Vị thế ‘vua chip’ của Nvidia lung lay bởi loạt startup mới chỉ 5 năm tuổi của Trung Quốc

Nhiều năm qua, Nvidia vẫn được coi là “ông vua” không thể thay thế trong thế giới chip AI. Những con số khổng lồ về doanh thu cùng với hệ sinh thái phần mềm CUDA gần như độc quyền đã biến công ty này trở thành cột trụ trong hạ tầng AI toàn cầu.

Tuy nhiên, vị thế tưởng chừng như không thể lay chuyển ấy đang đứng trước những thách thức lớn từ các startup công nghệ Trung Quốc, trong bối cảnh Bắc Kinh đẩy mạnh chiến lược tự chủ công nghệ và Mỹ ngày càng siết chặt kiểm soát xuất khẩu chip tiên tiến.

Trung Quốc vốn là thị trường chiếm tới 25% nhu cầu chip AI toàn cầu, đồng thời là nơi Nvidia từng thu về nguồn lợi nhuận khổng lồ. Tuy nhiên, các lệnh hạn chế xuất khẩu do Mỹ ban hành đã khiến những sản phẩm chủ lực như H100 bị cấm bán sang Trung Quốc. Ngay cả các phiên bản “giảm cấu hình” như H20 cũng bị đưa vào danh sách kiểm soát rồi mới được gỡ bỏ.

Mục tiêu ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận công nghệ lõi có thể sẽ phản tác dụng, bởi lẽ mỗi vòng siết chặt càng thôi thúc Bắc Kinh đẩy nhanh tiến độ tự cung tự cấp. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu Mỹ quá quyết liệt, điều đó sẽ khiến Trung Quốc buộc phải bứt phá, từ bỏ sự phụ thuộc vào Nvidia nhanh hơn dự kiến.

Đúng như dự đoán, hàng loạt startup Trung Quốc đã nổi lên, trở thành thách thức nghiêm trọng đối với vị thế của Nvidia. Cambricon Technologies là cái tên đi đầu.

Được ví như “Nvidia thu nhỏ của Trung Quốc”, Cambricon đã tạo ra những dòng chip AI như Siyuan 590 và Siyuan 690, với hiệu năng tiệm cận A100 và đặt mục tiêu cạnh tranh với H100. Các chip này được sản xuất trên tiến trình 7nm nội địa của SMIC, minh chứng cho nỗ lực tự chủ dù vẫn còn hạn chế so với công nghệ 3nm hay 5nm của TSMC.

Chỉ trong nửa đầu năm 2025, doanh thu của Cambricon đạt gần 4,03 tỷ USD, tăng gấp 40 lần so với cùng kỳ, lợi nhuận đạt hơn 145 triệu USD. Cổ phiếu công ty tăng vọt, đưa vốn hóa lên tới 81 tỷ USD. Dự báo, thị phần Cambricon sẽ tăng từ 3% hiện tại lên 11% vào năm 2028, cho thấy một quỹ đạo tăng trưởng đáng kinh ngạc.

Song song với Cambricon, các công ty như Moore Threads và MetaX (được thành lập năm 2020) cũng đang được kỳ vọng trở thành trụ cột mới. Cả hai đã tuyên bố kế hoạch IPO tại Thượng Hải, nhằm huy động tổng cộng khoảng 1,65 tỷ USD. Dù đều lỗ nặng trong năm 2024 – lần lượt 1,49 và 1,4 tỷ nhân dân tệ – do đầu tư mạnh cho nghiên cứu phát triển, họ tin rằng lệnh cấm của Mỹ lại mở ra cơ hội vàng cho GPU nội địa chiếm lĩnh thị trường. Sự trỗi dậy cho thấy tham vọng và chiến lược dài hạn của Bắc Kinh, sẵn sàng chấp nhận lỗ lớn trước mắt để đổi lấy lợi ích công nghệ lâu dài.

