Bí ẩn về cuộc hành trình 4 ngày, 64 vòng quanh Trái Đất của phi hành gia Liên Xô

Con tàu do phi hành gia Andriyan Nikolayev điều khiển đã thực hiện hành trình đầy ấn tượng, bay quanh Trái Đất tới 64 vòng liên tiếp trong bốn ngày, lập nên một kỷ lục chưa từng có vào thời điểm đó. Sự kiện này không chỉ khẳng định sức mạnh công nghệ vũ trụ của Liên Xô mà còn mở ra một chương mới trong việc khám phá không gian của loài người.

Vào những năm đầu thập niên 1960, thế giới bị cuốn vào cuộc chạy đua công nghệ và quân sự giữa hai khối Đông – Tây. Trong lĩnh vực không gian, Liên Xô đang tạm dẫn trước sau khi gây chấn động với các sự kiện như phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên Sputnik 1 vào năm 1957 hay đưa người đầu tiên – Yuri Gagarin – bay vào quỹ đạo Trái Đất năm 1961.

Tuy nhiên, phía Mỹ cũng liên tục thúc đẩy chương trình Mercury, đặt mục tiêu không chỉ theo kịp mà còn vượt qua Liên Xô. Trong bối cảnh đó, chuyến bay của Vostok 3 được Liên Xô chuẩn bị kỹ lưỡng như một bước khẳng định vị thế của mình trên bản đồ chinh phục vũ trụ.

Phi hành gia Andriyan Grigoryevich Nikolayev, sinh năm 1929 tại vùng Chuvashia, là một trong những gương mặt ưu tú của lực lượng phi công Liên Xô được lựa chọn cho chương trình vũ trụ. Ông nổi tiếng với khả năng chịu đựng áp lực và thể trạng lý tưởng cho các chuyến bay dài ngày ngoài không gian.

Việc chọn Nikolayev điều khiển Vostok 3 không chỉ dựa vào yếu tố chuyên môn mà còn mang ý nghĩa biểu tượng, bởi ông thuộc thế hệ phi công trẻ, đại diện cho sức mạnh và sự bền bỉ của con người Xô viết.

Lúc 08 giờ 30 phút giờ Moskva ngày 11/8/1962, tên lửa đẩy Vostok-K mang theo con tàu Vostok 3 rời bệ phóng tại sân bay vũ trụ Baikonur. Sau ít phút đầy căng thẳng, tín hiệu xác nhận con tàu đã tách khỏi tầng đẩy và đi vào quỹ đạo thành công được truyền về trung tâm điều khiển.

Vostok 3 được đặt ở quỹ đạo có độ cao dao động từ 181 km đến 235 km so với mặt đất, di chuyển với tốc độ gần 28.000 km/h, mỗi vòng quay quanh Trái Đất chỉ mất khoảng 90 phút.

Điểm đặc biệt của sứ mệnh này nằm ở chỗ Vostok 3 không bay một mình. Chỉ một ngày sau đó, Liên Xô tiếp tục phóng tàu Vostok 4, do phi hành gia Pavel Popovich điều khiển, lên quỹ đạo gần giống Vostok 3. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, hai tàu vũ trụ có người lái cùng hoạt động trên quỹ đạo, tiến lại gần nhau ở khoảng cách chỉ vài km.

Dù không thể thực hiện ghép nối như công nghệ sau này, cuộc “gặp gỡ” trên quỹ đạo của hai phi hành gia đã gây tiếng vang lớn, chứng minh khả năng điều khiển quỹ đạo chính xác của Liên Xô và đặt nền móng cho các sứ mệnh bay theo đội hình trong tương lai.

Trong bốn ngày ở ngoài không gian, Nikolayev đã thực hiện hàng loạt thí nghiệm y sinh học, kiểm tra khả năng thích nghi của cơ thể con người trong môi trường vi trọng lực kéo dài. Ông là phi hành gia đầu tiên rời ghế ngồi, tự do di chuyển trong khoang tàu và ghi lại những cảm giác, hiện tượng cơ thể gặp phải.

Đây là thông tin vô giá đối với ngành y học vũ trụ, bởi trước đó các chuyến bay chỉ kéo dài vài giờ đến một ngày, chưa đủ để đánh giá đầy đủ tác động lâu dài của môi trường không gian tới sức khỏe con người.

Nhật ký chuyến bay của Nikolayev cũng ghi lại những khoảnh khắc xúc động khi ông quan sát Trái Đất từ trên cao. Những hình ảnh về các lục địa, đại dương, bầu khí quyển xanh mỏng manh đã để lại ấn tượng sâu đậm, góp phần lan tỏa thông điệp về sự mong manh của hành tinh xanh và tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường. Đối với công chúng Liên Xô lúc bấy giờ, mỗi bức ảnh và lời kể của ông đều trở thành nguồn cảm hứng, khơi dậy niềm tự hào dân tộc và khát vọng khám phá vũ trụ.

Ngày 15 tháng 8 năm 1962, sau 64 vòng quay quanh Trái Đất và tổng quãng đường hơn 2,5 triệu km, Vostok 3 hạ cánh an toàn xuống khu vực Kazakhstan. Nikolayev được đón tiếp như một người hùng, tham dự hàng loạt lễ mừng công tại Moskva và nhiều thành phố lớn. Ông được trao danh hiệu Anh hùng Liên Xô và trở thành biểu tượng mới của chương trình không gian Xô viết.

Sứ mệnh Vostok 3 không chỉ là một thành tựu khoa học – kỹ thuật, mà còn mang ý nghĩa chính trị sâu sắc. Nó diễn ra đúng thời điểm Mỹ đang chuẩn bị các bước tiến mới trong chương trình vũ trụ, khiến Washington phải thừa nhận Liên Xô tiếp tục dẫn trước trong cuộc đua. Việc hai tàu Vostok 3 và Vostok 4 cùng hoạt động trên quỹ đạo cũng mở đường cho những bước phát triển quan trọng sau này, như các chuyến bay ghép nối, xây dựng trạm vũ trụ và các sứ mệnh dài hạn.

Ngày nay, khi nhìn lại chuyến bay của Vostok 3, giới khoa học đánh giá đây là một trong những cột mốc then chốt của lịch sử hàng không vũ trụ. Nó chứng minh rằng con người có thể sống và làm việc nhiều ngày liên tục ngoài không gian, một tiền đề quan trọng để tiến tới các sứ mệnh thám hiểm Mặt Trăng, sao Hỏa và xa hơn nữa.

Đối với Liên Xô, đó là lời khẳng định hùng hồn rằng họ không chỉ là người mở đầu kỷ nguyên không gian, mà còn là lực lượng tiên phong dẫn dắt tiến bộ công nghệ của nhân loại trong thế kỷ 20.

63 năm đã trôi qua kể từ khoảnh khắc lịch sử ấy, nhưng câu chuyện về chuyến bay của Andriyan Nikolayev vẫn được nhắc lại như một minh chứng cho tinh thần quả cảm, trí tuệ và khát vọng chạm tới những vì sao.

Trong hành trình chinh phục vũ trụ của loài người, ngày 11 tháng 8 năm 1962 mãi mãi được ghi nhớ như ngày mà con tàu Vostok 3 rời Trái Đất, mang theo ước mơ bay xa của cả một dân tộc và mở rộng cánh cửa bước vào không gian cho thế hệ tương lai.