Kỳ bí hành trình tự ướp xác khi còn sống của các nhà sư Nhật Bản

Trong ngôi chùa cổ kính Dainichibou, du khách sẽ được chiêm bái Shinnyokai-shonin – một trong những thiền sư nổi tiếng nhất Nhật Bản về việc thực hiện ướp xác khi còn sống.

Ông không phải là nạn nhân của nghi lễ tàn khốc nào, mà tự nguyện trải qua hành trình khổ hạnh cực điểm: Hơn 6 năm ăn rễ cây, uống trà độc, tự chôn sống mình trong mộ đá… để đạt trạng thái nhục thân bất hoại.

Khát vọng tự ướp xác để thành Bồ tát

Việc thực hành Sokushinbutsu (tự ướp xác khi còn sống) phát triển mạnh mẽ sau khi Phật giáo Shingon (Chân Ngôn tông) được du nhập từ Trung Quốc vào Nhật Bản.

Đây vốn là một nhánh của Phật giáo Kim Cương Thừa, được nhà sư Kukai – Không Hải (còn gọi là Kobo Daishi) đưa vào đất nước mặt trời mọc từ thế kỷ thứ IX.

Trong môi trường tu hành khắc nghiệt trên các vùng núi xa xôi, đặc biệt là ở tỉnh Dewa (nay là Yamagata) và Echigo (nay là Niigata), một số nhà sư đi đến một hình thức khổ hạnh tột cùng: Tự ướp xác khi còn sống.

Niềm tin sâu sắc vào khả năng thành Phật ngay trong thân xác này cùng với khát vọng trở thành vị Bồ tát để cứu độ chúng sinh đã thúc đẩy họ thực hiện hành trình đầy gian khổ.

Thời kỳ Sokushinbutsu phát triển mạnh mẽ nhất, phổ biến nhất và có nhiều trường hợp được ghi nhận nhất là từ thế kỷ XI đến thế kỷ XIX.

Các yếu tố lịch sử như nạn đói, dịch bệnh và cuộc sống khắc nghiệt ở vùng núi có thể đã góp phần vào việc hình thành và duy trì nghi thức này, khi các nhà sư tìm kiếm một con đường siêu việt để vượt qua những khổ đau của thế gian.

Quá trình Sokushinbutsu diễn ra trong nhiều giai đoạn kéo dài, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và ý chí sắt đá.

Hơn 2.000 ngày khổ hạnh

Giai đoạn đầu tiên thường kéo dài khoảng 3 năm (1.000 ngày). Trong thời gian này, các nhà sư tuân theo chế độ ăn uống cực kỳ hạn chế, được gọi là mokujiki, chủ yếu ăn các loại ngũ cốc (gạo lứt, lúa mạch), các loại đậu, quả hạch và rau củ dại được thu hái trên núi. Họ tuyệt đối kiêng thực phẩm nhiều chất béo và đường, cũng như các loại thịt và cá.

Mục đích của chế độ ăn uống này là loại bỏ dần lượng mỡ trong cơ thể, giảm thiểu chất dinh dưỡng mà vi khuẩn cần để phát triển sau khi nhà sư qua đời.

Các nhà sư cũng thực hiện các bài tập thể chất nghiêm ngặt như đi bộ đường dài, leo núi và các hình thức khổ hạnh khác để tăng cường sức khỏe và sự dẻo dai, chuẩn bị cho những giai đoạn khắc nghiệt hơn.

Sau giai đoạn đầu, khoảng 1.000 ngày tiếp theo, chế độ ăn uống của họ càng trở nên khắc nghiệt hơn với việc chuyển sang konjikigyō – chỉ ăn vỏ cây và rễ cây. Loại thực phẩm này có rất ít calo và chất dinh dưỡng, khiến cơ thể các nhà sư trở nên gầy yếu và khô héo.

Mục đích của giai đoạn này là tiếp tục làm giảm lượng nước trong cơ thể và bắt đầu quá trình “ướp xác từ bên trong” bằng cách làm cho cơ thể trở nên khó phân hủy.

30 ngày uống trà độc trong mộ đá

Cuối cùng là giai đoạn quyết định, thường kéo dài khoảng 30 ngày. Nhà sư sẽ uống một loại trà độc đặc biệt được chế từ nhựa cây sơn (urushi) hoặc các loại thảo mộc độc hại khác, chẳng hạn như cây tsuta-urushi (một loại cây thường xuân độc).

Loại trà này gây ra nôn mửa dữ dội và tiêu chảy, giúp loại bỏ thêm chất lỏng trong cơ thể và làm cho các cơ quan nội tạng co rút lại. Nó cũng tạo ra môi trường độc hại bên trong cơ thể, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây phân hủy.

Sau khi uống trà độc, nhà sư tự giam mình trong ngôi mộ đá nhỏ hình trụ hoặc hình vuông, được gọi là nyūjō. Ngôi mộ này thường chỉ đủ chỗ cho một người ngồi ở tư thế hoa sen (thiền định). Một ống tre nhỏ được nối từ ngôi mộ ra bên ngoài để cung cấp lượng không khí tối thiểu.

