Người trẻ dùng ChatGPT để viết đơn xin việc, HR sử dụng AI để đọc đơn: Cuối cùng, không ai được tuyển

Doanh nghiệp dùng AI lọc lao động

Sa thải nhân sự – thất nghiệp –  xin việc – lương thấp – nghỉ việc… Những vòng lặp này nghe có vẻ u ám, nhưng ở thời điểm hiện tại, đôi khi lại trở thành… ước mơ của nhiều người giữa thị trường việc làm đang tắc nghẽn. Vì ít nhất, họ vẫn còn việc để mà nghỉ, còn công ty để mà sa thải, còn cơ hội để mà thử sức.

Nghịch lý này cũng chính là “bức tranh” mà tờ The Atlantic mô tả trong bài viết “The Job Market Is Hell” (tạm dịch: Thị trường việc làm như địa ngục), hiện đang tạo nên một cuộc tranh luận sôi nổi trên mạng xã hội Mỹ. Tác giả mô tả một nghịch lý: tỷ lệ thất nghiệp chỉ quanh 4,3%, lương trung bình vẫn tăng, nhiều doanh nghiệp báo lãi tốt nhưng người lao động lại rơi vào cảnh bế tắc chưa từng có

Câu chuyện của Harris, sinh viên giỏi, nộp hơn 200 hồ sơ nhưng chẳng nhận được lời mời nào – hình ảnh thu nhỏ của “địa ngục tìm việc” dưới đây là một ví dụ điển hình. 

Harris tốt nghiệp University of California, Davis – Đại học California tại Davis (nằm trong top 40 đại học quốc gia Mỹ), sở hữu GPA gần tuyệt đối, từng thực tập có lương tại một công ty tư vấn, nhiều năm tham gia các tổ chức bảo vệ môi trường, có kinh nghiệm làm việc tại nông trại, công viên, lẫn văn phòng,….

Thêm vào đó, cậu còn chấp nhận di chuyển khắp nơi, sống trong xe hơi, làm part-time hay seasonal job – miễn được bắt đầu sự nghiệp. 200 hồ sơ được gửi đi nhưng chỉ nhận lại 0 kết quả. Không phải là bị từ chối, mà là… chẳng ai trả lời, không phản hồi, chỉ là im lặng.

Câu chuyện này không cá biệt. Martine, một paralegal ở Virginia, có 10 năm kinh nghiệm, cũng rơi vào cảnh thất nghiệp. Cô nói một câu nghe vừa buồn vừa chua chát: “Giờ tôi chỉ mong ai đó thẳng thắn từ chối, còn hơn là im lặng.”

Nếu ứng viên chật vật, nhà tuyển dụng cũng… chẳng khá hơn.

Với mỗi vị trí, doanh nghiệp nhận hàng trăm, hàng nghìn hồ sơ. Để xử lý, họ cho AI làm tất tần tật: từ viết mô tả công việc, đánh giá ứng viên, sắp lịch phỏng vấn, đến cả phỏng vấn trực tuyến qua chatbot. Ứng viên đối diện một avatar trên màn hình, trả lời câu hỏi, để rồi thuật toán phân tích giọng nói, từ khóa và đưa ra kết quả.

Ứng viên cũng tìm cách thích nghi: sử dụng ChatGPT để viết CV, soạn thư xin việc, thậm chí trả lời bộ câu hỏi sàng lọc.

Kết quả là một vòng luẩn quẩn: ứng viên dùng AI để ứng tuyển, doanh nghiệp dùng AI để sàng lọc. Và tất cả cùng mắc kẹt trong “địa ngục Tinder hóa” – quẹt, gửi, chờ… nhưng chẳng đi đến đâu.

Mắc kẹt trong “địa ngục việc làm”: Tìm việc, giữ việc hay nghỉ việc đều là… ngõ cụt

Bức tranh chung cho thấy một trạng thái “ít tuyển – ít sa thải” (low-hire, low-fire equilibrium). Ngoại trừ ngành y tế, hầu hết các lĩnh vực đều đóng băng tuyển dụng.

