AI hóa nhanh nhất có thể, nhưng phải an toàn và nhân văn – Tạp chí Doanh nghiệp Việt Nam

Hội thảo do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ Công
an, Bộ Quốc phòng và Bộ Khoa học và Công nghệ đồng tổ chức. Tham dự hội thảo có
các đồng chí lãnh đạo cấp cao như GS. TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị,
Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận
Trung ương và Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ
Công an.

Phát triển AI tại Việt
Nam – Tiềm năng lớn, rủi ro nhiều

GS. TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, mô tả
“sức mạnh không giới hạn” của AI, thể hiện ở khả năng “học hỏi
và cải tiến liên tục từ hệ thống siêu dữ liệu, giúp AI ngày càng trở nên thông
minh và chính xác mà không cần lập trình chi tiết cho từng tình huống cụ thể”.
AI có thể “xử lý và phân tích dữ liệu với tốc độ và quy mô vượt xa con người”,
và “ứng dụng đa ngành: từ chẩn đoán và điều trị y tế, giáo dục thông minh,
giao thông tự động, nông nghiệp chính xác, tài chính số, quản trị đô thị và môi
trường cho đến lĩnh vực quốc phòng, an ninh”. “AI đang trở thành một lực
lượng sản xuất mới trong thời đại số” – GS.TS Nguyễn Xuân Thắng phát biểu.

GS. TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu tại Hội thảo.

Theo báo cáo Chỉ số sẵn sàng Trí tuệ nhân tạo của Chính phủ
do Oxford Insights công bố, thứ hạng của Việt Nam đã được cải thiện đáng kể
trong những năm gần đây. Năm 2024, Việt Nam xếp hạng 51 trên tổng số 188 quốc
gia và vùng lãnh thổ; trong khu vực Đông Á, Việt Nam đứng thứ 9 và xếp thứ 5
trong số 10 quốc gia ASEAN. “Trong những năm gần đây, Việt Nam đã chú trọng đào
tạo AI ở nhiều cấp độ, đã xây dựng được các chương trình đào tạo và nghiên cứu
chuyên sâu về AI, góp phần hình thành đội ngũ chuyên gia trong nước. Chính phủ cũng đang thúc đẩy hệ sinh thái đổi
mới sáng tạo về AI, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và ứng dụng
công nghệ này trong sản xuất, thương mại, y tế, giáo dục, giao thông, tài chính,
đã thành lập một số trung tâm nghiên cứu và phóng thí nghiệm về AI” – GS.TS
Nguyễn Xuân Thắng chia sẻ.

Theo Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ
Công an, tiềm năng phát triển AI của Việt Nam là “rất lớn, dự báo
có thể đóng góp khoảng 79,3 tỷ USD, tương đương 12% vào GDP của Việt Nam năm
2030 nếu được áp dụng rộng rãi”.

Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an phát biểu tại Hội thảo.

Nhận định về cơ hội phát triển AI tại Việt Nam, Bộ trưởng Bộ
Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng: “AI phải trở thành hạ tầng
trí tuệ của đất nước, phục vụ nhân dân, phát triển bền vững và nâng cao năng lực
cạnh tranh quốc gia. Với 100 triệu dân số trẻ, năng động, am hiểu công nghệ, Việt
Nam có điều kiện để vừa là người dùng nhanh, vừa là người tạo ra sản phẩm AI
cho chính mình và cho thế giới”. Ông khẳng định AI là “cơ hội to lớn
để Việt Nam vươn mình đứng dậy trở thành nước phát triển có thu nhập cao, sánh
vai cường quốc năm châu”.

Thách thức an ninh và đạo đức AI đặt ra

Bên cạnh tiềm năng, AI cũng đặt ra nhiều thách thức. Đại tướng
Lương Tam Quang cảnh báo: “AI đặt ra những thách thức chưa từng có về khoảng trống
pháp lý, rủi ro đạo đức, lạm dụng công nghệ cho tội phạm mạng, chiến tranh
thông tin, xâm phạm quyền riêng tư dữ liệu, đặc biệt là nguy cơ tác động đến quốc
phòng, an ninh”.

