Bí ẩn loài người “tiến hóa ngược” ở Indonesia

Homo floresiensis là một loài người cổ đại cùng chi Homo (chi Người) với Homo sapiens chúng ta, được cho là đã tuyệt chủng vài chục ngàn năm trước.

Họ có biệt danh là “người Hobbit” vì có kích cỡ cơ thể giống như tộc người lùn hư cấu trong các tiểu thuyết của tác giả người Anh J. R. R. Tolkien.

Không những vậy, loài người này gây bối rối cho các nhà khoa học: Họ dường như tiến hóa ngược, phá vỡ quy tắc cho rằng sự tiến hóa của chi Homo đi liền với quá trình tăng kích thước não bộ.

Người Hobbit có bộ não chỉ bằng với tinh tinh và cơ thể chỉ cao hơn 1 mét.

Nghiên cứu mới từ các nhà nhân chủng học thuộc Đại học Western Washington (Mỹ) đã xem xét hộp sọ và răng của loài người cổ này để tìm hiểu cách mà họ đã tiến hóa để trở nên nhỏ bé.

Đối với hầu hết các loài người cổ, khi kích thước não tăng thì kích thước răng khôn tỉ lệ với các răng khác lại giảm, tức răng khôn nhỏ thường là dấu hiệu của bộ não lớn.

Nhưng Homo floresiensis là ngoại lệ: Họ có răng khôn nhỏ gần giống với chúng ta, nhưng lại có bộ não nhỏ bất thường.

Sự mâu thuẫn này dẫn đến giả thuyết mới về sự thu nhỏ của người Hobbit.

Dựa trên kích thước của răng khôn, các nhà nghiên cứu cho rằng các bào thai Hobbit đã phát triển đúng hướng để có bộ não lớn khi còn trong tử cung mẹ.

Tuy nhiên, sự thu nhỏ kích thước cơ thể và não bộ đã xảy ra khi sinh, trong thời thơ ấu.

Trên thực tế, đây chính là cơ chế mà một số quần thể người hiện đại có chiều cao thấp đã thích nghi với điều kiện sinh thái tại địa phương của họ.

Nói cách khác, kích thước cơ thể nhỏ của Homo floresiensis có thể là sự thích nghi với điều kiện sống đặc biệt trên đảo Flores của Indonesia.

Đó là một kiểu thích nghi tiến hóa thường gặp với động vật có vú – bao gồm con người – sống trên các hòn đảo biệt lập

Cả Homo floresiensis và Homo luzonensis, một giống người lùn cổ đại khác cũng sống trên các hòn đảo ở Đông Nam Á, có thể đã tiến hóa thành người có vóc dáng rất thấp do ảnh hưởng sinh thái của tình trạng khan hiếm thức ăn và thiếu động vật ăn thịt lớn, vốn là đặc điểm thường thấy ở môi trường sống trên đảo.

Vì kích thước não và kích thước cơ thể có mối liên hệ chặt chẽ, nên sự tiến hóa về kích thước cơ thể vốn dĩ ảnh hưởng đến sự tiến hóa của não bộ. Ở người hiện đại, những người to lớn hơn có não lớn hơn, và những người nhỏ bé hơn có não nhỏ hơn.

Nhưng những người có bộ não nhỏ hơn không kém thông minh hơn những người có bộ não lớn hơn.

Các tác giả nhấn mạnh rằng khi khác biệt về kích thước cơ thể quyết định kích thước não, nó không phải là thước đo khả năng nhận thức. Người Hobbit trên đảo Flores đã chế tạo công cụ khá tốt, săn bắt những loài thú lớn như voi lùn, có thể cũng đã sử dụng lửa.