Giới doanh nghiệp Mỹ thừa nhận sự thật ‘đắng lòng’ về Trung Quốc: Phương Tây chạy theo cũng không kịp, công nghệ Trung Quốc biến hàng loạt ngành ở Mỹ thành nơi ‘chôn vốn’

Ngậm ngùi thừa nhận Trung Quốc vượt xa về quy mô, chuỗi cung ứng và công nghệ

Chuyến đi thực địa tại Trung Quốc hồi tháng 7 vừa qua của 8 quỹ đầu tư mạo hiểm phương Tây, bao gồm các cuộc gặp gỡ với nhà sáng lập startup, chủ nhà máy và các nhà đầu tư địa phương, đã củng cố cảm nhận đó.

Họ cho biết đã hình dung được phần nào khoảng cách trước đó, nhưng tận mắt chứng kiến quy mô và trình độ sản xuất khiến họ choáng ngợp, thậm chí hoài nghi về khả năng sống sót của các đối thủ ở Mỹ hay châu Âu.

“Chúng tôi biết Trung Quốc đã vượt xa về pin và mọi thứ liên quan đến năng lượng. Nhưng tận mắt thấy, bạn mới thực sự cảm nhận được sự cách biệt,” Talia Rafaeli, cựu nhân sự của Goldman Sachs và Barclays, nay là thành viên cấp cao trong HĐQT của Kompas VC, cho hay.

Trong bối cảnh giới tài chính toàn cầu chuẩn bị hội tụ tại New York cho Tuần lễ Khí hậu, các nhà đầu tư sẽ buộc phải đối mặt với một thực tế trớ trêu, đó là quốc gia phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới, Trung Quốc, giờ lại trở thành động lực chính thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh toàn cầu.

Nick de la Forge, đồng sáng lập quỹ Planet A Ventures (trụ sở tại Berlin), cho biết sau chuyến đi, quỹ của ông đã loại hẳn khỏi danh mục các khoản đầu tư vào lĩnh vực sản xuất và tái chế pin, điện phân (electrolysers), năng lượng mặt trời và phần cứng gió tại phương Tây.

“Trước chuyến đi, tôi đã nghi ngờ Trung Quốc đi trước rất xa. Sau chuyến đi, những lĩnh vực đó thực sự giờ là ‘ngoài vùng đầu tư’,” ông nói.

Tương tự, Yair Reem, thành viên cấp cao trong HĐQT của Extantia Capital, thừa nhận họ đã dừng toàn bộ hoạt động đầu tư vào các công ty sản xuất pin tại phương Tây, thay vào đó đang tìm cách hợp tác chuỗi cung ứng với doanh nghiệp Trung Quốc. “Về sản xuất pin, trò chơi ở phương Tây coi như đã kết thúc,” ông nhận định.

Ashwin Shashindranath, cựu giám đốc điều hành của Macquarie Group, hiện là thành viên cấp cao trong HĐQT của Energy Impact Partners, nói những gì ông chứng kiến “đã thể hiện rõ phương Tây đang sống trong bong bóng ảo tưởng về Trung Quốc”.

Hiện Trung Quốc sản xuất khoảng 80% tấm pin năng lượng mặt trời toàn cầu, 60% tua-bin gió, 70% ô tô điện và 75% pin – tất cả với chi phí thấp hơn phương Tây đáng kể.

Quốc gia này cũng chiếm tới 75% số lượng bằng sáng chế liên quan tới công nghệ năng lượng sạch trên toàn cầu, đồng thời kiểm soát chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược như lithium, cobalt và đất hiếm, những vật liệu cốt lõi cho các thiết bị xanh.

Ngay cả mô hình làm việc khét tiếng “996” dù đã bị cấm vẫn phần nào định hình môi trường lao động, theo quan sát của các nhà đầu tư.

Tuy nhiên, sự thống trị này không đồng nghĩa với lợi nhuận cao. Trung Quốc đã dần rút các gói trợ cấp như giá điện ưu đãi cố định (feed-in tariff), trong khi tình trạng dư thừa sản lượng khiến giá rơi xuống mức gần sát giá vốn. Điều này dẫn đến cuộc cạnh tranh khốc liệt, bào mòn lợi nhuận của doanh nghiệp.

Irena Spazzapan từ Systemiq Capital cho biết lợi ích của cổ đông “gần như bị phớt lờ” trong mô hình kinh tế thiên về quy mô hơn là lợi nhuận.

Khi các startup phương Tây “không theo kịp”

“Chúng tôi tận mắt thấy các dây chuyền sản xuất pin hiện đại nhất, tự động hóa nhất tại CATL, họ có tới 12 dây chuyền hoạt động song song và còn rất nhiều dây chuyền xung quanh,” Jacob Bro, đồng sáng lập quỹ 2150, kể lại. “Nhìn cảnh đó, bạn chỉ có thể kết luận rằng đuổi kịp là bất khả thi.”

Tại châu Âu, giấc mơ xây dựng một “gã khổng lồ pin” như Northvolt đang lung lay nghiêm trọng khi công ty này đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản tại Mỹ và phá sản tại Thụy Điển.

“Giờ nếu bạn muốn làm điều gì đó tương tự Northvolt ở châu Âu, bạn nên mời những người Trung Quốc này đến và làm cùng,” Bro nói.

Một điểm khiến các nhà đầu tư phương Tây ấn tượng là cách startup Trung Quốc tiếp cận đổi mới. Họ không “nhảy vào công nghệ đột phá” ngay lập tức mà bắt đầu từ những sản phẩm dễ bán, dễ tiếp thị, dễ mở rộng, sau đó mới “làm những thứ thực sự choáng ngợp,” Reem từ Extantia mô tả.

Trái ngược với phong cách “đột phá” thường thấy ở phương Tây, mô hình Trung Quốc thiên về tăng trưởng tuần tự, bền bỉ và rõ ràng đang mang lại hiệu quả.

Gang Lin, CEO của Marvel-Tech, công ty phát triển tua-bin khí đốt ba nhiên liệu (hydro, amoniac, khí tự nhiên), cho biết hầu hết chuỗi cung ứng mà ông cần đều tìm thấy ở Trung Quốc, với các nhà cung ứng sẵn sàng điều chỉnh quy trình để đáp ứng nhu cầu riêng của công ty.

Fan Bin, Chủ tịch GCL Perovskite, đơn vị sản xuất module năng lượng mặt trời thế hệ mới, nói rằng công ty đang đẩy mạnh xuất khẩu để tránh bẫy giá thấp trong nước và sớm toàn cầu hóa.