Thông điệp về giáo dục của Tổng Bí thư trong kỷ nguyên mới của dân tộc

Lễ khai giảng 2025-2026 không chỉ đơn thuần là một ngày hội toàn dân đưa trẻ đến trường, mà còn mang ý nghĩa đặc biệt: Kỷ niệm 80 năm Bác Hồ gửi thư đầu tiên cho học sinh cả nước và 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục – tiền thân của Bộ Giáo dục và Đào tạo ngày nay. 

Trong không gian thiêng liêng ấy, phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm đã trở thành kim chỉ nam dẫn đường, định hình cho giáo dục Việt Nam một tầm nhìn mới trong kỷ nguyên phát triển, đồng thời gợi mở khát vọng lớn lao về một dân tộc hùng cường, sánh vai cùng các cường quốc năm châu.

Tổng Bí thư bắt đầu bằng việc gợi nhắc truyền thống hiếu học và sự khởi đầu đầy gian khó của nền giáo dục cách mạng Việt Nam. Ngay sau Cách mạng Tháng Tám thành công, Chính phủ Lâm thời đã quyết định thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục, coi đó là một quyết định chiến lược đặt nền móng cho sự phát triển lâu dài của quốc gia. Cùng với đó là phong trào “Bình dân học vụ” vang dội với phương châm giản dị: “Người biết chữ dạy người chưa biết chữ”. Khi ấy, chống mù chữ được coi là “mặt trận mở đầu”, khơi thông nguồn lực con người để dựng xây đất nước. Nhắc lại thời khắc ấy, Tổng Bí thư nhấn mạnh: giáo dục luôn ở tuyến đầu của mọi công cuộc, từ kháng chiến đến kiến thiết, từ giải phóng dân tộc đến hội nhập quốc tế.

Trong bài phát biểu, Tổng Bí thư trích dẫn lại lời Bác Hồ trong bức thư gửi học sinh ngày 5/9/1945: “Từ giờ phút này trở đi, các em bắt đầu được nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam… một nền giáo dục sẽ đào tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam”.  Từ đó, Tổng Bí thư khẳng định, dù trải qua chiến tranh hay hòa bình, giáo dục cách mạng Việt Nam đã góp phần quyết định vào thắng lợi của sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và phát triển. Nhưng ông cũng thẳng thắn chỉ rõ: chất lượng giáo dục chưa đồng đều, chênh lệch vùng miền còn lớn, giáo dục đại học đổi mới chậm, phương pháp dạy học chưa khuyến khích sáng tạo, cơ sở vật chất và chuyển đổi số còn bất cập. Chính vì vậy, cần một sự đổi mới căn bản, toàn diện, quyết liệt và hiệu quả hơn bao giờ hết.

Đặt trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với mục tiêu đến 2030 trở thành nước công nghiệp hiện đại, đến 2045 trở thành nước phát triển, Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Đầu tư cho giáo dục chính là đầu tư cho tương lai dân tộc”. Đây là lời khẳng định có sức nặng chính trị to lớn, đồng thời là định hướng chiến lược cho cả hệ thống chính trị. Giáo dục không còn là một lĩnh vực riêng lẻ mà trở thành động lực then chốt, một quốc sách hàng đầu, quyết định sự thành bại của khát vọng Việt Nam hùng cường.

Ở điểm này, thông điệp của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn như một sự cộng hưởng: ông khẳng định so với xuất phát điểm của 80 năm trước – một đất nước có tới 95% dân số mù chữ, lực lượng trí thức mỏng manh – thì chặng đường đi qua quả thực là một kỳ tích. Chúng ta đã có hơn 52.000 trường học khang trang, hơn 1,6 triệu nhà giáo được đào tạo bài bản, nhiều cơ sở đại học lọt vào nhóm 500 trường tốt nhất thế giới. Thành tựu đó, theo Bộ trưởng, là kết quả của sự hy sinh, cống hiến thầm lặng của bao thế hệ thầy cô giáo và sự đồng lòng của cả dân tộc. Những lời nhắc nhở này càng làm nổi bật quan điểm của Tổng Bí thư rằng, chính truyền thống hiếu học ngàn đời là nền tảng để giáo dục Việt Nam tiếp tục bước những bước dài trên hành trình mới.

