Bài 5: Đặt nền móng chiến lược cho công cuộc đổi mới

Những dấu mốc quan trọng của đầu thời kỳ đổi mới

Đại hội đại biểu lần thứ XI (nhiệm kỳ 1991 – 1996) Đảng bộ thành phố Hà Nội được tổ chức thành hai vòng. Vòng thứ nhất diễn ra từ ngày 25 đến 29/4/1991, với 548 đại biểu tham dự, nhằm góp ý vào dự thảo văn kiện trình Đại hội toàn quốc lần thứ VII của Đảng và bầu 60 đại biểu chính thức, 5 đại biểu dự khuyết đi dự Đại hội Đảng toàn quốc. Vòng hai diễn ra từ ngày 16 đến 19/11/1991, có 438 đại biểu đại diện cho hơn 138.000 đảng viên toàn Đảng bộ, với sự tham dự và chỉ đạo của Tổng Bí thư Đỗ Mười cùng các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị Lê Đức Anh, Võ Văn Kiệt.

Đoàn Chủ tịch Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XI. Ảnh TTXVN

Đại hội XI Hà Nội thống nhất đánh giá: Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội VI của Đảng và Nghị quyết Đại hội X của Đảng bộ Thành phố, công cuộc đổi mới ở Thủ đô đã có kết quả bước đầu quan trọng. Trong bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước còn nhiều biến động, chính trị Thủ đô vẫn ổn định. Nền kinh tế từng bước thoát khỏi bao cấp, hình thành nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Đời sống nhân dân từng bước cải thiện, đặc biệt là một bộ phận nhân dân đô thị. Đại hội xác định 5 mục tiêu tổng quát cho giai đoạn 1991 – 1995, trong đó nổi bật là: Giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm an ninh – quốc phòng; phát triển kinh tế, giải quyết việc làm, nâng cao đời sống nhân dân; đồng thời tạo chuyển biến rõ nét trong xây dựng và quản lý đô thị. Đây là những định hướng lớn để Thủ đô vừa ổn định, vừa phát triển trong bối cảnh đổi mới đang dần khẳng định tính đúng đắn. Ban Chấp hành khóa mới gồm 51 ủy viên được bầu, đồng chí Phạm Thế Duyệt giữ chức Bí thư Thành ủy, các đồng chí Lê Xuân Tùng và Phạm Lợi làm Phó Bí thư. Trong nhiệm kỳ, Hội nghị giữa nhiệm kỳ (29 – 31/3/1994) đã bổ sung thêm 8 ủy viên, tăng cường sức mạnh lãnh đạo.

Trong khi đó, tại kỳ họp thứ 9 (27/7 đến 12/8/1991), Quốc hội khóa VIII quyết định tách tỉnh Hà Sơn Bình thành Hà Tây và Hòa Bình. Tỉnh Hà Tây tái lập chính thức từ ngày 1/10/1991, với 14 huyện, thị ủy, hơn 1.000 cơ sở Đảng và trên 74.000 đảng viên. Sau hơn 5 tháng, từ ngày 16 đến 19/3/1992, Đại hội XI Đảng bộ tỉnh Hà Tây diễn ra với 318 đại biểu tham dự. Đại hội đề ra mục tiêu giải quyết tốt vấn đề lương thực, tăng cường sản xuất nông sản, phát triển hàng hóa chế biến, đẩy mạnh xuất khẩu, đồng thời xây dựng nông thôn mới và nếp sống văn minh đô thị. Ban Chấp hành khóa XI tỉnh gồm 47 ủy viên, đồng chí Nguyễn Đình Sở được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy, cùng hai Phó Bí thư Nguyễn Văn Tâm và Vương Văn Biện.

Từ ngày 7 đến 9/5/1996, Đại hội XII Đảng bộ thành phố Hà Nội diễn ra tại Cung Văn hóa Lao động hữu nghị Việt – Xô, với 398 đại biểu đại diện cho 14 vạn đảng viên. Đại hội vinh dự được đón Tổng Bí thư Đỗ Mười đến dự và phát biểu chỉ đạo. Đây là đại hội được tổ chức khi Thủ đô đã trải qua 10 năm đổi mới, đạt nhiều thành tựu quan trọng, thế và lực tăng cường, niềm tin nhân dân được củng cố. Đại hội XII Hà Nội đề ra 5 mục tiêu lớn, trong đó hàng đầu là đẩy nhanh tăng trưởng kinh tế, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa; xây dựng và hoàn thiện quan hệ sản xuất theo định hướng xã hội chủ nghĩa; phát triển mạnh kết cấu hạ tầng, giữ gìn Thủ đô sạch đẹp; cải thiện đời sống nhân dân.

