Chuyên gia Đào Trung Thành nhận định về Better Choice Awards: giải thưởng như một “người gác cổng có thẩm quyền”

Giải thưởng Better Choice Awards (BCA) sẽ chính thức khởi động mùa giải mới bằng buổi họp báo diễn ra tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC). Đây là sự kiện mở đầu cho chuỗi hoạt động tôn vinh những sản phẩm và giải pháp công nghệ mang lại giá trị thiết thực cho người tiêu dùng Việt Nam.

Là một phần trong hệ sinh thái Đổi mới sáng tạo quốc gia, giải thưởng có sự đồng hành của nhiều cơ quan quan trọng như các Bộ, ban, ngành, Cổng Thông tin Chính phủ, Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh (HTV) và đặc biệt là Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) – nơi dẫn dắt các sáng kiến chiến lược về công nghệ và đổi mới tại Việt Nam.

Trước thềm buổi họp báo, chúng tôi đã có cuộc trao đổi cùng ông Đào Trung Thành, Chuyên gia tư vấn chiến lược CNTT và Trí tuệ nhân tạo, Nguyên Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ nhân tạo (ABAII), đồng thời là thành viên hội đồng thẩm định giải thưởng năm nay. Buổi phỏng vấn ngắn nhằm tìm hiểu góc nhìn chuyên môn, kỳ vọng và những chia sẻ từ phía giới chuyên gia về một mùa giải được dự đoán sẽ có nhiều đổi mới, phản ánh rõ nét xu hướng lựa chọn sản phẩm công nghệ một cách thực tế và thông minh hơn của người tiêu dùng.

Với vai trò chuyên gia tư vấn trong lĩnh vực CNTT và Trí tuệ nhân tạo, ông kỳ vọng gì từ một giải thưởng công nghệ mang tính ứng dụng như Better Choice Awards? Theo ông giải thưởng có thể góp phần định hình xu hướng tiêu dùng công nghệ ở Việt Nam như thế nào?

Tôi cho rằng Better Choice Awards có một vai trò đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, khi mà người tiêu dùng công nghệ không còn lựa chọn dựa trên độ “mới” hay quảng cáo hào nhoáng, mà bắt đầu đặt câu hỏi thẳng thắn: sản phẩm này có giúp tôi sống tốt hơn, làm việc hiệu quả hơn và tiết kiệm thời gian hay không.

Với vai trò là chuyên gia tư vấn trong lĩnh vực CNTT và Trí tuệ nhân tạo, điều tôi kỳ vọng trước hết là giải thưởng này phải thật sự có giá trị hướng dẫn, tức là trở thành một hệ quy chiếu đáng tin cậy cho người tiêu dùng trong bối cảnh ngập tràn lựa chọn, nhưng lại thiếu tiêu chuẩn để phân biệt đâu là “công nghệ thật” và đâu là chiêu trò tiếp thị.

Theo tôi, có ba điều BCA phải làm để thực sự nổi bật giữa đám đông. Một là, BCA nên tôn vinh những sản phẩm có giải pháp thiết thực, được xây dựng trên nhu cầu thật, có bằng chứng tác động rõ ràng đến cuộc sống người dùng. Hai là, giải thưởng cần phản ánh đúng tinh thần tiêu dùng thông minh, tức là tiêu dùng dựa trên dữ liệu, hiểu biết và bối cảnh, chứ không phải cảm xúc nhất thời. Ba là, trong vai trò giám khảo, tôi mong muốn BCA dám làm một việc khó: không chỉ chọn cái tốt nhất trong những sản phẩm đã nổi, mà chủ động soi rọi vào những giải pháp âm thầm nhưng tạo ảnh hưởng bền vững.

Ở tầm rộng hơn, tôi tin BCA hoàn toàn có thể góp phần định hình lại xu hướng tiêu dùng công nghệ tại Việt Nam theo hướng có chiều sâu và có trách nhiệm hơn. Từ trải nghiệm thực tế khi đồng hành cùng các doanh nghiệp chuyển đổi số, tôi thấy người dùng đang ngày càng đòi hỏi cao hơn về sự minh bạch, về quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân, và về cam kết xã hội của thương hiệu.

Với tốc độ phát triển của công nghệ nói chung và AI nói riêng, ông đánh giá thị trường tiêu dùng công nghệ Việt Nam hiện đang đứng ở đâu? Có bắt kịp với xu hướng “AI hóa” toàn cầu không?

Nếu phải dùng một hình ảnh để mô tả thị trường tiêu dùng công nghệ Việt Nam hiện nay, tôi sẽ nói đó là một vùng nước xoáy đang gia tốc. Tức là không chỉ chuyển động, mà chuyển động với tốc độ tăng dần, và mỗi chuyển động đều kéo theo những thay đổi sâu sắc trong hành vi, kỳ vọng và cách người Việt tương tác với công nghệ.