Trong bài phát biểu, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu chín định hướng lớn cho giáo dục. Trước hết, ông nhấn mạnh sự chuyển đổi tư duy: “Chuyển từ cải cách ‘chỉnh sửa’ sang tư duy kiến tạo – dẫn dắt phát triển quốc gia bằng giáo dục”. Đây là điểm nhấn đặc biệt, thể hiện yêu cầu thay đổi căn bản: không thể chỉ sửa đổi từng phần, mà phải coi giáo dục như động lực kiến tạo quốc gia, lấy chất lượng, công bằng, hội nhập và hiệu quả làm thước đo. Cùng với đó là yêu cầu bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục, để không trẻ em nào bị bỏ lại phía sau; ưu tiên vùng sâu, vùng xa, hải đảo; miễn học phí từ mầm non đến trung học phổ thông; và xây dựng hệ thống trường nội trú biên giới. Những chính sách này không chỉ mang tính giáo dục, mà còn là minh chứng cho tinh thần nhân văn, thể hiện trách nhiệm xã hội của Nhà nước.

Một điểm nổi bật khác là định hướng đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng toàn diện: không chỉ truyền thụ tri thức, mà còn rèn luyện thể chất, bồi dưỡng tâm hồn, khơi dậy tinh thần công dân và trách nhiệm xã hội. Tổng Bí thư gọi đó là việc hình thành “lớp người vừa giỏi giang, vừa nhân ái, vừa kiên cường”. Đây chính là tầm nhìn dài hạn để xây dựng hệ giá trị con người Việt Nam thời đại mới, gắn kết giữa tri thức – nhân cách – khát vọng.

Với giáo dục đại học, Tổng Bí thư yêu cầu tạo ra bước đột phá, biến đại học thành trung tâm sản sinh tri thức, hạt nhân đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, gắn liền với nhu cầu phát triển đất nước. Ông kêu gọi hình thành những đại học lớn tầm vóc khu vực, quốc tế, những cơ sở nghề nghiệp hiện đại để đào tạo nhân lực chất lượng cao. Đây là yếu tố sống còn để Việt Nam bứt phá trong cuộc đua khoa học, công nghệ và công nghiệp hóa. 

Ở điểm này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn bổ sung tầm nhìn: tới năm 2045, Việt Nam phấn đấu đứng vào nhóm 20 quốc gia hàng đầu về giáo dục như một cách làm rõ hơn tham vọng quốc gia và đặt ra trách nhiệm nặng nề cho toàn ngành.

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh phải coi công nghệ là cú hích để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Từ học liệu mở, trường học thông minh, đến cơ sở dữ liệu học tập suốt đời, tất cả đều phải được xây dựng với tinh thần an toàn, nhân văn, bảo đảm an ninh dữ liệu. Ông khẳng định, chỉ khi làm chủ công nghệ, giáo dục Việt Nam mới có thể nắm bắt cơ hội, tránh tụt hậu. Đây cũng là điểm gặp gỡ với Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, khi ông nhấn mạnh việc triển khai chiến lược AI trong giáo dục và xây dựng cơ sở dữ liệu hồ sơ học tập suốt đời từ năm 2026.

Một trụ cột khác mà Tổng Bí thư đặt lên hàng đầu là xây dựng đội ngũ nhà giáo. Ông khẳng định: “Thầy cô là linh hồn của giáo dục, là nhân tố quyết định sự thành bại của đổi mới”. Lời nhấn mạnh này vang vọng như sự nối dài của câu nói bất hủ của Thủ tướng Phạm Văn Đồng: “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong các nghề cao quý”. Quả thật, nghề giáo không chỉ là công việc, mà là thiên chức gieo mầm tri thức, bồi dưỡng nhân cách, khơi dậy khát vọng. Luật Nhà giáo vừa được Quốc hội thông qua sẽ là cơ sở để nâng cao đời sống, vị thế và trách nhiệm xã hội của thầy cô, để mỗi nhà giáo vừa là người truyền thụ kiến thức, vừa là tấm gương sáng cho học trò noi theo.

