Răng khủng long hé lộ bí mật thời cổ đại /
Phát hiện sao Thiên Vương có trăng non siêu nhỏ, ‘ẩn nấp’ kỹ nên tàu Voyager 2 không tìm ra
Trên các sườn núi và trong miệng hố va chạm của sao Hỏa, những khối đá từng được cho là chỉ phủ bụi và đóng băng tại chỗ thực chất lại là những dòng sông băng đang di chuyển chậm đến mức gần như không thể nhận thấy. Trong nhiều năm, giới khoa học tin rằng chúng chủ yếu được cấu tạo từ đá với một lượng nhỏ băng.
Tuy nhiên, các nghiên cứu kéo dài suốt hai thập kỷ đã chứng minh rằng một số sông băng này chủ yếu được tạo thành từ băng, chỉ có một lớp bụi và đá mỏng trên bề mặt. Mới đây, một nghiên cứu đăng trên tạp chí Icarus khẳng định hiện tượng này không chỉ giới hạn ở vài điểm riêng lẻ mà trải rộng trên khắp hành tinh đỏ. Các sông băng tại đây chứa hơn 80% là băng nước, với độ tinh khiết đáng kinh ngạc, phản ánh lịch sử khí hậu sao Hỏa và hứa hẹn trở thành nguồn tài nguyên quý cho thám hiểm tương lai.
Công trình được dẫn dắt bởi Yuval Steinberg, nghiên cứu sinh vừa tốt nghiệp Viện Khoa học Weizmann (Israel). Các đồng tác giả gồm Oded Aharonson và Isaac Smith, hai nhà khoa học cao cấp tại Viện Khoa học Hành tinh ở Tucson, đồng thời có liên kết học thuật với Viện Khoa học Weizmann và Đại học York. Aharonson nhận định: “Nghiên cứu này nêu bật cách các chương trình của NASA thúc đẩy khoa học không chỉ ở Hoa Kỳ mà còn tiếp cận sinh viên trên toàn thế giới”.
Đây là một ví dụ về một sông băng phủ đầy mảnh vụn trên sao Hỏa. Nghiên cứu mới về những đặc điểm này cho thấy chúng tinh khiết hơn người ta từng nghĩ. Nguồn: NASA/JPL-Caltech/Đại học Arizona
“Vén màn lớp bụi trên sao Hỏa”
Trong khi rà soát các nghiên cứu trước đây, nhóm nhận thấy việc phân tích các sông băng phủ đầy mảnh vụn thiếu tính nhất quán và khó so sánh. Smith giải thích: “Các nhà nghiên cứu đã áp dụng nhiều kỹ thuật khác nhau cho nhiều địa điểm, và kết quả không dễ đối chiếu. Một số địa điểm thậm chí chưa từng được nghiên cứu, hoặc chỉ mới có phân tích một phần”.
Để khắc phục, nhóm đã xây dựng phương pháp chuẩn hóa nhằm kiểm tra các sông băng phủ mảnh vụn. Họ tập trung vào hai chỉ số: đặc tính điện môi (cho thấy tốc độ sóng radar đi qua vật liệu) và tiếp tuyến mất mát (cho biết lượng năng lượng bị hấp thụ). Các thông số này giúp xác định tỷ lệ băng so với đá bên trong sông băng, điều mà quan sát bề mặt không thể tiết lộ do lớp bụi và đá che phủ.
Năm địa điểm mà nhóm nghiên cứu đã khảo sát về độ tinh khiết của sông băng. Việc các địa điểm khác biệt này có tỷ lệ băng/đá cao tương đương nhau ngụ ý rằng Sao Hỏa đã trải qua một hoặc nhiều thời kỳ băng hà lan rộng với các đặc tính tương tự, theo nhóm nghiên cứu. Nguồn: Steinberg và cộng sự.
So sánh quy mô toàn hành tinh
Bằng cách sử dụng thiết bị SHARAD (SHallow RADar) gắn trên tàu Mars Reconnaissance Orbiter, nhóm đã mở rộng nghiên cứu ra năm địa điểm trải rộng khắp sao Hỏa. Kết quả khiến họ bất ngờ: tất cả các sông băng, kể cả ở hai bán cầu đối diện, đều có đặc tính gần như giống hệt.
Smith nhấn mạnh: “Điều này rất quan trọng vì cho thấy cơ chế hình thành và bảo tồn có lẽ giống nhau ở mọi nơi. Từ đó, chúng ta có thể kết luận rằng sao Hỏa từng trải qua một hoặc nhiều thời kỳ băng hà lớn với đặc tính tương tự. Việc kết hợp nhiều địa điểm và kỹ thuật lần đầu tiên đã giúp chúng tôi thống nhất hiểu biết về các sông băng này”.
Việc xác định độ tinh khiết tối thiểu của băng không chỉ làm sáng tỏ quá trình hình thành và bảo tồn sông băng trên hành tinh đỏ, mà còn mang ý nghĩa thực tiễn cho các sứ mệnh thám hiểm trong tương lai, khi việc tận dụng nguồn nước tại chỗ sẽ trở thành yếu tố then chốt.
Bước tiếp theo, nhóm nghiên cứu sẽ mở rộng khảo sát nhiều sông băng khác trên hành tinh đỏ, nhằm củng cố thêm những phát hiện bước đầu và giải mã bí ẩn lâu nay bị che phủ dưới lớp bụi của sao Hỏa.
Bên dưới những sườn dốc bụi bặm của sao Hỏa là những dòng sông băng trông giống như mật ong đông lạnh, nhưng nghiên cứu mới cho thấy chúng tinh khiết hơn nhiều so với những gì người ta từng nghĩ. Nguồn ảnh: Shutterstock