Ít nhất sáu tên lửa tái sử dụng của Trung Quốc dự kiến sẽ phóng trong năm nay, đánh dấu bước tiến quan trọng trong ngành hàng không vũ trụ tư nhân. Tháng 11/2024, bệ phóng thương mại đầu tiên của nước này sẽ đi vào hoạt động, trong khi chính quyền Bắc Kinh và các địa phương đang rót hàng tỷ USD vào các doanh nghiệp tư nhân.

Sự trỗi dậy của những công ty này phản ánh chiến lược dài hạn của Trung Quốc nhằm phát triển một ngành công nghiệp vũ trụ độc lập, không phụ thuộc vào công nghệ phương Tây. Trong nhiều năm, Bắc Kinh coi lĩnh vực này là biểu tượng thành công, phát triển chủ yếu bằng nguồn lực trong nước.

Xu hướng tự cường công nghệ – từ bán dẫn đến trí tuệ nhân tạo (AI) – ngày càng trở nên cấp thiết khi Trung Quốc tìm cách củng cố vị thế và xây dựng “pháo đài” trước áp lực cạnh tranh ngày càng lớn từ Mỹ.

china spacex.png
Hàng không vũ trụ là một trong những lĩnh vực Trung Quốc muốn bắt kịp Mỹ. Ảnh: WSJ

Trong hội nghị hiếm hoi với các CEO công nghệ hồi tháng 2, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình cho biết ông muốn khu vực tư nhân cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng và đổi mới sáng tạo. Ông chủ GalaxySpace – một nhà sản xuất vệ tinh – cũng có mặt tại sự kiện.

Trung Quốc mở cửa ngành công nghiệp vũ trụ cho tư nhân năm 2014 và lần đầu nhắc đến ngành trong báo cáo thường niên của chính phủ năm ngoái.

Theo Lincoln Hines, trợ lý giáo sư tại Georgia Tech, Bắc Kinh lo ngại chỉ dựa vào doanh nghiệp nhà nước sẽ không thể theo kịp Mỹ. Hiện tại, SpaceX của Elon Musk đang dẫn đầu ngành công nghiệp hàng không vũ trụ, chiếm hơn một nửa các vụ phóng tên lửa năm 2024. Tầng đẩy thứ nhất của Falcon 9 – dòng tên lửa hai tầng tái sử dụng một phần – có thể tái sử dụng, giảm chi phí và đã thực hiện 26 chuyến bay.

SpaceX còn có hơn 7.000 vệ tinh Starlink đang hoạt động. Tháng 10/2024, công ty phóng thành công tên lửa Starship và thu hồi tầng đẩy Super Heavy trong lần thử đầu tiên. Dù vậy, trong chuyến bay thử tháng 3, công ty đã mất Starship do phát nổ.

Thành công của SpaceX giúp các nhà đầu tư tiềm năng tin vào tương lai của ngành công nghiệp vũ trụ, theo Lan Tianyi, nhà sáng lập hãng tư vấn Ultimate Blue Nebula. Tại Trung Quốc, điều này rất quan trọng vì môi trường đầu tư bảo thủ hơn so với Mỹ. Nó cũng đưa người từ các ngành công nghiệp khác chuyển sang làm việc cho các lĩnh vực liên quan đến vũ trụ.

Từng thống trị trong lĩnh vực quân sự và khoa học, hàng không vũ trụ đóng vai trò ngày một lớn trong thương mại. Các nhà sản xuất smartphone bắt đầu cung cấp dịch vụ liên lạc vệ tinh như tính năng SOS trên iPhone, sử dụng trong tình huống khẩn cấp khi không có mạng di động.

Những cái tên nổi bật trong ngành hàng không vũ trụ Trung Quốc phải kể đến LandSpace Technology, Orienspace và Deep Blue Aerospace. Deep Blue Aerospace đang lên kế hoạch thử nghiệm thu hồi tầng đẩy của tên lửa Nebula-1 sau chuyến bay vào quỹ đạo. Công ty dự kiến tổ chức chuyến bay thám hiểm không gian cho du khách vào năm 2027 và bán vé hơn 100.000 USD.

Nhà sáng lập Huo Liang tin rằng các công ty Trung Quốc có thể theo kịp SpaceX vào năm 2030. Tuy nhiên, Blaine Curcio, nhà sáng lập hãng tư vấn Orbital Gateway Consulting, cho rằng sẽ mất nhiều thời gian hơn vì bản thân SpaceX cũng không ngừng đổi mới. Trên hết, doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đã bắt đầu cạnh tranh trên toàn cầu. Tháng 11/2024, tên lửa thương mại do CAS Space phát triển đã phóng vệ tinh viễn thám cho Oman.

Sau SpaceX, công ty có số lần phóng tên lửa nhiều nhất năm ngoái là CASC với 51 lần phóng, so với 134 của SpaceX, dù các tên lửa Trung Quốc không có khả năng tái sử dụng. Và không phải lần phóng nào cũng thành công, chẳng hạn, tên lửa của công ty tư nhân Space Pioneer đã bị phóng nhầm và phát nổ trên sườn đồi, gây thiệt hại cho các nhà dân xung quanh nhưng không có thương vong.

Trung Quốc có ít nhất hai đối thủ của Starlink, đó là Guowang và Thousand Sails. Thousand Sails đã ký các thỏa thuận cung cấp dịch vụ vệ tinh tại Malaysia, Kazakhstan và Brazil.

Huo của Deep Blue Aerospace gọi SpaceX là một người thầy trong ngành. Ông thừa nhận họ vẫn còn nhiều việc phải làm để bắt kịp với người dẫn đầu.

(Theo WSJ, FT)