Ngày 21/6/2025, nhân kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, Đài THVN sản xuất và phát sóng phim tài liệu VTV đặc biệt: “Nhà báo Nguyễn Ái Quốc: Giải mã hồ sơ mật thám Pháp”. Bộ phim dự kiến sẽ được phát sóng vào ngày 18/6, mang đến cho người xem một khía cạnh khác của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Không chỉ là một nhà lãnh đạo kiệt xuất, Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh còn là một nhà báo lỗi lạc, người khơi nguồn và đặt nền móng cho nền báo chí cách mạng Việt Nam. Kể từ khi rời bến cảng Nhà Rồng trên chiếc tàu La Touche Treville vào năm 1911, bắt đầu hành trình “30 năm bôn ba tìm đường cứu nước”, vị lãnh tụ thiên tài của cách mạng Việt Nam đã tìm ra vũ khí sắc bén trong công cuộc đấu tranh vì hòa bình độc lập, đó là BÁO CHÍ. 

(Ảnh chụp tư liệu. Chương trình cung cấp)

Chia sẻ với Thời báo VTV trước khi phim phát sóng, đạo diễn của phim – nhà báo Trần Thu Hiền thuộc Ban Truyền hình Đối ngoại – nói về thông điệp và ý nghĩa của phim “Nhà báo Nguyễn Ái Quốc: Giải mã hồ sơ mật thám Pháp”: Bộ phim khắc họa chân dung nhà báo Nguyễn Ái Quốc, quá trình người thanh niên yêu nước đến với sự nghiệp báo chí, học và rèn luyện viết báo tại Pháp như thế nào, đấu tranh qua báo chí ra sao, đưa những bài viết và những tờ báo cách mạng đến với quần chúng như thế nào, khiến nhà cầm quyền, cảnh sát và mật thám tại Pháp và Đông Dương đau đầu như thế nào thông qua các tác phẩm báo chí xuất sắc và đầy tính chiến đấu của mình – đặc biệt là với hai tờ báo Le Paria và Thanh Niên do Người trực tiếp tổ chức xuất bản. 

Nhà báo Trần Thu Hiền cho biết bộ phim cũng sẽ làm nổi bật ý nghĩa lịch sử, tư tưởng, sự nhạy bén, tài năng, phong cách và giá trị các tác phẩm báo chí của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh trong việc tố cáo chế độ thực dân, cất lên tiếng nói mạnh mẽ đấu tranh cho các dân tộc thuộc địa, cổ vũ tinh thần yêu nước, khơi dậy tinh thần cách mạng.

“Dù ở giai đoạn và hoàn cảnh nào, Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh chưa bao giờ ngừng viết báo. Thông qua báo chí, Người thể hiện sự linh hoạt, mềm dẻo, nhưng không bao giờ từ bỏ nguyên tắc và xa rời mục tiêu là đấu tranh giành lại độc lập, tự do cho nhân dân Việt Nam, hòa bình cho đất nước Việt Nam”.

(Ảnh hồ sơ tư liệu về Chủ tịch Hồ Chí Minh của mật thám Pháp)

Theo nhà báo Trần Thu Hiền, bộ phim này sẽ tập trung giải mã khối tư liệu đồ sộ và bộ Hồ sơ mật thám Pháp theo dõi Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh từ năm 1919-1945, từ đó khắc họa tư tưởng, nhân cách, bản lĩnh, trí tuệ, tài năng kiệt xuất của nhà báo cách mạng Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh. 

Bộ phim cũng công bố nhiều tài liệu quý, chưa từng hoặc ít được biết đến về nhà báo Nguyễn Ái Quốc và các tác phẩm báo chí của Người, tại Trung tâm lưu trữ hải ngoại Pháp, các Trung tâm lưu trữ của Quốc hội, Sở cảnh sát Pháp, Thư viện Quốc gia Pháp, những bài báo gốc của Nguyễn Ái Quốc tại kho tư liệu của các tờ báo L’Humanite, La Vie Ouvrière… Đặc biệt, lần đầu tiên, bộ phim đã tiếp cận được toàn bộ bản dịch tiếng Pháp của 208 số báo Thanh Niên, được lưu giữ trong suốt 100 năm qua tại Trung tâm lưu trữ Quốc gia Pháp. Những bản dịch đầy đủ quý giá này giúp chúng ta hiểu hơn về phong cách báo chí cách mạng của tờ báo Thanh Niên, đặc biệt là vai trò của Nguyễn Ái Quốc đối với tờ báo này cũng như với phong trào cách mạng Việt Nam. 

(Ảnh hồ sơ tư liệu về Chủ tịch Hồ Chí Minh của mật thám Pháp)

Bên cạnh giá trị của tư liệu lịch sử, bộ phim làm nổi bật ý nghĩa lịch sử, giá trị, tác động của những bài báo, bài viết tranh đấu của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh qua góc nhìn, đánh giá của các nhân chứng lịch sử, các nhà sử học, nhà nghiên cứu lịch sử báo chí hàng đầu của Việt Nam, Pháp, Trung Quốc…

Nhà báo Trần Thu Hiền nói khi chị và ê-kíp thực hiện bộ phim, trong khuôn khổ một dự án VTV Đặc biệt, chị và ê-kíp đã có được cơ hội sang Pháp để tìm kiếm, tiếp cận với các tư liệu quý giá liên quan đến Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chủ tịch.