Về mặt tốc độ, Việt Nam đang tạo ra một quỹ đạo rất riêng. Chúng ta không đi theo con đường truyền thống của các quốc gia phát triển, mà thường bỏ qua vài nấc thang trung gian để nhảy vọt đến các mô hình tiên tiến hơn. Ví dụ rõ nhất là chuyện thanh toán. Trong khi các nước phương Tây mất hai thập niên để chuyển dịch từ thẻ tín dụng sang ví điện tử, thì người Việt chỉ cần vài năm để làm quen và chấp nhận thanh toán số, với giá trị giao dịch hiện đã gấp hơn hai chục lần GDP quốc gia. Điều đó cho thấy thị trường Việt có khả năng hấp thụ công nghệ rất nhanh, miễn là công nghệ ấy chạm đúng vào nhu cầu thực.

Riêng với AI, bối cảnh hiện tại đang có hai lớp. Một là, người tiêu dùng Việt đang tiếp cận AI một cách rất tự nhiên, thậm chí đôi khi không nhận ra mình đang sử dụng AI. Từ việc dùng trợ lý ảo để đặt món ăn, chỉnh ảnh selfie, đến việc hỏi chatbot tư vấn tài chính hay y tế, AI đang len lỏi vào đời sống hằng ngày một cách âm thầm mà sâu sắc. Hai là, Việt Nam vẫn còn thiếu các sản phẩm AI thuần Việt có chiều sâu, tức là những giải pháp không chỉ dịch lại công nghệ ngoại, mà hiểu rõ ngữ cảnh, hành vi và niềm tin đặc thù của người tiêu dùng bản địa.

Nói tóm lại, nếu gọi là “bắt kịp xu hướng AI hóa toàn cầu”, thì câu trả lời là: có, nhưng theo cách rất Việt Nam. Nghĩa là chúng ta không chỉ chạy theo những gì đang nổi ở Thung lũng Silicon, mà phải chọn lọc, tái cấu trúc và đôi khi là sáng tạo lại để phù hợp với bối cảnh người Việt, mà trong đó yếu tố niềm tin, cộng đồng và sự linh hoạt vẫn là trung tâm.

Theo ông, một giải thưởng có thể góp phần thúc đẩy các doanh nghiệp công nghệ nội địa như thế nào?

Tôi thường nói với các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam rằng, nếu sản phẩm của bạn tốt mà không ai biết, thì đó chưa phải là đổi mới, mà mới chỉ là tiềm năng. Trong môi trường cạnh tranh khốc liệt như hiện nay, một giải thưởng không chỉ đơn thuần là vinh danh, mà còn có thể trở thành đòn bẩy chiến lược giúp doanh nghiệp nội địa đi xa hơn, vững chắc hơn và tự tin hơn.

Đây chính là lúc ý nghĩa của giải thưởng như Better Choice Awards hiện hữu rõ rệt. Tôi ví giải thưởng như một “lớp sàng lọc chuyên môn” có tính độc lập và đáng tin cậy. Ở đó, sản phẩm được đánh giá không chỉ dựa trên công nghệ, mà còn trên tính hữu dụng, trải nghiệm người dùng và giá trị xã hội. Điều này buộc các doanh nghiệp nội địa phải nghiêm túc hơn trong việc phát triển sản phẩm, từ thiết kế đến vận hành, từ dữ liệu đến đạo đức công nghệ.

Tiếp theo, việc được vinh danh trong một giải thưởng có uy tín giúp doanh nghiệp bước ra khỏi vùng an toàn truyền thông nội bộ, mở rộng khả năng tiếp cận với đối tác, nhà đầu tư và quan trọng nhất là người tiêu dùng. Trong một thị trường mà niềm tin là “hàng hiếm”, thì việc được công nhận từ một hội đồng độc lập là dấu ấn tin cậy khó có thể thay thế bằng quảng cáo.

Nói cách khác, một giải thưởng đúng nghĩa sẽ không đứng ngoài cuộc đua đổi mới. Nó là người dẫn dắt lặng lẽ, là nơi định hình tiêu chuẩn và là nơi trao cho doanh nghiệp một ngọn lửa tinh thần: rằng công nghệ do người Việt làm ra có thể không thua gì thế giới, miễn là đi đúng, làm thật và dám nghĩ xa.

Theo ông, đâu là xu hướng công nghệ khiến ông đặt nhiều kỳ vọng nhất trong năm nay?

