Hàng năm, ngày 1 tháng 5 lại về, mang theo không khí kỷ niệm và tôn vinh người lao động trên toàn thế giới. Vậy ngày 1/5 là ngày gì? Nguồn gốc lịch sử ra đời và ý nghĩa của ngày Quốc tế Lao động này như thế nào, đặc biệt tại Việt Nam? Hãy cùng Phong Vũ Tech News tìm hiểu chi tiết ngay.

• Nghỉ lễ 30/4 1/5 được mấy ngày? Cập nhật lịch nghỉ mới nhất
• Tuyển tập hình nền 30/4 1/5 cực đẹp, gợi nhớ lịch sử hào hùng
• Mẹo săn vé máy bay, khách sạn giá rẻ dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5

Ngày 1/5 là ngày gì?

Ngày 1 tháng 5 hàng năm được biết đến rộng rãi trên toàn cầu với tên gọi chính thức là Ngày Quốc tế Lao động (International Workers’ Day). Đây là ngày lễ kỷ niệm và ngày hành động của phong trào công nhân quốc tế và của toàn thể người lao động.

Nó được xem như ngày hội lớn, tôn vinh những đóng góp, thành tựu của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải tôn trọng, bảo vệ quyền lợi chính đáng của họ. Ngày này được công nhận là ngày nghỉ lễ chính thức tại hơn 80 quốc gia, trong đó có Việt Nam.  

Do sự đa dạng về lịch sử và văn hóa, ngày 1/5 còn có những tên gọi khác nhau trên thế giới, phản ánh quá trình tiếp nhận và kỷ niệm riêng biệt tại mỗi quốc gia, nhưng vẫn thống nhất ở chủ đề cốt lõi là quyền lợi và sự đoàn kết của người lao động.

Nguồn gốc lịch sử ngày Quốc tế Lao động

Nguồn gốc của Ngày Quốc tế Lao động 1/5 gắn liền với cuộc đấu tranh kiên cường của giai cấp công nhân vào cuối thế kỷ 19, thời kỳ chủ nghĩa tư bản phát triển mạnh mẽ, đặc biệt tại các trung tâm công nghiệp lớn như Chicago, Mỹ. Từ nửa cuối thế kỷ 19, sự phát triển công nghiệp ở Anh, Pháp, Đức, Mỹ kéo theo sự gia tăng bóc lột sức lao động. Công nhân phải làm việc 14-18 giờ/ngày trong điều kiện nguy hiểm, lương thấp, không có ngày nghỉ, lao động trẻ em bị lạm dụng nặng nề. Thực trạng này làm sâu sắc mâu thuẫn giai cấp, dẫn đến các cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản.

Yêu cầu rút ngắn thời gian lao động xuống còn 8 giờ/ngày trở thành khẩu hiệu đấu tranh trung tâm. Ngay từ khi thành lập Quốc tế Thứ nhất (1864), Các Mác đã coi đây là nhiệm vụ quan trọng. Đại hội Quốc tế I tại Geneva (1866) chính thức đưa vấn đề này vào nghị trình. Khẩu hiệu “Ngày làm 8 giờ” lan rộng từ Anh sang các nước khác, trong đó có Mỹ. Khẩu hiệu đầy đủ hơn, “8 giờ làm việc, 8 giờ nghỉ ngơi, 8 giờ vui chơi (hoặc học tập)” thể hiện khát vọng về một cuộc sống cân bằng.

Năm 1884 (hoặc 1886 theo một số nguồn ), Đại hội Liên đoàn Lao động Mỹ tại Chicago đã thông qua nghị quyết lịch sử: “Từ ngày 1/5/1886, ngày lao động của tất cả các công nhân sẽ là 8 giờ”. Ngày 1 tháng 5 được chọn vì đây là ngày bắt đầu năm kế toán tại hầu hết các nhà máy, xí nghiệp ở Mỹ, cũng là ngày ký kết hợp đồng lao động mới. Quyết định này thể hiện sự tính toán chiến lược, nhằm gây áp lực tối đa lên giới chủ.  

