Đòn trả đũa của Trung Quốc ‘kích hoạt’ lĩnh vực đất hiếm Mỹ, toàn ngành bùng nổ, thay đổi 180 độ vì ông Trump sẵn sàng dốc hầu bao

Đối với CEO Joshua Ballard, cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung Quốc đã làm thay đổi hoàn toàn cục diện. Công ty USA Rare Earth của ông thành lập năm 2019 với mục tiêu khôi phục chuỗi cung ứng nam châm đất hiếm của Mỹ. Tuy nhiên, công ty đã gặp khó khăn trong việc huy động vốn từ Phố Wall.

Trung Quốc đã thống trị lĩnh vực đất hiếm trong nhiều thập kỷ. Các công ty của Trung Quốc có lợi thế cạnh tranh vì giá rẻ và năng lực sản xuất khổng lồ. Điều đó khiến các công ty Mỹ khó thuyết phục được các nhà đầu tư.

Đến khi Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng, ông đã tung ra một loạt đòn thuế quan khiến Bắc Kinh phải siết chặt xuất khẩu đất hiếm để trả đũa. Từ đó, điểm yếu của Mỹ bị phơi bày. Hàng loạt công ty hàng đầu nước Mỹ cảnh báo rằng việc thiếu nam châm đất hiếm có thể sớm làm gián đoạn hoạt động sản xuất của họ.

Bỗng nhiên, môi trường đầu tư tại Mỹ thay đổi 180 độ. CEO Ballard nhận ra điều đó và nhanh chóng tận dụng thời cơ.

“Chúng tôi đang xem xét cách để tăng tốc. Chúng tôi muốn trở thành nhân tố chủ chốt trong lĩnh vực này”, ông nói với tờ Washington Post.

Dòng vốn hiện đang đổ mạnh vào lĩnh vực khai khoáng tại Mỹ, khi Washington cam kết đầu tư nhằm giảm phụ thuộc vào nguồn cung khoáng sản chiến lược từ Trung Quốc. Kim loại đất hiếm vốn cần thiết cho mọi sản phẩm, từ điện thoại thông minh đến tiêm kích phản lực.

Tháng trước, Lầu Năm Góc rót 400 triệu USD để mua cổ phần tại MP Materials. Công ty này sở hữu mỏ đất hiếm duy nhất đang hoạt động tại Mỹ. Apple cũng ký hợp đồng trị giá 500 triệu USD với MP Materials để xây dựng cơ sở tái chế, nhằm đảm bảo nguồn cung nam châm đất hiếm ổn định.

Chính quyền ông Trump cũng vừa cấp phép cho một dự án khai thác đất hiếm mới tại bang Wyoming. Đây là lần cấp phép đầu tiên sau 70 năm.

Cố vấn ngành đất hiếm Jon Hykawy nhận định: “Điểm mạnh lớn nhất của ngành đất hiếm Mỹ hiện nay là được Washington hậu thuẫn để tăng sản lượng. Nhờ đó, Trung Quốc sẽ không thể dùng nam châm làm đòn bẩy trong một cuộc chiến thương mại với Mỹ”.

USA Rare Earth hiện đang hưởng lợi lớn từ sự quan tâm bất ngờ của giới đầu tư. Mục tiêu của USA Rare Earth là trở thành công ty lớn thứ hai trong lĩnh vực đất hiếm tại Mỹ sau MP Materials. Công ty đã huy động được 170 triệu USD trong năm qua để xây dựng dây chuyền sản xuất nam châm công suất 600 tấn. CEO Ballard cho biết thêm rằng 300 triệu USD vốn còn lại để mở rộng sang dây chuyền thứ hai, thứ ba và thậm chí thứ tư.

Việc công ty niêm yết cổ phiếu trên sàn Nasdaq vào tháng 3 đã thu hút thêm nhiều nhà đầu tư cá nhân và ba cổ đông chiến lược có trụ sở tại Mỹ. Công ty hiện cũng đang đàm phán với hơn 60 khách hàng tiềm năng, bao gồm cả các quỹ đầu tư tư nhân và các doanh nghiệp có nhu cầu kim loại lâu dài.

USA Rare Earth đặt mục tiêu nâng công suất nhà máy sản xuất nam châm tại Stillwater, Oakland lên 1.200 tấn vào cuối năm 2026 và đạt công suất 5.000 tấn trong những năm tiếp theo.

Công ty hiện có khoảng 50 nhân viên và đang phối hợp với Đại học Bang Oklahoma để triển khai chương trình thực tập nhằm đào tạo kỹ sư cho tương lai.

Theo hãng nghiên cứu thị trường IMARC Group, thị trường đất hiếm toàn cầu trị giá 12,44 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ tăng gấp 3 lần, đạt 37,06 tỷ USD vào năm 2033.

CEO Ballard ước tính nhu cầu đất hiếm toàn cầu sẽ tăng gấp đôi trong thập kỷ tới, lên 250.000 tấn. Trong đó, Mỹ và châu Âu chiếm khoảng 100.000 tấn và Trung Quốc khoảng 1/3.

Dự án khai thác đất hiếm và lithium Round Top của USA Rare Earth tại Texas hiện đã xác định được trữ lượng của 15/17 nguyên tố đất hiếm. Mỏ này được thuê lại từ chính quyền bang, nằm trên một ngọn núi cách thành phố El Paso khoảng 90 phút lái xe.

Theo thông tin từ Rare Earth Exchanges, USA Rare Earth đang “phát triển năng lực tách chiết đất hiếm” và các kỹ thuật sản xuất nam châm tiên tiến. CEO Ballard cho biết công ty tái sử dụng axit, chất phản ứng và nước để giảm thiểu tác động môi trường.

Ông cho rằng ngành sẽ phát triển nhanh hơn nếu Mỹ có cơ chế hiệu quả hơn trong việc tái chế ô tô và điện thoại cũ nhằm thu hồi đất hiếm.

Tuy vậy, CEO Ballard cũng cảnh báo rằng Trung Quốc vẫn sẽ đóng vai trò lớn trong chuỗi cung ứng đất hiếm, ngay cả khi Mỹ vươn lên mạnh mẽ.

“Tôi không cạnh tranh với Trung Quốc về giá. Tôi cũng không nói rằng chúng tôi sẽ chiếm 100% thị phần. Đó là kỳ vọng phi thực tế”, ông thẳng thắn nói.

Dù Bắc Kinh bắt đầu đẩy nhanh cấp phép xuất khẩu đất hiếm từ tháng 6 để giảm áp lực nguồn cung toàn cầu, Trung Quốc vẫn giữ thế kiểm soát. Nước này chiếm khoảng 60% sản lượng khai thác đất hiếm toàn cầu và 90% năng lực tinh chế.

“Không nghi ngờ gì nữa, ưu thế lớn nhất của Mỹ hiện nay là có sự hỗ trợ chính sách từ Washington để mở rộng sản xuất. Điều này giúp Mỹ không bị Trung Quốc kìm kẹp trong một cuộc chiến thương mại”, cố vấn Hykawy kết luận.

Theo SCMP