Năm nay, nếu có một xu hướng công nghệ duy nhất khiến tôi đặt nhiều kỳ vọng nhất, đó là sự phát triển của AI cá nhân chủ động – Agentic AI, tức là các hệ thống AI không chỉ phản hồi yêu cầu, mà còn tự động thực thi nhiệm vụ, hiểu ngữ cảnh và đưa ra quyết định thay người dùng. Điều tôi đánh giá cao đầu tiên vì Agentic AI đang mở ra kỷ nguyên mới của trải nghiệm cá nhân hóa, nơi mà thiết bị không chỉ hỗ trợ mà thực sự là một đồng hành trí tuệ.

Chưa hết, các sản phẩm tiêu dùng mới như kính thông minh tích hợp AI đang từng bước được đại chúng hóa. Theo nguồn báo chí Mỹ, Meta đã bán hơn hai triệu chiếc kính thông minh Ray‑Ban Meta tính đến đầu 2025, và đang tập trung vào phát triển dòng AI glasses như thiết bị thay thế điện thoại thông minh.

Cuối cùng, Agentic AI không đơn thuần là công nghệ thử nghiệm nữa mà đang được các công ty như Meta, Google, OpenAI triển khai thử nghiệm đại trà, và theo các báo cáo đến từ Deloitte, McKinsey, thì Agentic AI là một trong những xu hướng tăng nhanh nhất trong năm 2025.

Ở Việt Nam, tốc độ áp dụng cũng rất đáng chú ý. Theo FPT Digital, thị trường AI nội địa tăng trưởng trung bình 30 % mỗi năm và dự kiến đạt khoảng 1 tỷ USD vào năm 2025. Mặc dù con số tuyệt đối còn khiêm tốn so với Mỹ nhưng sự phát triển về hệ sinh thái, đầu tư và chính sách AI của chính phủ đang thúc đẩy một làn sóng đổi mới rõ rệt. Đồng thời khả năng áp dụng AI tự động hóa cá nhân hóa marketing, trợ lý ảo khách hàng, hoặc hệ thống tương tác thông minh đang tăng nhanh tại các doanh nghiệp trong nước.

Vì vậy cá nhân tôi đặt kỳ vọng lớn vào AI chủ động và thiết bị đeo thông minh tích hợp AI như kính thông minh, đồng hồ, tai nghe trợ lý, vì chúng không chỉ là công cụ, mà đang chuyển thành một lớp trải nghiệm số cá nhân hóa liên tục. Tôi mong rằng các giải pháp như vậy trong khuôn khổ cuộc thi Better Choice Awards sẽ được chú ý hơn, bởi chúng vừa có tính ứng dụng cao, vừa tạo ra giá trị dài hạn cho người tiêu dùng trong việc tương tác chủ động với công nghệ.

Ông nghĩ điều gì khiến Better Choice Awards có sức ảnh hưởng không chỉ với người tiêu dùng, mà cả trong mắt giới chuyên môn?

Sức ảnh hưởng của một giải thưởng công nghệ, nếu chỉ dừng lại ở việc trao cúp và tạo hiệu ứng truyền thông ngắn hạn, thì chỉ chạm tới bề mặt. Còn để tạo được uy tín lâu dài trong lòng người tiêu dùng và giới chuyên môn, nó phải trả lời được một câu hỏi lớn: giải thưởng này đại diện cho giá trị gì trong bối cảnh xã hội đang biến đổi từng ngày?

Tôi nghĩ Better Choice Awards có sức ảnh hưởng chính bởi vì nó xuất hiện vào đúng thời điểm mà thị trường tiêu dùng công nghệ đang cần một “người gác cổng có thẩm quyền”. Tức là một tổ chức dám đứng ra nói rằng, đây là sản phẩm tốt không chỉ vì bán chạy, mà vì thực sự mang lại giá trị cho con người.

Sau cùng, BCA không ngần ngại đưa ra những tiêu chí mới chẳng hạn như độ minh bạch dữ liệu, yếu tố xanh, khả năng tích hợp AI có trách nhiệm, những thứ mà nhiều năm trước chưa chắc đã được xem là quan trọng. Chính sự cập nhật đó mới làm cho giới chuyên môn thực sự tôn trọng, vì họ thấy được nỗ lực định hình tư duy chứ không đơn thuần là phản ánh thị trường.
Với tôi, một giải thưởng chỉ thật sự có ảnh hưởng khi nó làm được một việc rất khó: làm cho doanh nghiệp phải nghĩ lại, làm cho người tiêu dùng cảm thấy được bảo vệ, và làm cho giới chuyên môn cảm thấy đây là nơi họ muốn đóng góp tri thức để cùng nâng chuẩn. Better Choice Awards, theo tôi, đang đi đúng hướng đó.

Cảm ơn chuyên gia vì những chia sẻ quý giá!