Thủ phủ 90% ô tô điện tiếp tục tham vọng bá chủ ngành hàng không điện, hiện đang thử nghiệm 1 dòng máy bay không tưởng

Khi chiếc máy bay hình chuồn chuồn trắng nhẹ nhàng bay qua bờ biển Na Uy, người ta chỉ nghe thấy tiếng động cơ rất nhỏ. Phía đuôi, một cánh quạt duy nhất quay tròn, giúp nó lướt qua những vùng vịnh hẹp và trang trại cá hồi.

Được vận hành bằng điện, Alia CX 300 bay qua những hòn đảo hoang vắng. Chuyến bay thử nghiệm đánh dấu lần đầu tiên nó bay từ thành phố lớn này đến thành phố lớn khác ở Na Uy.

THAM VỌNG VỚI NGÀNH HÀNG KHÔNG ĐIỆN

Na Uy là quốc gia sản xuất dầu mỏ lớn nhất châu Âu bên ngoài Nga, với sản lượng tương đương 2 triệu thùng mỗi ngày, phần lớn được bán cho các nước láng giềng ở Tây Âu. Na Uy cũng là quốc gia xuất khẩu khí đốt tự nhiên lớn thứ tư thế giới, đạt sản lượng kỷ lục vào năm ngoái.

Tuy nhiên, quốc gia này cũng đang lên kế hoạch cho một tương lai giảm dần doanh thu dầu mỏ bằng cách đầu tư một phần quỹ đầu tư quốc gia trị giá 1,9 nghìn tỷ đô la vào năng lượng xanh. Hơn một nửa trữ lượng dầu khí trên thềm lục địa Na Uy đã được khai thác, và nếu không phát hiện thêm các mỏ mới, sản lượng dự kiến sẽ bắt đầu giảm trong thập kỷ tới.

Hiện nay, Na Uy đang tích cực theo đuổi chiến dịch điện khí hóa trên toàn quốc nhằm đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Nước này đã đạt được nhiều tiến bộ nhất trong lĩnh vực giao thông vận tải khi năm ngoái, gần 90% số xe ô tô mới bán ra tại đây là xe điện, một trong những tỷ lệ sử dụng xe điện cao nhất thế giới.

Cole Hanson, phi công kiêm kỹ sư cơ khí của hãng Beta, là cơ phó trên chuyến bay.

Thina Margrethe Saltvedt, một nhà phân tích tại Nordea, một ngân hàng Bắc Âu, cho biết, bằng cách điện khí hóa hệ thống giao thông, Na Uy có thể đạt được các mục tiêu về khí hậu ít ảnh hưởng đến ngành dầu khí.

“Na Uy đã ký Thỏa thuận Paris và phải cắt giảm khí thải”, bà Saltvedt nói. “Máy bay điện ít tác động đến ngành công nghiệp hiện tại của Na Uy, nên việc này sẽ không gặp nhiều trở ngại”.

Na Uy sử dụng phà điện trên biển và hiện nay cơ quan quản lý sân bay của nước này, Avinor, đang thúc đẩy các chuyến bay thương mại chạy bằng điện. Theo Avinor, mỗi ngày có 560 chuyến bay nội địa bay qua Na Uy, và hơn 3/4 trong số đó có cự ly dưới 250 dặm. Nhiều chuyến bay trong số này, được chính phủ trợ cấp, kết nối các hòn đảo xa xôi và các cộng đồng hẻo lánh, một số nằm ở tận trên Vòng Bắc Cực.

Với 5 bộ pin được sạc đầy, chiếc Alia CX300 khởi hành vào một buổi sáng đầu tháng này từ thành phố ven biển Stavanger đến Bergen. Chuyến bay là thử nghiệm của Beta Technologies, công ty trực thăng Bristow và Avinor nhằm kiểm tra các tuyến đường bay điện.

Khi dần dần bay lên bầu trời u ám, nó bỏ lại phía sau những bãi biển trên đất liền, những trang trại nhỏ trên đảo và các cơ sở dầu khí trên biển. Hai phi công, Jeremy Degagne và Cole Hanson, nhìn vào màn hình sáng rực hiển thị bản đồ địa hình bên dưới. Trong buồng lái được thu gọn, không có đồng hồ đo nhiên liệu nào với những kim chỉ giờ lắc lư. Gần như không có tiếng ồn, ngoại trừ tiếng nói chuyện trên radio.

Guy Gratton, giáo sư hàng không tại Đại học Cranfield ở Anh, người đã theo dõi tham vọng điện khí hóa của Na Uy để hiểu ý nghĩa của nó đối với thế giới, cho biết “Gót chân Achilles” của mọi chuyến bay điện chính là pin.

Hiện tại, pin nặng gấp 50 lần lượng nhiên liệu cần thiết để lưu trữ cùng một lượng năng lượng, ông nói. Một thách thức khác đối với máy bay điện là máy bay không nhẹ đi theo hành trình giống như máy bay chạy bằng động cơ truyền thống đốt cháy nhiên liệu trong quá trình bay.

