Kể từ khi AI (Trí tuệ nhân tạo) xuất hiện, khả năng “chen chân” vào nhiều ngành nghề, từ sáng tạo nội dung, đến hành chính văn phòng,… nhiều người bắt đầu lo ngại viễn cảnh: AI sẽ khiến hàng triệu người thất nghiệp, kể cả những việc tưởng như “chỉ có người làm được”. Tuy nhiên, có một nghề mà AI vẫn khó thay thế nổi, đó là: giúp việc.

Nghe có vẻ lạ? Nhưng thử nhìn vào thực tế, bạn sẽ thấy: từ nhà ở bình dân đến biệt thự triệu đô, từ gia đình có con nhỏ đến các cặp vợ chồng bận rộn… tất cả đều cần đến sự có mặt của các cô, các bác giúp việc. Vậy, lý do là gì?

Công việc của người giúp việc đòi hỏi sự linh hoạt và phán đoán theo hoàn cảnh – điều mà AI chưa làm được

Robot thì giỏi, AI thì thông minh, tiện lợi. Song, chúng đều hoạt động dựa trên lập trình, trong môi trường chuẩn hóa. Trong khi đó, công việc giúp việc lại chính là ví dụ điển hình của môi trường không thể chuẩn hóa nổi – không giống như một dây chuyền sản xuất lặp đi lặp lại, công việc trong một gia đình luôn thay đổi và đòi hỏi sự thích ứng nhanh. Nhìn chung công việc sẽ lặp đi, lặp lại mỗi ngày nhưng sẽ linh hoạt dựa trên hoàn cảnh thực tế. Người giúp việc sẽ phải quan sát, suy luận nhanh để đưa ra hướng giải quyết phù hợp mà chẳng cần đến sự nhắc nhở hay thúc giục.

Bởi thế, một ngày làm việc của giúp việc không chỉ là “lau nhà, nấu cơm, giặt đồ, cọ toilet” như checklist, được lập trình sẵn, mà nó có thể là: Tìm chiếc tất trẻ con bị lạc đâu đó dưới gầm giường, lôi máy hút bụi ra nhưng ổ điện gần nhất lại hỏng, phải kéo dây vòng qua bàn ăn, khi trẻ đổ sữa lên quần áo,…. Nhưng một người giúp việc có kinh nghiệm sẽ xử lý sạch sẽ, an ủi đứa bé, rồi báo cho cha mẹ nếu có dấu hiệu bất thường.

Đây là điều kiện tiên quyết để đảm bảo an toàn và sự ổn định trong sinh hoạt gia đình. AI có thể rất thông minh khi xử lý công việc theo đúng kịch bản, nhưng khi môi trường phức tạp, không có kịch bản sẵn nó lập tức bí như học sinh quên mang máy tính cầm tay vào phòng thi.

Đó là chưa kể đến chuyện người giúp việc còn có thể linh động sử dụng các mẹo vặt, những kinh nghiệm đã có để tìm ra hướng giải quyết sự việc hiệu quả nhất.

AI thiếu tinh tế và cảm xúc – thứ giúp việc giỏi có thừa

Người giúp việc không chỉ làm công việc tay chân mà còn là người gắn bó cảm xúc với gia đình, đặc biệt với người già, trẻ nhỏ, hoặc người đang cần chăm sóc tinh thần. Hay nói một cách khác, người giúp việc còn có khả năng đọc vị.

Cô giúp việc giỏi là người biết khi nào nên trò chuyện, khi nào nên im lặng, hiểu thói quen của gia chủ, biết cách tương tác nhẹ nhàng với người già, tinh tế với trẻ nhỏ. Họ đóng vai trò người hỗ trợ, người bạn đồng hành thầm lặng trong gia đình. Cô biết đứa bé đang mọc răng nên hay quấy, không bật máy hút bụi giờ trưa để bé ngủ. Cô nhớ nhà này ghét mùi nước lau sàn hương cam nên chọn không mùi.

Trong khi đó, AI là công cụ vô cảm – nó không thể “nhìn” vào ánh mắt một người để biết họ đang buồn, hay lặng lẽ nấu một bát cháo khi chủ nhà bị ốm. Nó chỉ làm khi được lập trình. Một AI có thể biết lau sàn, nhưng sẽ không biết mùi nào khiến bà chủ thấy “dễ chịu như nhà ngoại”. 

Nó có thể dọn đồ chơi, nhưng không biết con gấu bông đó là thứ bé không thể thiếu khi đi ngủ. Nó có thể cài đặt giờ nấu cơm, nhưng sẽ không nhớ hôm nay là sinh nhật khi chưa được lập trình sẵn.

Robot giúp việc còn quá xa tầm với của đại đa số người dân

Tính tới thời điểm hiện tại, những sản phẩm robot giúp việc toàn diện kiểu có thể giặt giũ, nấu ăn, trông trẻ, lau nhà vẫn rất hiếm. Thị trường hiện tại đang phổ hiếm robot hút bụi, máy rửa chén, máy giặt thông minh…

Thêm nữa, chi phí để sở hữu một “robot giúp việc thông minh” không hề rẻ. Một mẫu robot của Tesla Optimus – được kỳ vọng làm thay nhiều công việc nội trợ vẫn chưa thương mại hóa phổ biến, giá dự đoán hàng chục ngàn USD. Và kể cả có lắp hết cả đống thiết bị đó vào nhà, bạn vẫn phải có người vận hành, xử lý tình huống trục trặc, dọn dẹp sau cùng. Hiện tại, mua một chiếc máy rửa bát hay robot lau nhà cũng có giá trên dưới 10 triệu đồng. Trong khi đó, mức lương của một cô giúp việc hiện nay hàng tháng có giá từ 7-10 triệu (tầm trung).

Chúng ta có thể lập trình AI để lau nhà, nấu ăn, thậm chí học cách gấp quần áo. Nhưng có một thứ AI không bao giờ có thể “học” được, đó là trái tim con người. Người giúp việc không chỉ “làm việc”, họ sống trong nhịp sống của gia đình, thấu hiểu, sẻ chia, yêu thương và phản ứng với tất cả bằng cảm xúc thật.

Nói vậy không có nghĩa giúp việc có thể “an toàn ngủ quên”

Không ai thay thế được bạn hôm nay không có nghĩa bạn mãi mãi không bị thay thế. Những tiến bộ về công nghệ vẫn sẽ tiếp tục, và robot có thể sẽ dần học được vài kỹ năng đơn giản. Nên nghề giúp việc cũng cần nâng cấp mình. 

Các bà cô giúp việc vẫn là những người âm thầm nhưng vô cùng quan trọng trong guồng quay gia đình. Và nếu biết cập nhật, thích nghi, giữ sự tử tế và chuyên nghiệp thì họ không chỉ không bị AI thay thế, mà còn trở thành một trong những “siêu năng lực” mà công nghệ không thể sao chép nổi.

Trần Hà.