Khi yêu sách không được đáp ứng, ngày 1/5/1886, các cuộc bãi công lớn nổ ra trên toàn nước Mỹ, đặc biệt tại Chicago. Tại Chicago, khoảng 40.000 công nhân đã tuần hành đòi quyền lợi. Ước tính 340.000 công nhân trên toàn nước Mỹ tham gia bãi công.

Cuộc đấu tranh ôn hòa đã bị đàn áp tàn bạo. Ngày 3/5/1886, cảnh sát bắn vào công nhân biểu tình tại nhà máy McCormick Harvester, làm nhiều người chết và bị thương. Ngày 4/5/1886, tại cuộc mít tinh ở Quảng trường Haymarket để phản đối bạo lực, một quả bom phát nổ, dẫn đến cuộc đụng độ đẫm máu giữa cảnh sát và công nhân (sự kiện Haymarket). Chính quyền lợi dụng sự kiện này để khủng bố, bắt giữ và kết án tử hình nhiều thủ lĩnh công đoàn dù thiếu bằng chứng. Vụ thảm sát Haymarket trở thành biểu tượng cho sự hy sinh và tinh thần đấu tranh của công nhân.

Sự kiện này gây chấn động quốc tế. Để tưởng nhớ những người đã ngã xuống và ghi nhận cuộc đấu tranh anh dũng, Đại hội thành lập Quốc tế Cộng sản II (Quốc tế thứ hai) tại Paris (Pháp) vào tháng 7 năm 1889, dưới sự chỉ đạo của Friedrich Engels, đã quyết định lấy ngày 1 tháng 5 hàng năm làm Ngày Quốc tế Lao động – ngày biểu dương lực lượng, đoàn kết và đấu tranh của giai cấp vô sản. Năm 1920, Nga Xô Viết, dưới sự phê chuẩn của Lênin, trở thành quốc gia đầu tiên công nhận ngày 1/5 là ngày nghỉ lễ chính thức.

Ý nghĩa ngày Quốc tế Lao động 1/5

Ngày Quốc tế Lao động 1/5 mang trong mình những giá trị và thông điệp sâu sắc vượt thời gian.

• Tôn vinh thành quả đấu tranh: Đây là dịp để ghi nhận những thành tựu mà phong trào công nhân đã đạt được, đặc biệt là quyền làm việc 8 giờ/ngày, điều kiện lao động an toàn hơn và mức lương công bằng hơn. Đó là chiến thắng của sự đoàn kết và quyết tâm.
• Nhắc nhở về cuộc đấu tranh tiếp diễn: Ngày 1/5 là lời nhắc nhở thường niên về sự cần thiết phải tiếp tục bảo vệ và mở rộng quyền lợi người lao động trong bối cảnh thế giới thay đổi. Nó nâng cao nhận thức về các vấn đề lao động đương đại như an toàn vệ sinh lao động, tiền lương đủ sống, quyền tự do hiệp hội, chống bóc lột và bất công.

• Biểu tượng đoàn kết quốc tế: Quan trọng hơn cả, ngày 1/5 là biểu tượng sống động của tinh thần đoàn kết giữa người lao động mọi quốc gia, dân tộc, ngành nghề. Nó khẳng định sức mạnh nằm ở sự đoàn kết, tương trợ lẫn nhau.
• Diễn đàn của người lao động: Ngày này thường diễn ra các cuộc tuần hành, mít tinh, biểu tình trên toàn thế giới, không chỉ để kỷ niệm mà còn để đưa ra các yêu sách cải thiện điều kiện làm việc, phản đối chính sách bất lợi. Đây là cơ hội để người lao động cất lên tiếng nói, biểu dương lực lượng.
• Đấu tranh vì mục tiêu cao cả hơn: Ý nghĩa của ngày 1/5 còn gắn liền với cuộc đấu tranh rộng lớn vì hòa bình, dân chủ, tự do, bình đẳng và tiến bộ xã hội.