Pin có tuổi thọ hữu hạn, và các chuyên gia cho biết công nghệ sạc nhanh tương tự đang được sử dụng cho ô tô điện sẽ làm giảm tuổi thọ của những viên pin lớn cần thiết cho máy bay. Ông Gratton cho biết những viên pin này cũng sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn khi gặp gió ngược hoặc điều kiện băng giá, những yếu tố có thể ảnh hưởng đến hiệu suất của chúng.

Ông nói thêm: “Tôi có phần nghi ngờ về khả năng chịu đựng và tải trọng của chúng”.

Máy bay Alia CX300 được Beta Technologies phát triển tại Vermont, và các chuyên gia hàng không đánh giá đây là một trong những dự án máy bay điện đầy triển vọng. Nó đã hoàn thành các chuyến bay thử nghiệm tại Mỹ và ra mắt tại Triển lãm Hàng không Paris năm nay.

Beta Technologies đang cạnh tranh với ngày càng nhiều đối thủ để thu hút đầu tư từ các hãng hàng không lớn và chính phủ như Trung Quốc và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Theo các nhà phân tích hàng không, điều khiến kế hoạch của Na Uy trở nên thú vị là chính phủ đã đầu tư 5 triệu đô la để biến chuyến bay thử nghiệm thành hiện thực.

THỦ PHỦ XE ĐIỆN

Các nhà phân tích cho biết việc Na Uy ứng dụng mạnh mẽ xe điện đã mở đường cho du lịch hàng không bằng điện. Để khuyến khích người tiêu dùng chuyển sang sử dụng xe điện, chính phủ Na Uy trước đó đã đưa ra rất nhiều ưu đãi giúp xe điện trở nên rẻ hơn, mang lại nhiều lợi ích hơn.

Ở Na Uy, không khó để bắt gặp ô tô điện trên mọi tuyến phố, từ thủ đô Oslo đến những vùng xa xôi nhất. Vào năm 2023, ô tô điện chiếm đến 82% tổng số xe mới được bán nhưng đến năm 2024, con số này tăng lên 88,9%, theo CNBC

Ngoài ra, theo Hiệp hội Xe điện Na Uy (NEVA), tổ chức đại diện cho chủ sở hữu xe điện tại quốc gia này, tại một số thành phố lớn, khoảng 30% tổng số xe ô tô chở khách trên đường hiện đã hoàn toàn chạy bằng điện. Trong khi đó, tỷ lệ này tại thủ đô Oslo lên tới 40%.

Dư luận quốc tế hiện khá tò mò: “Na Uy đã làm gì khác biệt để phủ sóng EV thành công đến vậy?”.

Điểm mấu chốt là Na Uy áp dụng chính sách khuyến khích lâu dài: xe điện được loại bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng (VAT 25%), phí đăng ký và nhiều ưu đãi miễn phí đỗ xe, đường cao tốc,… Trong khi đó, xe chạy xăng và dầu diesel lại bị đánh thuế rất cao, khiến chi phí sở hữu một chiếc xe truyền thống có thể gấp đôi – thậm chí gấp ba lần – so với xe điện tương đương.

Bên cạnh đó, nguồn lực tài chính của Na Uy đóng vai trò then chốt. Là một trong những quốc gia xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất châu Âu, họ đã xây dựng được Quỹ tài sản quốc gia lên đến 1,7 nghìn tỷ USD. Tiền từ quỹ này đã được sử dụng để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng sạc điện trên toàn quốc. Hàng nghìn trạm sạc nhanh (fast chargers) đã được triển khai, giúp người dùng EV có thể sạc tiện lợi như đổ xăng truyền thống.

Chính sách không chỉ đơn thuần là hỗ trợ tài chính. Na Uy còn xây dựng Hiệp hội người dùng xe điện mang tên Norsk Elbilforening. Từ 14.000 thành viên năm 2014, đến nay tổ chức này đã có hơn 120.000 thành viên, trở thành nhóm vận động hành lang mạnh mẽ nhất ở châu Âu chuyên giám sát, thúc đẩy chính sách, bảo vệ quyền lợi của người dùng EV – từ đảm bảo quyền sạc đến thanh toán dễ dàng.

Hành trình chuyển đổi của Na Uy có thể chia thành ba giai đoạn rõ rệt: từ 2010 đến 2016 là giai đoạn bùng nổ nhẹ với hàng loạt ưu đãi khiến EV chiếm 10% thị phần xe mới. Tới 2018–2020, mức chiếm lĩnh thị trường tăng vọt lên 55–75%. Giai đoạn từ 2021 trở đi, EV chiếm tới hơn 90% thị phần xe mới. EV đã trở thành lựa chọn mặc định – bởi cơ sở hạ tầng, chính sách và niềm tin người tiêu dùng.

Truyền thông quốc tế đánh giá cao bài học từ Na Uy. Các chuyên gia từ CNBC khẳng định chính sự nhất quán, cơ sở vật chất đầy đủ và chiến lược dài hạn đã giúp quốc gia này phổ cập EV thành công.

Theo: CNBC, The NY Times