Không chỉ dành những lời định hướng lớn, Tổng Bí thư còn gửi gắm tình cảm chân thành và niềm tin sâu sắc tới thế hệ trẻ. Ông nói: “Trách nhiệm của thế hệ các cháu là phải làm nên chiến thắng mới bằng tri thức – bản lĩnh – sáng tạo”. Đây là lời nhắn nhủ đầy cảm xúc, coi thành công trong học tập, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo chính là “chiến thắng” của thế hệ hôm nay trong bối cảnh hòa bình, hội nhập. Lời dạy ấy gợi nhớ tới câu nói nổi tiếng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp… chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu”. Như một sự tiếp nối, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng kêu gọi học sinh, sinh viên hãy nỗ lực học tập, sáng tạo nhiều hơn nữa, bởi đất nước đang đứng trước vận hội lịch sử và đang đặt trọn niềm tin vào thế hệ trẻ.

Kết thúc bài phát biểu, Tổng Bí thư Tô Lâm hiệu triệu: “Hãy chung tay chăm lo cho sự nghiệp trồng người, vì tương lai con em chúng ta, vì phồn vinh của Tổ quốc, vì hạnh phúc của Nhân dân”. Đó là lời kêu gọi không chỉ cho ngành giáo dục, mà cho toàn xã hội, để mọi người cùng nhận thức rằng giáo dục không chỉ là trách nhiệm của riêng thầy cô, học sinh hay Bộ Giáo dục và Đào tạo, mà là sự nghiệp của cả dân tộc. Đây chính là sự khẳng định mạnh mẽ nhất về vị trí trung tâm của giáo dục trong chiến lược phát triển quốc gia.

Khi điểm lại những thông điệp của cả Tổng Bí thư trong buổi lễ khai giảng đặc biệt năm nay, chúng ta có thể thấy rõ: Tổng Bí thư là người vạch ra tầm nhìn chiến lược, xác định con đường đi để toàn ngành cụ thể hóa, bổ sung bằng những kế hoạch hành động thực tiễn và kế hoạch triển khai. Chính sự kết hợp này tạo nên sức mạnh: từ tầm nhìn vĩ mô đến hành động cụ thể, từ lý tưởng đến thực tiễn, từ ngọn cờ dẫn lối đến những bước chân trên con đường dài.

Kỷ niệm 80 năm thành lập Bộ Giáo dục và Đào tạo, 80 năm Bác Hồ gửi thư cho học sinh, chúng ta càng thấm thía chân lý: giáo dục là chìa khóa vàng mở ra tương lai dân tộc. Con đường phía trước chắc chắn không ít gian nan, nhưng với sự dẫn dắt của Tổng Bí thư, với sự nỗ lực của ngành giáo dục, với tinh thần hiếu học của cả dân tộc, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng vào một nền giáo dục hiện đại, nhân văn, hội nhập, góp phần hiện thực hóa khát vọng đưa Việt Nam sánh vai cùng các cường quốc năm châu.

Tổng Bí thư: Giáo dục cần chuyển từ cải cách ‘chỉnh sửa’ sang tư duy kiến tạo

Trong lễ khai giảng năm học 2025-2026, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: giáo dục cần chuyển từ những cải cách “chỉnh sửa” sang tư duy kiến tạo, đổi mới căn bản và lâu dài.

‘Gánh mang trên vai rất nặng’, Bộ trưởng mong thầy cô vượt giới hạn chính mình

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho hay, những gì mà cả nước và ngành Giáo dục đã làm được trong 80 năm qua là thành tựu hết sức to lớn và rất đỗi tự hào, nếu không muốn nói là một kỳ tích.

Lễ khai giảng đặc biệt

Thủ tướng Phạm Minh Chính đã lưu ý Bộ GD-ĐT về việc tổ chức một lễ khai giảng trang trọng, nhanh gọn, hiệu quả, vui tươi, không để học sinh phải đứng nắng, phờ phạc cả người.