Cầu thủ cánh phải thuận chân trái là ‘hàng hiếm đắt giá’

Trong 15 năm qua, một mẫu cầu thủ đặc biệt đã trở thành xu hướng được ưa chuộng và đôi khi cũng là những người đắt giá nhất của bóng đá châu Âu: Cầu thủ chạy cánh phải thuận chân trái.

Lamine Yamal của Barcelona, Mohamed Salah của Liverpool, Bukayo Saka của Arsenal và Michael Olise của Bayern Munich là những ví dụ tiêu biểu hiện nay, trong khi trước đó đã có những ngôi sao mở đường như Arjen Robben, Gareth Bale, Di Maria, Riyad Mahrez và tất nhiên là Lionel Messi.

Mẫu cầu thủ của thời đại mới

Các nghiên cứu chỉ ra rằng chỉ 20% cầu thủ thuận chân trái, có lẽ vì thế mà kiểu cầu thủ chạy cánh như Messi hay Robben trước đây chỉ xuất hiện khoảng 2–3 năm một lần. Nhưng ngày nay, bóng đá sản sinh ra nhiều tài năng kiểu này mỗi năm, khi các HLV trẻ thích ứng với thay đổi chiến thuật của bóng đá hiện đại, đáp ứng nhu cầu từ cả CLB (câu lạc bộ) lẫn cầu thủ: Sản xuất ra những “inverted winger” – cầu thủ chạy cánh nghịch chân, có thể xuyên thẳng vào trung lộ và dứt điểm, thay vì bám biên tạt bóng.

Mùa giải 2025-26 hứa hẹn sẽ là “sân khấu” của một dàn tài năng chạy cánh thuận chân trái mới. Yamal, mới 18 tuổi, dẫn đầu nhóm cầu thủ tuổi teen bao gồm Franco Mastantuono (Real Madrid), Estêvão (Chelsea) và thậm chí cả Max Dowman (Arsenal).

Trong quá khứ, các cầu thủ chạy cánh truyền thống và nghệ thuật tạt bóng từng thống trị Premier League, ảnh hưởng lớn đến bóng đá châu Âu. Sơ đồ 4-4-2 với 2 tiền vệ trung tâm, 2 tiền đạo, 2 cầu thủ chạy cánh bám biên rồi tạt bóng bằng chân thuận là điều quen thuộc. MU của Sir Alex Ferguson những năm 1990–2000 là minh chứng điển hình: Ryan Giggs (chân trái) đá cánh trái, David Beckham (chân phải) đá cánh phải, và chiến thuật tấn công đơn giản: Đưa bóng vào vòng cấm cho tiền đạo dứt điểm.

Ở Italy, nhiều đội dùng wing-back trong sơ đồ 5-3-2, nhưng nhiệm vụ cũng tương tự: Tạt bóng là chủ yếu. Khi đó, bất kỳ ai cắt vào trung lộ từ biên không chỉ khiến đội bóng của mình mất đi chiều rộng mà còn dễ bị phản công.

Ngày nay, bóng đá đã rất khác. Nếu lần tìm dấu mốc cho “cái chết” của cầu thủ chạy cánh truyền thống, thì giai đoạn 2009–2012 là rõ rệt nhất, khi Barcelona và đội tuyển Tây Ban Nha áp đảo thế giới bằng lối chơi tiki-taka và kiểm soát bóng.

Phân tích dữ liệu cho thấy điều chỉnh này hoàn toàn hợp lý: Chỉ 1,3% các quả tạt dẫn trực tiếp đến bàn thắng, kể cả tính thêm bàn thắng trong vòng 6 giây sau đó thì tỷ lệ cũng chỉ 2%.

Hệ quả là các đội bóng hiện đại dần bỏ tạt bóng, thay tiền đạo thứ hai trong sơ đồ 4-4-2 bằng một tiền vệ, chuyển sang 4-3-3 hoặc 4-2-3-1. Việc sử dụng Messi, Ronaldo, Robben, Bale theo cách này đã tạo ra vô số bàn thắng – và ai cũng muốn bắt chước.

HLV Rogerio Ferreira – người từng huấn luyện Estevao, Endrick và nhiều tài năng trẻ khác tại Palmeiras – lý giải: “Đó là về việc ai là cầu thủ mang tính quyết định nhất. Trước kia là số 10, sau đó là số 9, còn bây giờ là cầu thủ chạy cánh”.

