Canh bạc 500 tỷ USD của nước Mỹ sắp hóa bong bóng AI: Chưa hoàn tất bất kỳ thỏa thuận nào suốt 6 tháng, nguy cơ hàng triệu USD ‘đổ sông đổ biển’

Sáu tháng sau khi tỷ phú Nhật Bản Masayoshi Son, Sam Altman và Tổng thống Donald Trump công bố dự án Stargate trị giá 500 tỷ USD, công ty mới thành lập được giao nhiệm vụ hiện thực hóa dự án này vẫn chưa hoàn tất bất kỳ thỏa thuận nào về trung tâm dữ liệu, theo WSJ. SoftBank của Son và OpenAI của Altman, hai công ty cùng dẫn dắt Stargate, đã có nhiều bất đồng quan điểm.

Mặc dù các công ty này cam kết sẽ đầu tư 100 tỷ USD “ngay lập tức”, dự án hiện chỉ đang đặt ra mục tiêu khiêm tốn hơn là xây dựng một trung tâm dữ liệu nhỏ vào cuối năm nay, có thể là ở Ohio. Sự ra mắt chậm chạp sẽ trở thành trở ngại lớn cho tham vọng của Son – người đã chi hàng tỷ USD trong những năm qua để chiến thắng lĩnh vực AI đang phát triển nhanh chóng.

Đầu năm nay, SoftBank cam kết đầu tư 30 tỷ USD cho OpenAI. Đây là khoản đầu tư khởi nghiệp lớn nhất từ trước đến nay – canh bạc khổng lồ khiến SoftBank phải gánh thêm nợ và bán tài sản. Khoản đầu tư này được thực hiện cùng với các kế hoạch cho Stargate, trao cho SoftBank một vai trò lớn hơn trong cơ sở hạ tầng vật lý cần thiết cho AI.

Trong khi đó, Altman, mong muốn đảm bảo sức mạnh tính toán để hỗ trợ các thế hệ tiếp theo của sản phẩm đặc trưng ChatGPT, đã tiếp tục phát triển mà không có SoftBank, ký kết các thỏa thuận về trung tâm dữ liệu với các nhà khai thác khác.

Tuy nhiên, khởi đầu đầy khó khăn của Stargate không làm chậm lại làn sóng phát triển trung tâm dữ liệu mà ông Trump cho là ưu tiên quốc gia. Những người đam mê AI cho rằng thế giới sẽ cần một nỗ lực khổng lồ để xây dựng những công trình giống như nhà kho chứa đầy máy chủ máy tính – và nguồn điện cần thiết để cung cấp cho chúng – ngang bằng với việc xây dựng đường sắt vào thế kỷ 19.

Theo nguồn tin nội bộ, OpenAI của Altman gần đây đã đạt được một thỏa thuận trung tâm dữ liệu với Oracle, theo đó OpenAI sẽ trả hơn 30 tỷ USD mỗi năm cho công ty phần mềm và điện toán đám mây này. Thỏa thuận đó, không liên quan đến SoftBank, có tổng công suất 4,5 gigawatt và sẽ tiêu thụ lượng điện tương đương với hơn hai đập Hoover, đủ để cung cấp điện cho khoảng 4 triệu hộ gia đình.

Cùng với một thỏa thuận nhỏ hơn mà OpenAI đã ký kết với CoreWeave, công ty hiện đã hoàn tất các thỏa thuận trung tâm dữ liệu với công suất gần bằng những gì Stargate đã cam kết trong năm nay vào tháng 1.

Stargate có một khởi đầu chậm chạp, song ông Son vẫn rất lạc quan về OpenAI và muốn đầu tư nhiều hơn nữa vào công ty. Vi tỷ phú này từ lâu đã khao khát một vị trí nổi bật trong lĩnh vực AI. Trong thập kỷ qua, ông tận dụng hai quỹ khởi nghiệp lớn nhất từng được huy động để tìm kiếm các công ty AI của tương lai, nhưng lại bỏ lỡ OpenAI và tất cả các đối thủ cạnh tranh trước khi ChatGPT ra mắt. Mãi đến tận mùa thu, Son mới nhắm đến OpenAI.