GS. TS Nguyễn Xuân Thắng cũng chỉ ra các “rủi ro nghiêm
trọng, khó dự báo”, bao gồm “khả năng mất kiểm soát đối với các hệ thống
AI tự học và tự thích nghi”. AI có thể gây ra “tác động tiêu cực đến
thị trường lao động, khi nhiều ngành nghề truyền thống bị thay thế” và
“khuếch đại các định kiến xã hội” nếu dữ liệu huấn luyện bị thiên lệch.
Nguy cơ “xâm phạm quyền riêng tư” và việc AI bị “lợi dụng vào
các hoạt động nguy hiểm như lừa đảo trên mạng, phát tán tin giả, giả mạo giọng
nói và hình ảnh (deepfake)” cũng rất đáng lo ngại. “Chúng tađã bắt đầu hình dung đến một trong những mối nguy lớn nhất là việc phát triển và triển khai các hệ thống vũ khí tự động, với khả năng tấn công và tiêu diệt mục tiêu được thực hiện một cách tự động mà không cần sự can thiệp của con người. Ngoài ra, AI còn bị lợi dụng để tiến hành các cuộc tấn công mạng tinh vi nhằm xâm nhập, phá hoại hệ thống thông tin, hạ tầng quan trọng hoặc đánh cắp dữ liệu, bí mật quốc gia. Trong không gian mạng, AI cũng có thể hỗ trợ tạo ra các chiến dịch tuyên truyền giả mạo, thao túng thông tin và dư luận xã hội, gây bất ổn nội bộ và làm suy yếu niềm tin công chúng” – GS. TS Thắng cho biết.

Trước nguy cơ đó, theo GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Việt Nam còn nhiều hạn chế như
“thiếu hụt đội ngũ chuyên gia AI”, “hạ tầng phục vụ nghiên cứu
và phát triển AI… chưa hoàn thiện”, và “thiếu một khung pháp lý rõ
ràng và đồng bộ để quản lý công nghệ này”.

So sánh các vấn đề mà AI có thể gây ra “có thể còn lớn hơn
bom nguyên tử”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng thừa nhận AI “đặt ra nhiều vấn
đề về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội”.

AI hóa theo hướng đạo
đức và nhân văn

Để nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh
Hùng khẳng định Việt Nam sẽ “AI hoá nhanh nhất có thể”, phổ cập AI để
“mỗi người Việt Nam sẽ có một trợ lý số, dân số không tăng nhưng trí tuệ
xã hội tăng ít nhất gấp đôi”. Tuy nhiên, quá trình này cần được định hướng
theo các nguyên tắc đạo đức và nhân văn vững chắc.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Việt Nam phải
“phát triển AI vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn”. Ông khẳng định
triết lý cốt lõi là “AI vì con người, không thay thế con người mà phục vụ
con người, AI là trợ lý của con người”. “Con
người mới là chủ thể ra quyết định cuối cùng, hãy để AI hỗ trợ, chứ không thay
thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người”- Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết.

Đại tướng Lương Tam Quang cũng đồng tình với quan điểm cần
“xây dựng một hệ sinh thái nhân văn, an toàn, vì con người; AI phải phục vụ
nhân dân, bảo vệ nhân dân, phát triển vì nhân dân”. Trong khi đó, GS. TS Nguyễn Xuân Thắng
bổ sung rằng: “AI không thể phát triển một cách bền vững nếu thiếu đi yếu
tố trách nhiệm, đạo đức và một định hướng nhân văn rõ ràng. Công nghệ là công cụ,
con người mới là mục tiêu, là nhân tố quyết định”. Ông kêu gọi “khai
thác, phát huy triệt để tiềm năng của AI, kiểm soát và giảm thiểu các rủi ro tiềm
ẩn trong phát triển công nghệ này AI một cách an toàn, bền vững, phù hợp với lợi
ích lâu dài của đất nước, bảo vệ quyền lợi của người dân và an ninh quốc
gia”.

Để hiện thực hóa tầm nhìn này, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng
cho biết Chiến lược AI quốc gia sẽ được cập nhật và Luật AI sẽ được xây dựng
vào cuối năm nay, dựa trên 6 quan điểm cốt lõi: Quản lý theo mức độ rủi ro; Minh
bạch và trách nhiệm giải trình; Đặt con người vào vị trí trung tâm; Khuyến
khích phát triển AI trong nước, tự chủ về AI; Lấy AI làm động lực tăng trưởng
nhanh và bền vững; Bảo vệ chủ quyền số, với dữ liệu, hạ tầng và công nghệ AI là
ba trụ cột chiến lược của chủ quyền số.

Bộ trưởng cũng giới thiệu “con đường phát triển AI Việt
Nam” bằng một chữ “và”, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa
“Toàn cầu và địa phương”, “Hợp tác và tự chủ”, “Công
nghệ và ứng dụng”, “Sáng tạo và kiểm soát” cùng nhiều cặp khái
niệm khác. Cuối cùng, Tuyên ngôn về AI Việt Nam được Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng
khẳng định là: “Nhân văn – An Toàn – Tự chủ – Hợp tác – Bao trùm và Bền vững”.