NSND Quốc Anh sinh năm 1962 tại Vĩnh Lộc, Thanh Hóa, từ nhỏ đã có niềm đam mê với nghệ thuật truyền thống, đặc biệt là chèo. Năm 16 tuổi, ông rời quê lên Hà Nội theo học tại Trường Nghệ thuật Việt Nam (nay là Đại học Sân khấu & Điện ảnh).

Những ngày đầu nhập học cũng là quãng thời gian khó khăn của Quốc Anh. Không người thân thích, chẳng có tiền bạc, ông phải sống tằn tiện, từng đi diễn miễn phí chỉ để được đứng trên sân khấu. Có những đêm đói, ngủ vạ vật tại nhà hát nhưng Quốc Anh vẫn không bỏ cuộc. Tình yêu với nghệ thuật đã trở thành động lực để ông theo đuổi nghề kiên trì.

quocanh1.jpeg
NSND Quốc Anh vào vai “Lang băm” trong tiểu phẩm hài.

Sau khi ra trường, ông công tác tại Nhà hát Chèo Việt Nam rồi chuyển về Nhà hát Chèo Hà Nội. Dần dần, ông khẳng định vị trí với những vai diễn ấn tượng tại các hội diễn chèo chuyên nghiệp. Quốc Anh là một trong số ít nghệ sĩ chèo giành được nhiều huy chương Vàng nhất từ những năm 1990. Tuy nhiên, chính vai diễn Lý lác trong tiểu phẩm Râu quặp mới thực sự đưa tên tuổi ông đến gần hơn với khán giả đại chúng.

Từ sân khấu chèo sang hài kịch, NSND Quốc Anh cùng nghệ sĩ Xuân Hinh tạo nên bộ đôi nổi tiếng của làng hài miền Bắc. 

Không chỉ có duyên với các vai hài dân gian, NSND Quốc Anh còn để lại dấu ấn sâu đậm qua vai Nguyễn Trãi trong vở Nguyễn Trãi ở Đông Quan – một vai chính kịch mà ông đã dành nhiều thời gian nghiên cứu, chuẩn bị. Với lối diễn tự nhiên, vai diễn mang về cho Quốc Anh huy chương Vàng và được đánh giá là một trong những màn hóa thân xuất sắc nhất của sân khấu chính kịch Việt Nam thời điểm đó.

Năm 2018, sau nhiều năm giữ cương vị Phó Giám đốc Nhà hát Chèo Hà Nội, ông được bổ nhiệm làm quyền Giám đốc nhà hát thay NSND Thúy Mùi nghỉ hưu. Dù đảm nhận vị trí quản lý, Quốc Anh vẫn miệt mài biểu diễn.  

Tháng 8/2022, NSND Quốc Anh chính thức nghỉ hưu song ông vẫn thi thoảng đi biểu diễn ở các chương trình văn hóa nghệ thuật, cả chèo lẫn hài kịch. Có những show không cát-sê, ông vẫn góp mặt, chỉ cần ban tổ chức hỗ trợ phương tiện di chuyển.  

quocanh2.jpeg
NSND Quốc Anh làm giám khảo cuộc thi “Hài hát tình ca”.

Cuộc sống riêng của NSND Quốc Anh khá lặng lẽ. Ông từng trải qua hai cuộc hôn nhân, đều không có con chung. 

Người vợ đầu tiên là NSND Minh Thu nổi tiếng của làng chèo. Hôn nhân kéo dài gần 20 năm trước khi kết thúc trong êm thấm. Ông nhận phần lỗi về mình, không trách móc ai. Sau ly hôn, Quốc Anh sống một mình, vừa học thêm đạo diễn, vừa tập trung làm nghề.

3 năm sau, ông gặp người vợ thứ hai – cũng là một phụ nữ từng đổ vỡ hôn nhân, có 2 con riêng. Họ đến với nhau bằng sự sẻ chia và đồng cảm. NSND Quốc Anh thương yêu con riêng của vợ như con ruột, chăm sóc và dạy dỗ bằng cả tấm lòng. Dù không có con, Quốc Anh vẫn tìm thấy hạnh phúc trong mái ấm nhỏ ấy.

NSND Quốc Anh từng kể, nguyên nhân ông không có con là do biến chứng từ một ca phẫu thuật khi còn nhỏ dẫn tới mất khả năng sinh sản. Có thời gian, ông từng mặc cảm và tự trách mình. Nhưng càng về sau, Quốc Anh học được cách buông bỏ và chấp nhận. Giờ đây, ở tuổi ngoài 60, ông sống nhẹ nhàng, an nhiên.

Ở với vợ trong căn hộ rộng hơn 100m2, cuộc sống khá dư dả, có tiền gửi tiết kiệm phòng bệnh tật nhưng NSND Quốc Anh sống rất giản dị. Ông chỉ thích ăn đậu phụ luộc và rau xanh. Quốc Anh tránh xa thị phi, không quan tâm dư luận, cũng chẳng mưu cầu vật chất cao sang.

Điều khiến đồng nghiệp và khán giả kính trọng ông không chỉ là tài năng mà còn là thái độ với nghề. Ông từng nói: “Tôi không bao giờ đòi hỏi cát-sê, kể cả lúc ở đỉnh cao. Làm nghề mà chỉ chăm chăm đòi tiền thì không còn thiêng nữa”. Câu nói ấy như đúc kết cả cuộc đời làm nghề của NSND Quốc Anh. 

Ảnh: Nụ cười vàng

Hôn nhân đổ vỡ gây tiếc nuối của NSND Quốc Anh và NSND Minh ThuNSND Quốc Anh bất chấp trở ngại từ hai gia đình để đến với NSND Minh Thu – con gái “vua hề chèo” Mạnh Tuấn và cùng đóng nhiều vở chèo kinh điển.