Vào tháng 11, Son và Altman gặp nhau tại Tokyo để thảo luận về một thỏa thuận. Sau đó, họ trình bày kế hoạch của mình với các phụ tá của ông Trump với lời đề nghị công bố một khoản đầu tư khổng lồ. Kết quả, ba người họ đã cùng nhau mỉm cười chụp ảnh trong một sự kiện, cam kết sẽ chi 500 tỷ USD vào năm 2029.

“Đây là khởi đầu cho thời kỳ hoàng kim của chúng ta”, Son phát biểu tại Nhà Trắng.Ngay sau lễ ra mắt, cả SoftBank lẫn OpenAI cam kết rót ngay 100 tỷ USD để khởi động cơ chế tín dụng quy mô khổng lồ. SoftBank được giao trách nhiệm tài chính, trong khi OpenAI phụ trách vận hành.

Tuy nhiên thực tế, Stargate vẫn chưa ký được hợp đồng nào cho trung tâm dữ liệu đầu tiên trong khuôn khổ dự án chung. Thay vào đó, dự án bị thu hẹp đáng kể: từ ý tưởng hàng trăm tỷ USD, giờ chỉ còn hướng tới xây một trung tâm nhỏ ở Ohio vào cuối năm. Mục tiêu ban đầu dường như chỉ còn là một tuyên bố nhằm đáp ứng những kỳ vọng ngắn hạn và ôn hòa hóa dư luận.

Nguyên nhân thách thức xuất phát từ việc tranh cãi giữa SoftBank và OpenAI về quyền kiểm soát, địa điểm xây trung tâm. OpenAI cũng đã không ngồi yên, ký riêng hàng loạt hợp đồng với Oracle và CoreWeave để đảm bảo khoảng 4,5 GW năng lực xử lý – tương đương cam kết dữ liệu ban đầu cho Stargate.Oracle đã thừa nhận rằng Stargate “khởi đầu rất chậm”.

Trong khi đó, các căng thẳng kinh tế toàn cầu như mức thuế quan của chính quyền ông Trump, trì trệ trong đàm phán tài chính và mối lo về khả năng hoàn vốn đã khiến các ngân hàng khảo sát như Mizuho, JPMorgan, Apollo hoài nghi. Theo AInvest, dù mục tiêu ban đầu là huy động 100 tỷ USD tài trợ tức thì, đến nay chỉ có khoảng 50 tỷ USD được cam kết chính thức, trong đó SoftBank và OpenAI mỗi bên mới giải ngân khoảng 18–19 tỷ USD.

Một yếu tố khiến Stargate dễ “đội vốn” chính là nhu cầu năng lượng và hạ tầng cực lớn. Mỗi trung tâm dữ liệu tiêu thụ hàng chục megawatt điện và việc phụ thuộc vào chi phí từ chip sản xuất bên ngoài là điểm yếu chiến lược. Hơn nữa, xuất hiện những nghi ngại rằng các startup Trung Quốc như DeepSeek có thể đạt hiệu năng tương đương nhưng với chi phí thấp – khiến ngân hàng và giới đầu tư không chắc chắn về triển vọng dài hạn.

Theo các chuyên gia, dự án Stargate hôm nay không chỉ là câu chuyện về công nghệ và vốn. Nó là hình mẫu cho tính phi thực dụng khi tham vọng siêu lớn vượt xa an toàn tài chính và vận hành. Giới phân tích từ Financial Times đánh giá rằng chỉ khoản đầu tư 50 tỷ USD ban đầu đã thể hiện sự chênh lệch giữa tuyên bố và hiện thực, và nếu không có những cú huých mạnh mang tính hệ thống – chẳng hạn như liên bang bảo đảm vốn, luật ưu đãi – Stargate có thể lỡ nhịp lịch sử của nền AI Mỹ.

Hàng triệu USD đổ vào kế hoạch marketing, bản vẽ, khảo sát địa điểm sẽ đều lãng phí nếu không khởi đầu cơ sở dữ liệu thật. Niềm tin của giới đầu tư vào AI hạ tầng Mỹ nếu lung lay sẽ ảnh hưởng đến các đề án tương lai. Và đặc biệt, như Financial Times cảnh báo, nếu khó khăn tài chính còn kéo dài, Stargate có thể trở thành ví dụ sống về bong bóng AI – tương tự bong bóng dotcom hai thập kỷ trước.

Theo: WSJ, Financial Times