Lộc trời độc nhất ở sông Đà: Được mệnh danh là ngọc trong nước, cực bổ dưỡng giúp kéo dài tuổi thọ

Trong kho tàng ẩm thực Việt Nam, mỗi vùng miền đều sở hữu những đặc sản gắn liền với thiên nhiên, mang theo dấu ấn riêng biệt. Với sông Đà hùng vĩ, nhắc đến đặc sản người ta không thể bỏ qua cá ngần – loại cá nhỏ bé, thân trong suốt, được ví như “ngọc trong nước” và là món quà quý giá mà thiên nhiên ban tặng. Cá ngần không chỉ nổi tiếng bởi hương vị thanh tao, mà còn có giá trị dinh dưỡng vượt trội, được nhiều chuyên gia đánh giá là thực phẩm quý cho sức khỏe.

Cá ngần được xem là một trong những đặc sản hiếm hoi của miền sông nước phía Bắc, nhưng trứ danh và được ưa chuộng nhất vẫn là cá ngần sông Đà. Đây là loài cá chỉ xuất hiện theo mùa, từ tháng 4 đến tháng 7 hằng năm, tập trung nhiều nhất vào tháng 5 và 6 – giai đoạn sinh sản, khi đàn cá nổi gần mặt nước. Chính sự ngắn ngủi trong chu kỳ xuất hiện đã khiến cá ngần trở thành “lộc trời”, khan hiếm và được người dân Hà Nội, cùng nhiều thực khách sành ăn, săn tìm.

Cá ngần có chiều dài trung bình từ 5–7 cm, thân mềm mảnh như sợi bún, không có xương và gần như trong suốt. Hình dáng đặc biệt này khiến loại cá nhỏ bé trở nên khác biệt hoàn toàn so với các loài cá thông thường khác. Khi vào vụ, ngư dân sông Đà thường thả lưới vào sáng sớm để bắt cá. Những mẻ cá lấp lánh ánh bạc dưới nắng mai đã trở thành hình ảnh đặc trưng của vùng sông nước Tây Bắc, vừa phản ánh nét đẹp lao động, vừa thể hiện sự gắn bó của con người với thiên nhiên.

Đối với người dân địa phương, cá ngần không chỉ là nguồn thực phẩm mà còn là kế sinh nhai, là một phần ký ức và hồn quê gắn bó qua nhiều thế hệ. Việc đánh bắt và tiêu thụ cá ngần đã góp phần tạo nên nét riêng của vùng đất ven sông Đà.

Điểm đặc biệt của cá ngần là có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau mà vẫn giữ được vị ngọt thanh, hương thơm dịu. Người dân đã sáng tạo nên hàng loạt món ngon từ loài cá không xương này, vừa mang tính dân dã, vừa đủ tinh tế để xuất hiện trong những bữa ăn cầu kỳ.

Một trong những món ăn nổi tiếng nhất là chả cá ngần. Cá ngần được băm hoặc xay nhuyễn, trộn cùng thịt nạc, trứng gà, thì là, hành lá, rau răm, lá lốt và bột bắp để tạo độ kết dính. Hỗn hợp này sau đó được nặn thành viên, chiên vàng giòn. Khi ăn, chả cá ngần mang lại cảm giác béo ngậy, thơm nức mùi lá gia vị, giòn ngoài mềm trong, rất dễ ăn và hấp dẫn.

Bên cạnh đó, canh chua cá ngần cũng là món được nhiều người ưa thích. Cá được nấu cùng cà chua, dứa, hành, thì là để tạo vị chua thanh, kết hợp vị ngọt tự nhiên của cá, mang đến bát canh thanh mát, đặc biệt phù hợp trong những ngày hè oi ả. Ngoài ra, người dân còn chế biến cá ngần thành cá ngần giòn xóc mắm tỏi ớt, tạo nên hương vị đậm đà, quyện mùi thơm của gia vị.

Không dừng lại ở đó, cá ngần còn có thể biến tấu thành bún chả cá ngần – sự kết hợp độc đáo giữa bún tươi, rau sống và cá ngần chiên giòn. Hay như chả cá ngần cuốn lá lốt, vừa dậy mùi thơm, vừa làm giảm cảm giác ngấy, mang lại sự cân bằng cho món ăn. Nhiều gia đình còn nấu cá ngần với dưa chua, hoặc rim chua ngọt để đổi vị trong bữa cơm thường ngày. Mỗi cách chế biến đều tôn vinh được hương vị thanh mát và ngọt tự nhiên của loại cá đặc biệt này.

