Loài cá được mệnh danh sát thủ lại là đặc sản nổi tiếng ở Kiên Giang: Cái tên lạ bắt nguồn từ màu xương hiếm thấy

Trong số những loài cá biển được người dân miền duyên hải ưa chuộng, cá xương xanh là một cái tên đặc biệt gây tò mò. Loài cá này không chỉ nổi tiếng với hương vị thơm ngon, hàm lượng dinh dưỡng cao, mà còn được mệnh danh là “sát thủ của vùng biển Kiên Giang” (nay sáp nhập với tỉnh An Giang) bởi hình dáng khác lạ và bản tính hung hãn. Nhắc đến cá xương xanh, người sành ăn sẽ nghĩ ngay đến các món nướng, canh chua hay khô cá nấu sim lo – những hương vị đặc trưng của ẩm thực biển miền Tây Nam Bộ.

Đặc điểm nhận diện và phân bố

Cá xương xanh, hay còn gọi là cá nhái, có tên khoa học Tylosurus crocodilus, thuộc họ Belonidae. Đây là một loài cá biển thương phẩm khá hiếm, mùa đánh bắt thường rơi vào khoảng tháng 2 đến tháng 8 hằng năm. Cá có thân hình dài, mảnh mai, màu xanh ngọc bích lấp lánh. Điểm nổi bật nhất của loài này chính là chiếc mỏ dài, nhọn như lưỡi kiếm cùng hàm răng sắc bén, dễ gây thương tích cho ngư dân nếu chẳng may va chạm. Chính vì đặc điểm đó, cá được ví như một “tay sát thủ” trên mặt biển.

Cá xương xanh phân bố dọc vùng biển từ Thanh Hóa đến Kiên Giang, nhưng tập trung nhiều nhất ở khu vực quần đảo Nam Du (huyện Kiên Hải, Kiên Giang). Mùa sinh sản chính của chúng diễn ra từ tháng 2 đến tháng 5. Cá thường có chiều dài từ 0,5 đến hơn 1 mét, lớp da màu đen xanh, toàn bộ phần xương mang sắc xanh ngọc bích hiếm thấy. Chúng sống chủ yếu ở tầng nước mặt, gần các ghềnh đá hoặc bãi cạn, với độ sâu chỉ hơn 1 mét. Tính cách nhanh nhẹn, có khả năng phóng lên cao bất ngờ khiến chúng được gọi thêm bằng cái tên dân gian là “cá nhái”.

Với cấu tạo chiếc mỏ nhọn hoắt, cá xương xanh tiềm ẩn nguy hiểm đối với con người. Loài cá này thường đi thành đàn gần mặt nước, chỉ cần có tiếng động lạ là lập tức quẫy đuôi, phóng mạnh lên cao. Nhiều trường hợp ngư dân không may bị mỏ cá đâm trúng chỗ hiểm đã dẫn đến thương tích nặng, thậm chí mất mạng. Do đó, việc khai thác và chế biến loài cá này luôn đòi hỏi sự cẩn trọng.

Cách đánh bắt truyền thống độc đáo

Đặc tính háu ăn của cá xương xanh đã khiến ngư dân nghĩ ra nhiều phương thức khai thác không cần đến lưỡi câu hay mồi cá. Một trong những cách phổ biến là sử dụng chùm dây nilon đủ màu, dài khoảng 15 cm, xé thành nhiều sợi nhỏ và buộc túm lại rồi thả xuống nước. Khi thuyền di chuyển, chùm dây nilon bung ra như đàn cá nhỏ đang bơi, kích thích cá xương xanh lao tới cắn. Hàm răng dày đặc của chúng sẽ mắc chặt vào sợi nilon và khó lòng thoát ra.

Ngoài ra, ngư dân còn có thể đi bắt cá vào ban đêm bằng cách đội đèn pin trên đầu, vừa điều khiển ghe vừa dùng chĩa 13 răng để đâm cá. Tuy phương thức này cho sản lượng cao hơn, nhưng thường khiến cá bị tổn thương, khó giữ nguyên vẹn hình dáng, dẫn đến giá trị bán thấp hơn.