Không chỉ dừng ở các startup mới nổi, những gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc cũng tham gia mạnh mẽ. Huawei, sau nhiều năm bị Mỹ trừng phạt, đã xây dựng dòng chip Ascend với khả năng huấn luyện và vận hành các mô hình ngôn ngữ lớn, dần trở thành đối trọng với Nvidia trong thị trường nội địa. Hệ sinh thái phần mềm CANN mà Huawei phát triển cũng đang được mở mã nguồn để thay thế CUDA, nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào nền tảng của Mỹ.

Trong khi đó, các công ty như Biren Technology, Iluvatar CoreX hay Horizon Robotics lần lượt tung ra GPU, GPGPU và chip AI cho xe tự hành, cho thấy một hệ sinh thái đa dạng và rộng khắp. Horizon hiện kiểm soát gần 50% thị phần chip xe tự lái ở Trung Quốc và đặt mục tiêu xuất xưởng 10 triệu chip trong năm 2025. Biren, với GPU BR100 từng được so sánh với H100, cũng đang nhận được sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ chính phủ và chuẩn bị IPO tại Hong Kong.

Dẫu vậy, điểm nghẽn lớn nhất của các công ty Trung Quốc hiện nay vẫn nằm ở khả năng sản xuất chip tiên tiến. SMIC mới chỉ dừng ở quy trình 7nm, trong khi Nvidia đã hợp tác với TSMC để sản xuất ở mức 5nm và thậm chí chuẩn bị cho 3nm. Khoảng cách công nghệ vẫn là rào cản lớn để các đối thủ Trung Quốc thực sự vượt qua Nvidia.

Tuy vậy, sức mạnh của chính sách công nghiệp Trung Quốc – từ các khoản trợ cấp hàng chục tỷ USD đến việc xây dựng các liên minh công nghệ – đang từng bước bù đắp. Nỗ lực mã nguồn mở hệ sinh thái phần mềm, huy động vốn qua IPO, cùng với sự bùng nổ ứng dụng AI trong nước từ ChatGPT phiên bản Trung Quốc như DeepSeek, cho thấy họ có thị trường nội địa đủ lớn để thử nghiệm và cải thiện sản phẩm.

Nvidia, trong khi đó, rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Họ không thể rời bỏ Trung Quốc – thị trường chiếm phần tư doanh thu AI toàn cầu – nhưng cũng không thể vượt rào lệnh cấm của chính quyền Mỹ. Mỗi khi Nvidia “cắt” cấu hình chip để được phép bán sang Trung Quốc, sức hấp dẫn của sản phẩm nội địa lại tăng lên.

Điều này khiến nhiều nhà phân tích lo ngại rằng trong vài năm tới, Trung Quốc có thể tự xây dựng một hệ sinh thái hoàn chỉnh, đủ để tách khỏi Nvidia. Nếu kịch bản ấy xảy ra, Nvidia sẽ mất không chỉ doanh thu mà cả vị thế chiến lược trong lĩnh vực công nghệ quan trọng nhất thế kỷ 21.

Tham vọng của Trung Quốc trong AI không chỉ là câu chuyện chip. Bắc Kinh đã công khai mục tiêu trở thành cường quốc dẫn đầu AI toàn cầu vào năm 2030. Điều này bao gồm cả hạ tầng phần cứng, nền tảng phần mềm lẫn ứng dụng thực tế trong mọi lĩnh vực từ thương mại, an ninh quốc phòng đến y tế, giáo dục. Sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ – cả về vốn, chính sách và thị trường – đang biến AI thành ưu tiên chiến lược và với tốc độ hiện tại, không ai dám chắc rằng đến năm 2030, cán cân quyền lực trong ngành AI vẫn nghiêng hẳn về phía Nvidia.

Cuộc chiến giữa Nvidia và các startup Trung Quốc phản ánh sự dịch chuyển lớn trong trật tự công nghệ toàn cầu. Đây không chỉ là cạnh tranh công nghệ đơn thuần, mà còn là cuộc chạy đua giành quyền kiểm soát tương lai trí tuệ nhân tạo – công nghệ được coi là trụ cột quyết định sức mạnh kinh tế, chính trị và quân sự trong nhiều thập kỷ tới.

Theo: Rest of World