, với hơn 3.000 startup năm 2024 và giá trị đầu tư mạo hiểm đạt 1 tỷ USD. Tuy nhiên, số lượng sáng chế còn thấp và tỷ lệ thương mại hóa chỉ 5-7%. Thứ trưởng Hoàng Minh cho rằng để giải quyết bài toán này, cần xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, thúc đẩy sự phát triển của các tổ chức trung gian như trung tâm hỗ trợ đổi mới sáng tạo, hỗ trợ tài chính và thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo.

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh, chuyển đổi số là một sự “phá hủy mang tính sáng tạo” khi tạo ra môi trường số, làm xuất hiện nhiều cái mới, rất mới, như sản phẩm, dịch vụ mới, mô hình kinh doanh mới, tài sản mới như như taxi công nghệ, dữ liệu, tiền kỹ thuật số… Chính vì vậy, lĩnh vực chuyển đổi số cần được quan tâm về vấn đề thể chế hơn là công nghệ.