Ông nhắc đến cặp Robben – Ribery ở Bayern Munich như những người đầu tiên tạo cảm hứng cho mình: “Nếu bạn thuận chân phải và đá cánh phải, 10 lần có bóng thì 7 lần bạn sẽ xuống biên. Nhưng nếu thuận chân trái và đá cánh phải, khi cắt vào trong bạn có thể nhìn thẳng khung thành. Điều này bù đắp cho việc số 9 ghi bàn ít đi”.

Vì sao đắt giá?

Sự nổi lên của “inverted winger” đã thay đổi toàn bộ cục diện chiến thuật. Hậu vệ biên phải đảm nhận nhiều nhiệm vụ hơn: Dâng cao giữ chiều rộng, tạt bóng, nhưng vẫn phải phòng ngự. Tiền đạo trung phong cũng thay đổi: Từ một “sát thủ vòng cấm” thành một người có khả năng kiến tạo, như Roberto Firmino (Liverpool) hay Karim Benzema (Real Madrid).

Khi đó, tiền vệ trung tâm buộc phải chơi thận trọng hơn để tránh bị phản công, điển hình là Georginio Wijnaldum – từ một tiền vệ con thoi thành cầu thủ chuyên thu hồi bóng và giữ nhịp.

Nói cách khác, rất nhiều thay đổi chiến thuật hiện nay bắt nguồn từ việc cầu thủ chạy cánh nghịch chân.

Chỉ 20% cầu thủ thuận chân trái, trong khi 80% thuận chân phải. Khi kết hợp với các yếu tố cần thiết khác như tốc độ, rê bóng, thể lực, sự bình tĩnh trước khung thành…, việc tìm ra một ngôi sao thật sự càng khó. Đó là lý do kiểu cầu thủ như Messi, Robben, Bale trước đây hiếm đến vậy.

Giờ đây, các CLB hiểu rõ giá trị của mẫu cầu thủ này, thậm chí còn “sản xuất” có chủ đích. Ferreira nhớ lại khi làm việc ở Bahia: “Nếu có cầu thủ nhanh, xử lý một đối một ổn, thì hãy để cậu ta đá cánh. Đó là mẫu cầu thủ được săn đón nhất thế giới. Hậu vệ hay tiền vệ trung tâm thì chúng ta có thể đào tạo nhiều, nhưng loại cầu thủ này mới là điều mọi đội cần”.

Hiện tại, một làn sóng tài năng thuận chân trái ở cánh phải đang trỗi dậy. Lamine Yamal (Barcelona, 18 tuổi) đã vươn lên đẳng cấp thế giới nhanh hơn cả Messi và Ronaldo. Cậu sở hữu kỹ thuật, tốc độ, tư duy di chuyển và bản năng đặc biệt để chọn vị trí nhận bóng.

Franco Mastantuono (Real Madrid, 18 tuổi) được chiêu mộ từ River Plate với giá 45 triệu euro. Khác với Yamal thiên về bùng nổ và trực diện, Mastantuono là mẫu cầu thủ điều phối nhịp độ, thông minh trong việc chiếm lĩnh khoảng trống.

Trong khi đó, Estevao (Chelsea, 18 tuổi) được Chelsea mua với giá 34 triệu euro khi mới 16 tuổi. Cậu mang phong cách bóng đá đường phố, bứt tốc và rê dắt ấn tượng, có thể tạo đột biến khi cắt vào trung lộ bằng tốc độ và kỹ thuật.

Ngoài ra còn có Max Dowman (Arsenal, 15 tuổi), đã gây sốc khi kiếm phạt đền ngay trong trận ra mắt Premier League, hay Ethan Nwaneri, cũng ra sân cho Arsenal ở tuổi 15.

Điểm khác biệt nằm ở chỗ thế hệ mới này bắt đầu sự nghiệp đúng ở vị trí “inverted winger”, thay vì xuất phát từ hậu vệ cánh như Bale hay Saka.

Ferreira kết luận: “Messi, Salah, Bale – họ là nguồn cảm hứng lớn. Trẻ con nhìn vào họ, rồi sau một trận đấu hay liền ra đường tập đá giống hệt. Các CLB thì khát khao đào tạo ra mẫu cầu thủ này. Vì thế, inverted winger chắc chắn sẽ còn tồn tại lâu dài”.