Ngày 1/5 ở Việt Nam có gì đặc biệt?

Tại Việt Nam, Ngày Quốc tế Lao động 1/5 không chỉ mang ý nghĩa quốc tế mà còn có những dấu ấn đặc biệt, gắn liền với lịch sử cách mạng và công cuộc xây dựng đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

• Tiếp nhận sớm và gắn với cách mạng: Tinh thần ngày 1/5 được truyền bá vào Việt Nam từ sớm. Lần đầu tiên được kỷ niệm vào năm 1930, ngay sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Công nhân Việt Nam đã biểu tình đòi quyền lợi (cải thiện điều kiện làm việc, tăng lương, ngày làm 8 giờ) và thể hiện đoàn kết quốc tế. Sự kiện này đánh dấu sự trưởng thành của phong trào công nhân, mở đầu cao trào cách mạng 1930-1931 (đỉnh cao là Xô Viết – Nghệ Tĩnh).
• Tổ chức công khai và sự kiện lịch sử: Trong thời kỳ Mặt trận Dân chủ Đông Dương (1936-1939), ngày 1/5 được tổ chức công khai. Tiêu biểu là cuộc mít tinh lớn ngày 1/5/1938 tại Khu Đấu xảo Hà Nội với hàng vạn người tham gia.
• Công nhận chính thức sau Cách mạng Tháng Tám: Sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, ngày 18/2/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 22c NV/CC, chính thức công nhận ngày 1/5 là ngày lễ quốc gia, người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương. Ngày 29/4/1946, Bác ký tiếp Sắc lệnh 56 quy định chi tiết việc hưởng lương.
• Lễ kỷ niệm trọng thể đầu tiên: Ngày 1/5/1946, lễ kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động lần đầu tiên được tổ chức trọng thể tại Hà Nội với sự tham dự của 20 vạn người lao động và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong lời kêu gọi, Bác nhấn mạnh ý nghĩa đoàn kết toàn dân để giữ vững độc lập, kiến thiết đất nước và thể hiện tình đoàn kết quốc tế.
• Ngày hội lớn và biểu tượng đoàn kết: Ngày nay, 1/5 là ngày hội lớn của giai cấp công nhân và nhân dân lao động Việt Nam. Đây là dịp ôn lại lịch sử, khẳng định vai trò của người lao động, thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Đồng thời, là ngày biểu thị tình đoàn kết hữu nghị với giai cấp công nhân và nhân dân lao động thế giới.

• Gắn kết với Ngày Thống nhất 30/4: Một nét đặc biệt là ngày 1/5 thường được kỷ niệm liền kề với Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4), tạo thành kỳ nghỉ lễ dài. Sự kết hợp này mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, liên kết chiến thắng lịch sử dân tộc với việc tôn vinh sức mạnh lao động và đoàn kết quốc tế.
• Quy định pháp luật: Điều 112 Bộ luật Lao động 2019 quy định người lao động Việt Nam được nghỉ 01 ngày (01/5 dương lịch) và hưởng nguyên lương.

Tổng kết

Ngày 1 tháng 5 – Ngày Quốc tế Lao động – là một ngày lễ mang đậm dấu ấn lịch sử, bắt nguồn từ cuộc đấu tranh kiên cường của công nhân Chicago năm 1886 đòi quyền làm việc 8 giờ.Tại Việt Nam, ngày 1/5 mang một ý nghĩa đặc biệt sâu sắc khi chỉ là ngày hội của người lao động mà còn gắn liền với lịch sử cách mạng hào hùng của dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Đây dịp quan trọng để chúng ta cùng nhau tưởng nhớ quá khứ, tôn vinh những giá trị của lao động trong hiện tại và tiếp tục hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn, nơi mọi người lao động đều được tôn trọng và có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.