Đại hội cũng đặt ra yêu cầu giữ vững ổn định chính trị, nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực quản lý của chính quyền, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm an ninh quốc phòng. Các chỉ tiêu cụ thể: Tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 15%/năm, thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 1.100 USD vào năm 2000. Ban Chấp hành khóa XII Hà Nội gồm 51 ủy viên, đồng chí Lê Xuân Tùng được bầu làm Bí thư Thành ủy. Đến tháng 8/1996, đồng chí Nguyễn Phú Trọng, khi đó là Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, Ủy viên Trung ương Đảng, được phân công giữ chức Phó Bí thư Thành ủy. Tháng 12/1997, đồng chí được bầu vào Bộ Chính trị và từ tháng 2/1998 lên Trung ương công tác. Ngày 6/1/2000, Bộ Chính trị điều động đồng chí Lê Xuân Tùng lên Trung ương, đồng chí Nguyễn Phú Trọng được phân công làm Bí thư Thành ủy Hà Nội.

Trong nhiệm kỳ này, Hà Nội vinh dự đón nhận hai danh hiệu đặc biệt: UNESCO trao tặng danh hiệu “Thành phố Vì hòa bình” (1999) và Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu “Thủ đô Anh hùng” (2000). Đây là minh chứng sinh động cho uy tín, vị thế quốc tế và trong nước của Thủ đô.

Còn ở Hà Tây, Đại hội XII Đảng bộ tỉnh (24-27/4/1996) với 298 đại biểu tham dự cũng đề ra các chỉ tiêu quan trọng: Tốc độ tăng trưởng hằng năm đạt từ 10% trở lên; sản lượng lương thực đạt 1 triệu tấn; giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống dưới 6%, xóa hộ đói; gắn phát triển kinh tế với bảo đảm quốc phòng – an ninh. Ban Chấp hành khóa XII có 47 ủy viên, đồng chí Nguyễn Văn Tâm được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy.

Chuẩn bị hành trang cho thế kỷ mới

Đại hội XIII Đảng bộ thành phố Hà Nội (27-30/12/2000) diễn ra tại Cung Văn hóa Lao động hữu nghị Việt – Xô, với 401 đại biểu chính thức đại diện cho hơn 150.000 đảng viên. Đại hội được tổ chức vào thời điểm đặc biệt, khi Thủ đô vừa kỷ niệm 990 năm Thăng Long – Hà Nội và đón nhận danh hiệu “Thủ đô Anh hùng”. Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu và các đồng chí cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng: Đỗ Mười, Lê Đức Anh, Võ Văn Kiệt đã đến dự.

Đại hội XIII Hà Nội xác định mục tiêu phát triển 5 năm 2001-2005 đồng thời đề ra định hướng chiến lược 10 năm chuẩn bị cho Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội (2010). Nhiệm vụ trọng tâm là bảo đảm vững chắc chính trị, an ninh; phát triển kinh tế, khoa học – công nghệ, văn hóa – xã hội toàn diện, bền vững; xây dựng cơ bản nền tảng vật chất, kỹ thuật của Thủ đô xã hội chủ nghĩa giàu đẹp, văn minh, hiện đại, thanh lịch, đậm đà bản sắc nghìn năm văn hiến. Đại hội nhấn mạnh phát triển kinh tế tri thức, nâng cao sức cạnh tranh, phấn đấu đi đầu trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đồng thời xây dựng nền văn hóa tiên tiến, phát triển giáo dục – đào tạo, khoa học – công nghệ, chăm lo đời sống nhân dân. Đặc biệt, Đại hội nhấn mạnh xây dựng người Hà Nội văn minh, thanh lịch, hiện đại. Ban Chấp hành khóa XIII gồm 51 ủy viên, đồng chí Nguyễn Phú Trọng tiếp tục được bầu làm Bí thư Thành ủy.

Tại Hà Tây, từ ngày 24 đến 27/12/2000, Đại hội XIII Đảng bộ tỉnh diễn ra tại Nhà văn hóa trung tâm thị xã Hà Đông, với 297 đại biểu tham dự. Đại hội khẳng định nhiệm vụ khai thác tối đa tiềm năng, tranh thủ hỗ trợ của Trung ương, tạo đột phá trong phát triển kinh tế, đặc biệt chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy công nghiệp hóa – hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Đại hội đề ra mục tiêu phát triển với tốc độ cao, bền vững, giảm nhanh tỷ lệ hộ nghèo, cải thiện đời sống nhân dân, gắn với xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Ban Chấp hành khóa XIII gồm 47 ủy viên, đồng chí Khuất Hữu Sơn tiếp tục làm Bí thư Tỉnh ủy. Đến giữa năm 2004, đồng chí Khuất Hữu Sơn được Trung ương luân chuyển giữ chức Phó Trưởng ban Dân vận Trung ương, đồng chí Hà Văn Hiền, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh, được điều động về làm Bí thư Tỉnh ủy Hà Tây.

Nhìn lại chặng đường 1991 – 2005, các kỳ đại hội của Đảng bộ Hà Nội và Hà Tây đã phản ánh sinh động sự lớn mạnh của tổ chức Đảng và quyết tâm đổi mới, xây dựng Thủ đô và vùng đất cửa ngõ phía Tây ngày càng phát triển. Đây cũng là bước chuẩn bị vững chắc cho hành trình đi tới Đại lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội, khẳng định vai trò đầu tàu chính trị, kinh tế, văn hóa của Thủ đô trong sự nghiệp đổi mới đất nước.