Giá trị ẩm thực và dinh dưỡng

Cá xương xanh không thuộc nhóm hải sản có giá trị kinh tế quá cao, song lại được người dân miền biển cũng như du khách ưa chuộng bởi thịt ngọt, chắc, ít xương và dễ chế biến. Sau khi đánh bắt, ngư dân thường sơ chế bằng cách chặt bỏ mỏ nhọn, cắt mang, loại bỏ nội tạng rồi làm sạch để chế biến.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, thịt cá xương xanh chứa nguồn dưỡng chất phong phú như đạm, chất béo, vitamin B1, vitamin A, canxi, kali, photpho, kẽm và magie. Đây là nguồn dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, đặc biệt hữu ích đối với người cao tuổi và trẻ nhỏ. Hàm lượng Omega-3 dồi dào trong cá hỗ trợ bảo vệ và duy trì hoạt động lành mạnh của não bộ, ngăn ngừa suy giảm trí nhớ. Đối với trẻ em, dưỡng chất từ cá góp phần giúp não bộ phát triển toàn diện, tăng khả năng nhạy bén và thông minh.

Ngoài ra, chất béo không bão hòa trong thịt cá có tác dụng điều hòa đường huyết, hạn chế tình trạng kháng insulin, hỗ trợ ngăn ngừa bệnh tiểu đường. Cá xương xanh cũng cung cấp lượng vitamin giúp nuôi dưỡng và tái tạo làn da, chống oxy hóa, bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng.

Các món ăn đặc trưng từ cá xương xanh

Từ nguồn nguyên liệu phong phú, người dân Nam Du và vùng biển Kiên Giang đã sáng tạo nên nhiều món ăn đặc sắc từ cá xương xanh.

Cá xương xanh nướng bẹ chuối: Đây là món ăn tiêu biểu gắn liền với vùng biển Nam Du. Cá được chọn phải thật tươi, làm sạch nhớt, sau đó ốp bằng bẹ chuối xiêm và buộc chặt trước khi nướng trên than hồng. Khi bẹ chuối cháy xém, héo khô, thịt cá bên trong đã chín tới, dậy mùi thơm lừng. Khi ăn, thực khách sẽ cảm nhận vị ngọt dai của cá hòa quyện cùng hương thơm của bẹ chuối, chấm nước mắm tỏi ớt hoặc ăn kèm bánh tráng, rau rừng như lá cách, lá lớp, đinh lăng, đọt bứa…

Khô cá xương xanh nấu sim lo: Đây là món ăn công phu, đòi hỏi sự khéo léo trong chế biến. Nguyên liệu chính gồm khô cá xương xanh, bắp chuối, ngò om, ngò gai, ớt và cơm mẻ. Món ăn có phần tương đồng với canh chua miền Tây, nhưng vị đặc trưng hơn nhờ sự kết hợp giữa vị ngọt của cá, vị chua thanh của nước dùng và vị cay nồng của ớt. Khi dùng kèm nước mắm nhĩ và ớt tươi, món ăn càng thêm đậm đà.

Cá xương xanh nướng muối ớt: Thịt cá được tẩm ướp muối ớt rồi nướng trực tiếp trên than hồng. Khi ăn kèm rau sống và xà lách, món nướng này mang đến trải nghiệm vị giác trọn vẹn với hương thơm cay nồng, thịt cá chắc và ngọt.

Đối với ngư dân Kiên Giang, cá xương xanh không chỉ mang giá trị dinh dưỡng mà còn là nguồn thu nhập ổn định. Loài cá này được tiêu thụ mạnh tại các chợ hải sản địa phương và trở thành một trong những món đặc sản níu chân du khách khi đến Nam Du. Các nhà hàng ven biển thường giới thiệu cá xương xanh như một điểm nhấn trong thực đơn hải sản, giúp quảng bá văn hóa ẩm thực vùng biển Tây Nam Bộ.

Cá xương xanh, với hình dáng độc đáo, tập tính hung hãn nhưng lại sở hữu phần thịt ngọt dai, giàu dinh dưỡng, đã trở thành một trong những loài cá biển đặc sản nổi bật của Kiên Giang. Không chỉ hấp dẫn thực khách bởi các món ăn nướng, canh chua hay khô cá nấu sim lo, loài cá này còn góp phần tạo nên bản sắc ẩm thực độc đáo của miền biển Nam Du. Đối với những ai yêu thích hương vị hải sản, một lần thưởng thức cá xương xanh chắc chắn sẽ để lại ấn tượng khó quên.

Loài cá tiến vua “quý như vàng” ở Phú Thọ, nay giá cả chục triệu đồng vẫn được giới đại gia săn lùng mua

Một con cá nặng vài kg có thể lên đến cả chục triệu đồng. Dù mức giá đắt đỏ, nhiều người vẫn không ngần ngại chi tiền bởi hương vị đặc biệt mà khó…

Bấm xem >>

Đặc sản 4 phương