“Trung tâm lưu trữ quốc gia hải ngoại, đặt tại Aix en Provence, là địa chỉ quen thuộc với các học giả nhà nghiên cứu về Hồ Chí Minh, vì đây là kho lưu trữ lớn nhất về Đông Dương” – nhà báo Trần Thu Hiền chia sẻ – “Nơi đây có bộ hồ sơ theo dõi Nguyễn Ái Quốc với gần 10 ngàn trang tài liệu, ghi chép, các báo cáo của mật thám Pháp, thư từ, điện tín của nhà cầm quyền, cảnh sát không chỉ ở Pháp mà cả ở Đông Dương.. Trong bộ hồ sơ đồ sộ đó, có những tờ báo, bài báo của Nguyễn Ái Quốc, được đánh dấu và ghi chú cẩn thận”.

“Cảnh sát, mật thám theo dõi ông 24/24 – những người ông gặp, đi đâu, làm gì, đọc sách gì, mua báo gì, đến thư viện nào… Những bài viết có tính chiến đấu cao của Người đều được thu thập, ghi chú, gửi bộ Thuộc địa hoặc các cơ quan liên quan. Những tài liệu này không chỉ giúp hình dung lại hành trình vừa làm báo vừa đầu tranh cách mạng của Nguyễn Ái Quốc ở Pháp, mà còn giúp chúng ta hiểu hơn về vai trò, tầm ảnh hưởng, sự lo ngại của nhà cầm quyền thực dân đối với các hoạt động của Nguyễn Ái Quốc, trong đó nổi bật là hoạt động báo chí”.

Nhà báo Thu Hiền (ngoài cùng bên phải) và ê-kíp vui mừng khi tìm thấy bài viết của Nguyễn Ái Quốc trên báo La Vie Ouvrière, được lưu giữ cẩn thận hơn 100 năm qua. (Ảnh: Nhân vật cung cấp)

Ê-kíp phim VTV Đặc biệt tại kho tư liệu Tổng liên đoàn lao động Pháp, nghiên cứu, tìm các bài báo của Nguyễn Ái Quốc trên báo La Vie Ouvrière. 

“Chúng tôi đã rất xúc động khi được tiếp cận với những tư liệu quý liên quan đến Hồ Chủ tịch” – nhà báo Trần Thu Hiền nói tiếp – “Cảm xúc và câu nói thường trực của cả ekip là “Ôi đây rồi” mỗi khi tìm thấy một bài viết có bút danh Nguyễn Ái Quốc. Những tờ báo thấm đẫm giá trị lịch sử, được lưu trữ vô cùng cẩn thận, trân trọng trong suốt hơn 100 năm”. 

“Trong chuyến đi làm phim lần này, chúng tôi đã được tiếp cận với toàn bộ các bản dịch tiếng Pháp của 208 số báo Thanh Niên. Từng số báo được nha chính trị và an ninh Pháp tại Đông Dương thu thập, dịch cẩn thận và gửi về Bộ Thuộc địa ở chính quốc. Điều đặc biệt là vì báo Thanh Niên, các bài viết không ghi rõ bút danh, hoặc chỉ ký tên chung chung nào đó, nên trong suốt những số báo đầu tiên, thực dân Pháp không thể biết ai đứng sau những số báo này. Họ đã rất lo ngại, tung các đặc vụ mật thám để điều tra và phải gần 1 năm sau, sau khi dịch nhiều số báo, trùm mật thám Pháp Louis Marty mới có thể kết luận được rằng đó chính là Nguyễn Ái Quốc chứ không phải ai khác đứng sau những tờ báo này”.

Ê-kíp thực hiện những cảnh tái hiện trong chuyến đi đến Pháp. (Ảnh: Nhân vật cung cấp)

“Tại Lưu trữ quốc gia Pháp, chúng tôi cũng may mắn tìm được cuốn sách của Louis Marty, trong đó có những trang viết đánh giá cao tầm ảnh hưởng của báo Thanh Niên với phong trào cách mạng ở Đông Dương, vai trò lãnh đạo của Nguyễn Ái Quốc. Thư tín, báo cáo của đặc vụ Pinot cũng giúp chúng ta biết về tư tưởng, phong cách báo chí của Người khi làm báo Thanh Niên. Điều Người luôn chú trọng các bài viết của mình: Viết cho Ai, viết cái gì, văn phong luôn phải dễ hiểu, ngắn gọn, đi vào lòng người…”.

Nhà báo Trần Thu Hiền nói chị và ê-kip hy vọng bộ phim này sẽ khắc họa rõ nét hơn chân dung về Chủ tịch Hồ Chí Minh – ở một khía cạnh rất quan trọng trong con đường làm Cách mạng của Người, một nhà báo.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!