Người lao động Mỹ hiện mất trung bình 10 tuần để tìm được việc mới, lâu hơn trước đây 2 tuần. Tỷ lệ nghỉ việc tự nguyện rơi xuống mức thấp nhất trong một thập kỷ, phản ánh tâm lý e dè: người lao động không dám nhảy việc vì lo ngại chi phí sinh hoạt tăng và kinh tế chững lại. Tâm lý chung: “có job là may, đổi job thì… chưa chắc sống sót.”

Ở Việt Nam, sau Covid-19, nhiều ngành – đặc biệt là công nghệ, bất động sản, truyền thông  cũng rơi vào trạng thái tương tự: Doanh nghiệp dè chừng tuyển mới, nhân viên thì dè dặt nghỉ việc,… khi cơn bão sa thải, giảm lương vẫn còn đó. Những người ngoài 35, 40 hoặc đã có gia đình gặp nhiều trở ngại hơn bao giờ hết. 

Chính sự kẹt cứng này khiến thị trường việc làm bị ví như “địa ngục”: muốn nghỉ thì sợ không tìm nổi job mới, muốn xin việc thì hồ sơ rơi vào im lặng, còn giữ được việc thì nhiều khi phải chấp nhận mức lương thấp hoặc áp lực cao chỉ để bám trụ. Không có lối thoát rõ ràng, người lao động bị mắc kẹt trong một vòng tròn bế tắc,  vừa không đủ an toàn, vừa chẳng đủ cơ hội.

Doanh nghiệp không còn cắt giảm ồ ạt như trước, mà chuyển sang chiến lược tinh vi hơn: sa thải có chọn lọc, tập trung vào những vị trí họ cho là kém hiệu quả. Chính điều này càng làm gia tăng bất an, bởi nó phát đi tín hiệu về một cuộc suy thoái tiệm tiến, len lỏi từng ngóc ngách thị trường. Và một khi niềm tin lung lay, cú rơi toàn diện có thể chỉ còn là vấn đề thời gian.

Trong bối cảnh ấy, câu hỏi ám ảnh nhất với hàng triệu người là: “Phải sống sao cho qua ngày?”.

AI bộc lộ một nghịch lý cay đắng: công nghệ lẽ ra giúp con người dễ tiếp cận cơ hội hơn, nhưng lại vô tình biến quá trình ứng tuyển thành “địa ngục trần gian”. Người lao động bị đẩy ra ngoài vòng chọn lọc của con người, mắc kẹt trong vòng xoáy CV ảo và bộ lọc máy móc vô cảm.

Quay trở lại với câu chuyện của Harris – chàng sinh viên giỏi nộp 200 hồ sơ không phản hồi đã buộc phải tạm thời chuyển hướng sang làm công việc chăm sóc cảnh quan và tình nguyện để lấp đầy khoảng trống. Martine vẫn tiếp tục gửi CV đi khắp nơi, dù mỗi lần nhấn nút “Apply” giống như thảy hy vọng vào một cái hố đen.

Các chuyên gia khuyên rằng, thay vì trông cậy hoàn toàn vào quy trình trực tuyến lạnh lùng, người lao động nên quay về cách thức cũ: networking. 

Đó có thể là hẹn cà phê với một nhà tuyển dụng, đi dự hội chợ việc làm, hoặc đơn giản là nhờ cậy bạn bè – cựu đồng nghiệp. Nhưng lời khuyên ấy cũng chỉ hữu ích nếu doanh nghiệp thật sự chịu mở lại cánh cửa tuyển dụng. Còn nếu không, tất cả vẫn chỉ là vòng luẩn quẩn của hàng triệu hồ sơ vô vọng….

Nguồn: The Atlantic