Nhật sẵn sàng công nghệ, Trung Quốc 2 lần ngỏ ý nhưng quyết chọn nước khác làm dự án, nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới có chiến lược gì?

Theo AFP, Ấn Độ là một trong những nền kinh tế có tốc độ phát triển nhanh nhất thế giới nhưng cơ sở hạ tầng của quốc gia này vẫn kém hơn so với nước láng giềng Trung Quốc. Thực tế, Ấn Độ sở hữu một trong những mạng lưới đường sắt lớn nhất thế giới với 1,3 triệu lao động trong ngành nhưng hệ thống này đã lỗi thời và cần các khoản đầu tư lớn để nâng cấp đường ray, đầu máy, toa xe.

Chính vì vậy, Ấn Độ đã lên kế hoạch xây dựng đường sắt cao tốc từ nhiều năm trước. Cụ thể, Ấn Độ lên kế hoạch xây dựng tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên nối thủ đô Mumbai và thành phố Ahmedabad có mức đầu tư lên tới 19,2 tỷ USD.

Tuyến đường sắt cao tốc này dài 506km, giúp giảm thời gian di chuyển từ gần 8 tiếng bằng tàu hỏa, hoặc 10 tiếng bằng ô tô, xuống khoảng 3 tiếng. Dự án tàu cao tốc Mumbai – Ahmedabad sẽ kết nối trung tâm tài chính của Ấn Độ với thành phố lớn nhất ở bang Gujarat và được kỳ vọng sẽ mang lại sự tăng trưởng kinh tế to lớn.

Đáng chú ý, vào thời điểm Ấn Độ lên kế hoạch dự án đường sắt cao tốc đầu tiên này, Trung Quốc và Nhật Bản đều muốn tham gia. Theo Hindustantimes, Trung Quốc đã ngỏ ý muốn hỗ trợ xây dựng tuyến đường sắt này từ năm 2015 và chính thức tham gia đấu thầu vào năm 2017 nhưng đều bị từ chối. Thay vào đó, Nhật Bản đã giành được dự án. Năm 2017, Ấn Độ đã khởi công dự án đường sắt cao tốc này.

Hệ thống đường sắt cao tốc trên sử dụng công nghệ shinkansen của Nhật Bản và phía Nhật Bản sẽ cung cấp 85% chi phí xây dựng dưới dạng cho vay ưu đãi. Theo kế hoạch, tàu có thể đạt vận tốc tối đa 320 km/h.

Tuy nhiên, theo The Ecomomic Times, để đẩy nhanh tiến độ dự án đường sắt cao tốc đầu tiên, Ấn Độ đang kết hợp công nghệ Nhật Bản và châu Âu cùng với nội địa hóa. Ngày 21/5, chính phủ công bố kế hoạch ký hợp đồng gần 500 triệu USD cho hệ thống tín hiệu, viễn thông với liên danh Siemens (Đức) và một doanh nghiệp trong nước. Điều này đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong định hướng công nghệ, vốn trước đây hoàn toàn phụ thuộc vào giải pháp của Nhật Bản.

Thực tế, mức giá trúng thầu thấp hơn nhiều so với dự toán và chỉ bằng một phần ba so với liên danh Pháp – Ấn, được xem là bước đi chiến lược để giảm chi phí và mở rộng khả năng tích hợp công nghệ trong nước.

Dù mở rộng hợp tác với châu Âu, Nhật Bản vẫn giữ vai trò chủ chốt khi cam kết tặng Ấn Độ hai đoàn tàu Shinkansen E5 và E3 vào năm 2026 để thử nghiệm và đào tạo, đồng thời chuẩn bị cho khả năng sử dụng thế hệ Shinkansen E10 sau năm 2030. Trước mắt, Ấn Độ dự kiến vận hành tạm thời tàu Vande Bharat sản xuất nội địa.

Tính đến tháng 5/2025, dự án đã hoàn thành hơn 300 km cầu cạn (chiếm 60% chiều dài), trong đó 257 km áp dụng phương pháp FSLM giúp thi công nhanh và an toàn. Ngoài ra, 383 km trụ cầu, 401 km móng, 326 km dầm cầu đã được xây dựng, cùng với việc lắp đặt đường ray và nhà ga diễn ra đồng bộ.

Khi hoàn thành, tuyến đường sắt cao tốc Mumbai – Ahmedabad sẽ không chỉ thay đổi cách người dân di chuyển, mà còn thúc đẩy mạnh mẽ kết nối vùng, phát triển đô thị và tăng trưởng kinh tế tại khu vực phía Tây Ấn Độ.

Về công nghệ HSR (Shinkansen) của Nhật Bản, đây là công nghệ đường sắt cao tốc nổi tiếng trên toàn thế giới. Tàu Shikansen có hình dáng mũi dài, được thiết kế giúp giảm sức cản của không khí, còn có các vấn đề khác như giảm áp suất khí quyển trong các đoạn đường hầm, biện pháp khắc chế sự rung lắc của phần đuôi, môi trường điều khiển của nhân viên lái tàu phải có được sự đảm bảo về tầm nhìn bao quát.

Về đường ray, công nghệ HSR sử dụng đường ray đặc biệt với khoảng cách giữa các thanh ray khác biệt so với đường ray thông thường, giúp giảm ma sát và tăng tốc độ. Cùng với đó, hệ thống tàu sử dụng hệ thống định vị vệ tinh và cảm biến để theo dõi và điều chỉnh tốc độ, giúp đảm bảo an toàn và chính xác.

Một hệ thống kiểm soát tàu tự động được áp dụng để tránh tai nạn bằng cách duy trì khoảng cách an toàn giữa các tàu, đồng thời ngăn không để tốc độ vượt quá giới hạn cho phép bằng cách dùng phanh tự động. Tất cả các tàu đều được giám sát và kiểm soát bằng các hệ thống vi tính kiểm soát giao thông.

Hệ thống tàu cao tốc của Nhật Bản được kết hợp bởi phần cứng và hệ thống phần mềm, bao gồm đường ray xe lửa tốc độ cao được thiết kế đặc biệt, hệ thống điều khiển tàu tự động (ATC) và quản lý lịch trình tàu tự động, để đảm bảo tàu chạy đúng giờ.

Sự kết hợp cẩn thận giữa phần cứng và phần mềm cho phép thiết bị này – kết hợp với các kỹ năng kỹ thuật tinh xảo của người vận hành – kiểm soát tàu đến từng giây và đảm bảo độ chính xác và độ tin cậy trong quá trình vận hành. Do đó, hệ thống này giúp tàu có thể chạy với khoảng cách rất hẹp, không bị chậm trễ theo lịch trình, trung bình thời gian chạy tàu chưa đến một phút.