NASA Thông Báo Tin đáng Buồn

Một dự án quan trọng của NASA đã gặp sự cố.

Kính viễn vọng X-quang của NASA trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), có tên là NICER (Neutron star Interior Composition Explorer – Bộ Khám phá Thành phần Bên trong Sao Neutron), đã phải tạm dừng thu thập dữ liệu khoa học sau khi một mô-tơ lái (steering motor) ngừng hoạt động bình thường. Hoạt động đã bị tạm dừng vào ngày 17 tháng 6 năm 2025, và nhóm kỹ sư vẫn đang nỗ lực khắc phục sự cố.

Việc tạm dừng này diễn ra sau 8 năm quan sát của một công cụ ban đầu chỉ được chế tạo cho sứ mệnh kéo dài 18 tháng. NICER nằm ở phía mạn phải của trạm và thường xoay để theo dõi các mục tiêu trên bầu trời trong mỗi vòng quỹ đạo.

Sự cố của kính viễn vọng NICER

Vấn đề ngay lập tức được xác định là hệ thống điều hướng của thiết bị, tức là phần cứng giúp xoay kính viễn vọng để khóa mục tiêu.

Các camera rô-bốt bên ngoài trạm đã giúp loại trừ các vật cản bên ngoài, và các kỹ sư đang thử nghiệm các chuyển động để xác định bộ phận bên trong nào đang trục trặc.

Ưu tiên hàng đầu của nhóm là di chuyển kính viễn vọng vào trạng thái cất giữ nếu trạm cần không gian để vận hành. Chưa có khung thời gian được công bố về việc nối lại các hoạt động khoa học.

Ông Keith Gendreau là người đứng đầu sứ mệnh tại Trung tâm Bay Vũ trụ Goddard (GSFC) của NASA. Ông đã dẫn dắt NICER từ những kế hoạch sơ khai cho đến những năm quan sát chuyên sâu.

Kính viễn vọng vẫn an toàn cho trạm và phi hành đoàn. Các kỹ sư tiếp tục thử nghiệm theo phương pháp để mọi bước khôi phục không làm vấn đề trở nên tồi tệ hơn.

Vì sao kính viễn vọng NICER quan trọng?

Tầm ảnh hưởng khoa học của NICER vượt xa lĩnh vực vật lý thiên văn.

Thiết kế của NICER tập trung vào việc đo lường thời gian và phổ cực kỳ chính xác của sao neutron – một lõi sao cực kỳ đậm đặc còn sót lại sau một vụ nổ siêu tân tinh.

Trọng lực và từ trường của chúng cho phép các nhà khoa học thăm dò vật chất dưới áp suất vượt xa bất kỳ phòng thí nghiệm nào trên Trái Đất.

NICER cũng thực hiện chương trình SEXTANT (Station Explorer for X-ray Timing and Navigation Technology – Công nghệ Thời gian và Điều hướng X-quang trên Trạm), một thử nghiệm về điều hướng bằng pulsar X-quang. Kỹ thuật này sử dụng các xung từ sao pulsar như các tín hiệu thời gian tự nhiên để định vị tàu vũ trụ.

Một báo cáo hội nghị NTRS đã ghi lại các ước tính vị trí tự động ở mức 10 km bằng cách sử dụng tín hiệu pulsar. Những kết quả này gợi mở về các sứ mệnh tương lai có thể tự điều hướng xa khỏi Trái Đất mà không cần sự trợ giúp vô tuyến liên tục. Một tàu vũ trụ đọc pulsar có thể tự kiểm tra vị trí và thời gian của nó trong các hành trình dài.

Phản ứng nhanh và thông lượng cao của NICER đã mở ra nhiều nghiên cứu phong phú ngoài điều hướng. Công cụ này đã đo tốc độ quay của pulsar, bắt được các chớp sáng bùng nổ trên các sao chết và đặt ra các giới hạn mới về kích thước của các vật thể đặc đến mức một thìa nhỏ có thể nặng hàng tỷ tấn.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo

Ngay cả khi kính viễn vọng ngừng hoạt động, kho dữ liệu lưu trữ của NICER vẫn mở cho các phân tích mới. NASA đã chính thức chuyển các nỗ lực trước mắt sang khai thác dữ liệu, như đã ghi chú trong thông báo chương trình ROSES.

Vị trí của thiết bị trên trạm vừa mang lại lợi ích vừa có những hạn chế. Nguồn điện, dữ liệu và các cánh tay robot đều ở gần, nhưng hoạt động của trạm có thể giới hạn thời điểm và cách thức di chuyển của thiết bị.

Nếu các kỹ sư có thể giải phóng mô-tơ, NICER có thể trở lại kế hoạch bình thường là chuyển đổi mục tiêu mỗi vòng quỹ đạo. Nếu không thể, nhóm vẫn có thể thu thập dữ liệu khoa học từ các điểm cố định trong thời gian mà vị trí hiện tại khớp với một mục tiêu khả thi.

Đối với sinh viên và nhà nghiên cứu, việc tạm dừng là một cơ hội để rút ra những tín hiệu mới từ các photon cũ. Kho lưu trữ chứa hàng ngàn giờ dữ liệu về pulsar, lỗ đen và các hiện tượng thoáng qua kỳ lạ, sẵn sàng cho những câu hỏi mới và các phương pháp cải tiến.