Cá ngần không chỉ là nguyên liệu của những món ăn hấp dẫn mà còn chứa hàm lượng dinh dưỡng cao, vượt trội so với nhiều loại cá thông thường. Theo số liệu nghiên cứu, trong 100 gram cá ngần có tới 407 kcal, gấp 5–6 lần giá trị năng lượng của nhiều loài cá khác. Hàm lượng canxi trong 100 gram cá ngần tươi lên tới 761 mg – một con số ấn tượng, đưa cá ngần vào nhóm thực phẩm giàu canxi hàng đầu. Đây là nguồn bổ sung lý tưởng giúp tăng cường sức khỏe xương khớp, đặc biệt hữu ích cho trẻ em đang phát triển và người cao tuổi cần phòng ngừa loãng xương.

Ngoài canxi, cá ngần còn chứa hàm lượng dồi dào các axit béo omega-3 – dưỡng chất quan trọng cho sự phát triển trí não, hỗ trợ tim mạch và tốt cho phụ nữ mang thai. Nhiều công trình khoa học đã chứng minh omega-3 có khả năng cải thiện trí nhớ, giảm viêm, hỗ trợ chống lại các bệnh lý về tim.

Không chỉ dừng lại ở đó, cá ngần còn cung cấp vitamin nhóm B như B2, B12, axit folic, cùng nhiều khoáng chất cần thiết như sắt, magiê, phốt pho. Những dưỡng chất này có vai trò quan trọng trong quá trình tạo máu, bảo vệ gan, hỗ trợ tiêu hóa và làm đẹp da, tóc. Đặc biệt, lượng vitamin và khoáng chất trong cá ngần giúp tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc bệnh và hỗ trợ duy trì cơ thể khỏe mạnh.

Trong y học cổ truyền, cá ngần được ghi nhận với nhiều công dụng quý: nhuận phổi, chữa ho, kiện vị, điều hòa kinh mạch, dưỡng dạ dày và phục hồi thể lực cho người suy nhược. Người cao tuổi ăn cá ngần thường xuyên được cho là có sức khỏe tốt hơn, ít ốm vặt và sống thọ. Sự kết hợp giữa kinh nghiệm dân gian và bằng chứng khoa học hiện đại càng khẳng định giá trị toàn diện của loài cá nhỏ bé này.

Những lợi ích dinh dưỡng vượt trội cùng hương vị thơm ngon đã đưa cá ngần trở thành đặc sản được nhiều người tìm mua, đặc biệt là tại các thành phố lớn như Hà Nội. Vào mùa, người tiêu dùng thường tranh thủ mua cá ngần tươi để chế biến hoặc tích trữ. Sự khan hiếm theo mùa khiến loại cá này càng được săn đón, giá trị thương mại cũng nhờ đó mà tăng cao.

Cá ngần sông Đà – “lộc trời” hiếm hoi của thiên nhiên – đã trở thành đặc sản độc đáo, vừa là niềm tự hào của vùng Tây Bắc, vừa là món ngon gắn liền với ký ức của nhiều người dân Việt. Với giá trị dinh dưỡng vượt trội, sự phong phú trong chế biến và ý nghĩa văn hóa, cá ngần xứng đáng được coi là “ngọc trong nước” của ẩm thực Việt Nam. Việc bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá ngần không chỉ giúp duy trì nét đẹp truyền thống mà còn góp phần nâng tầm đặc sản Việt trên bản đồ ẩm thực thế giới.

Loài cá được mệnh danh “sát thủ” lại là đặc sản nổi tiếng ở Kiên Giang: Cái tên lạ bắt nguồn từ màu xương hiếm thấy

Đây là một loài cá biển thương phẩm khá hiếm, mùa đánh bắt thường rơi vào khoảng tháng 2 đến tháng 8 hằng năm. Cá có thân hình dài, mảnh mai, màu xanh…

Bấm xem >>

Đặc sản 4 phương