Bên cạnh nhà sư còn có một chiếc chuông nhỏ. Hàng ngày, nhà sư rung chuông để báo hiệu mình vẫn còn sống. Khi không còn tiếng chuông, những người theo dõi bên ngoài biết rằng nhà sư đã qua đời và sẽ đóng kín hoàn toàn ngôi mộ.

Sự tôn kính sau khi qua đời

Ngôi mộ đóng kín sẽ được để yên trong khoảng từ 3 đến 3 năm rưỡi. Sau thời gian này, ngôi mộ sẽ được khai quật một cách cẩn trọng.

Nếu thi thể vẫn còn nguyên vẹn, không bị phân hủy hoặc chỉ bị khô lại như một xác ướp, nhà sư đó được coi là đã đạt tới trạng thái Sokushinbutsu, một “Phật sống”, hay “nhục thân Bồ tát” (ikimi-bosatsu).

Thi thể của họ sẽ được lấy ra, làm sạch và có thể được phủ một lớp sơn mài hoặc vàng lá. Sau đó, thi thể sẽ được mặc áo nhà sư và được tôn kính, thờ phụng như một biểu tượng của sự khổ hạnh tột cùng, lòng bi mẫn và giác ngộ. Người ta tin rằng các Sokushinbutsu có khả năng ban phước lành và bảo vệ cộng đồng.

Còn nếu thi thể bị phân hủy, nhà sư đó vẫn được tôn trọng sâu sắc vì sự dũng cảm và ý chí kiên cường trong suốt quá trình tu hành gian khổ. Người ta tin rằng dù không đạt trạng thái Sokushinbutsu, nỗ lực của họ vẫn mang lại những công đức lớn lao.

Thực hành Sokushinbutsu không phải là hành động tự tử. Nó mang ý nghĩa tôn giáo và triết học sâu sắc trong Phật giáo Đại thừa và đặc biệt là Kim Cương thừa.

Những nhục thân bất hoại còn đến ngày nay

Số nhà sư thực hiện Sokushinbutsu thành công không nhiều, nhưng những trường hợp được ghi nhận đều mang tính biểu tượng sâu sắc. Hầu hết các Sokushinbutsu được biết đến đều xuất phát từ vùng Dewa (Yamagata), đặc biệt là khu vực xung quanh núi Yudono (湯殿山), một trong những ngọn núi thiêng của Nhật Bản.

Một số Sokushinbutsu nổi tiếng gồm:

– Shōkai (khoảng 1683-1755): Được thờ tại chùa Dainichibo ở Tsuruoka, Yamagata. Ông là một trong những Sokushinbutsu được bảo quản tốt nhất.

– Shinnyokai (1688-1783): Được thờ tại chùa Kaikokuji ở Sakata, Yamagata.

– Tetsumonkai (1768-1829): Cũng được thờ tại chùa Dainichibo.

– Honmyokai (khoảng thế kỷ XIX): Được thờ tại chùa Churenji ở Yuza, Yamagata.

Ngày nay, các Sokushinbutsu còn lại được lưu giữ và trưng bày tại các ngôi chùa, thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu và du khách. Đó là những di sản văn hóa và tôn giáo độc đáo, nhắc nhở về một cách thực hành khổ hạnh phi thường và khát vọng tâm linh sâu sắc của những nhà sư đã chọn con đường tự ướp xác.

Những tranh cãi suốt chiều dài lịch sử

Việc thực hành Sokushinbutsu đã gây ra nhiều tranh cãi trong lịch sử và cả trong thời hiện đại. Một số người xem đây là hành động tự tử đau đớn và không cần thiết, đi ngược lại với giá trị của sự sống.

Tuy nhiên, những người theo dõi và tôn kính Sokushinbutsu lại nhìn nhận nó như một hành động hy sinh cao cả, một biểu hiện tột cùng của lòng bi mẫn và sự quyết tâm trên con đường tu hành.

Vào thế kỷ XIX, Chính phủ Nhật Bản ban hành lệnh cấm thực hành Sokushinbutsu. Tuy nhiên, những di sản còn lại vẫn được bảo tồn và nghiên cứu.

Các nhà khoa học hiện đại tiếp cận hiện tượng này từ góc độ y học và nhân học, cố gắng giải thích quá trình tự ướp xác về mặt sinh học và văn hóa.

Mặc dù vậy, những khía cạnh tâm linh và ý nghĩa tôn giáo sâu xa của Sokushinbutsu vẫn là một chủ đề phức tạp và đầy bí ẩn.

Sokushinbutsu là một minh chứng hiếm có và ấn tượng về sức mạnh của ý chí con người, sự kiên định trong tín ngưỡng và những con đường tu hành độc đáo trong lịch sử Phật giáo.

Dù gây ra nhiều tranh cãi, nó vẫn là một phần không thể tách rời của di sản văn hóa và tôn giáo Nhật Bản, khơi gợi những suy ngẫm sâu sắc về sự sống, cái chết và mục đích tối thượng của con người trên hành trình tâm linh.