‘Món quà’ từ lòng đất ở miền Bắc ăn giòn ngon lại mát, để lâu càng ngọt, thơm

Củ sâm đất (còn gọi là khoai sâm, Hoàng Sin Cô, địa tàng thiên, Yacon) được trồng nhiều ở vùng núi phía Bắc, đặc biệt là các tỉnh Lào Cai, Sơn La, Lai Châu…

Thoạt nhìn, củ sâm đất khá giống khoai lang nhưng ruột có màu trắng trong hoặc vàng nhạt, đặc biệt tỏa ra mùi thơm đặc trưng giống nhân sâm.

Loại củ này nhiều nước, vị ngọt thanh, ăn giòn và mát. Ngoài việc gọt vỏ ăn sống, bà con địa phương còn chế biến củ sâm đất thành nước giải khát, ngâm rượu hoặc làm các món ăn như xào, nộm, nấu canh.

Vài năm gần đây, củ sâm đất ngày càng được biết đến và sử dụng phổ biến hơn, thu hút thực khách miền xuôi tìm mua và thưởng thức.

Chị Hà Duyên (xã Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu) cho biết, cây sâm đất trồng lấy củ là loại thân thảo, có hệ rễ khỏe. Cây dễ trồng, thích hợp với khí hậu mát mẻ quanh năm ở vùng núi cao. Khi trồng, chỉ cần bón lót một lần cho mầm cây và làm cỏ ba lần là có thể đợi đến mùa thu hoạch.

Người dân địa phương thường trồng sâm đất từ trước tết Nguyên đán. Khoảng từ tháng 8 đến tháng 10 dương lịch, khi cây trổ hoa vàng tươi là thời điểm thu hoạch củ.

“Tùy từng nơi trồng sớm hay muộn mà thời gian thu hoạch sâm đất cũng khác nhau. Thường vào tháng 8, sâm đất đầu mùa nên củ còn non, ăn mát nhưng vị nhạt. Đến tháng 10, củ già, phần thịt vàng tươi, vị ngọt đậm hơn”, chị Duyên cho hay.

Theo người phụ nữ này, khi thu hoạch sâm đất, chỉ cần dùng tay lay phần gốc rồi cẩn thận nhấc cả chùm củ lên.

Một gốc sâm đất thường cho thu hoạch khoảng 2–3kg củ. Cây nào gốc to, già thì càng nhiều củ, củ lớn, có thể đạt 4–5kg.

Củ sâm đất sau khi đào lên, nếu để ở nơi khô ráo có thể bảo quản từ vài tuần đến cả tháng. Đặc biệt, loại củ này để càng lâu càng ngon, vị ngọt đậm hơn so với lúc mới nhổ.

Không giống các loại củ quen thuộc khác, củ sâm đất có thể ăn ngay mà không cần qua công đoạn sơ chế.

Bà con địa phương cho rằng, củ vừa đào lên, gọt vỏ và ăn sống sẽ ngon hơn là rửa qua nước, vì như vậy sẽ giữ được độ thanh mát và vị ngọt tự nhiên.

“Khi ăn sống, củ sâm đất có độ giòn, ngọt, thanh mát như củ đậu, lại nhiều nước như quả lê nhưng dậy mùi thơm đặc trưng giống nhân sâm,” chị Duyên miêu tả.

Ngoài việc thưởng thức tươi, người dân vùng cao còn tận dụng củ sâm đất làm nguyên liệu chế biến nhiều món ăn, phổ biến nhất là nấu canh, xào hoặc làm nộm.

Ở một số khu vực, bà con còn sáng tạo, biến loại củ này thành món chè giải nhiệt hay món miến lạ miệng, dai ngon.

Từ đầu tháng 8 đến nay, sâm đất được rao bán tại nhiều địa phương và xuất hiện phổ biến trên các chợ mạng ở Hà Nội với giá từ 30.000–50.000 đồng/kg (tùy loại và tùy nơi).

Cả xóm 200 người cùng du lịch, đi đến đâu mượn bếp nấu ăn đến đóTrong suốt 4 ngày 4 đêm, đoàn du lịch của xóm hoàn toàn tự túc trong việc ăn uống. Đến mỗi khách sạn, họ đều liên hệ mượn bếp rồi tự đi chợ mua đồ về nấu ăn.