15 năm làm dâu ở xã Gia Đức, huyện Thủy Nguyên (nay là phường Bạch Đằng, TP Hải Phòng), chị Đoàn Thu Huyền (35 tuổi) vẫn ấn tượng với văn hóa ẩm thực độc đáo ở quê chồng, thể hiện qua những mâm cỗ trong dịp giỗ chạp, cưới hỏi, lễ, Tết.

Chị Huyền chia sẻ, mỗi năm nhà chồng chị có vài đám giỗ. Vào những dịp ấy, các thành viên trong gia đình hoặc dòng họ lại quây quần, cùng nhau nấu nướng, chuẩn bị mâm cỗ cúng tươm tất để bày tỏ lòng thành kính với những người đã khuất.

mam co Thuy Nguyen.png
Mâm cỗ ngày giỗ của gia đình chị Huyền ở TP Hải Phòng

Theo quan sát sau nhiều năm làm dâu của chị, những mâm cỗ đám giỗ luôn được chuẩn bị thịnh soạn, chu đáo với 8–10 món. Tùy điều kiện từng nhà, số món có thể tăng lên 12–13, phục vụ đầy đủ từ món chính đến món tráng miệng.

Ngoài các món thường thấy trong mâm cỗ truyền thống miền Bắc như xôi, canh miến (hoặc canh măng, canh sườn), giò, chả nem, gà luộc…, mâm cỗ đám giỗ ở Thủy Nguyên còn có một số món lạ miệng, được chế biến theo sở thích của từng gia đình.

Ví dụ: mực xào, nộm, thịt dê tái chanh, cá chiên xù, chả rươi, cua hoặc ghẹ hấp… Trong đó, thịt nướng là món ăn khiến chị Huyền ấn tượng và thấy phổ biến nhất, bởi món này ít xuất hiện trong mâm cỗ ở các nơi khác, cả trong và ngoài địa phương.

mam co Thuy Nguyen 0.png
Thịt nướng là món ăn quen thuộc thường xuất hiện trong mâm cỗ truyền thống của nhiều gia đình ở Thủy Nguyên

Ở đây, người dân thường làm thịt nướng từ loại thịt vai hoặc thịt mông. Loại thịt này mềm, có tỉ lệ nạc – mỡ phù hợp. Thịt sau khi nướng vẫn giữ được độ mềm mọng, không quá mỡ nhưng cũng không quá khô.

Thịt tươi mua về sẽ được thái thành từng miếng nhỏ, rồi tẩm ướp với một vài loại gia vị như nước mắm, dầu hào, hành khô, tỏi… Tùy theo sở thích và khẩu vị, một số gia đình còn ướp thêm sả, riềng, lá mắc mật, bột ngũ vị hương để món ăn thêm dậy mùi thơm và có màu sắc hấp dẫn.

Sau khi ướp, thịt sẽ được xiên vào từng que tre hoặc thanh sắt dài rồi nướng trên bếp than trong khoảng 10–20 phút. Khi thịt chín đều, sém cạnh và tỏa mùi thơm phức là có thể thưởng thức.

“Món này ngon nhất khi ăn nóng, chấm với mắm tỏi ớt chua ngọt, ăn kèm bún, rau sống, rau thơm”, chị Huyền chia sẻ.

mam co Thuy Nguyen 3.png
Mâm cỗ của người Thủy Nguyên thường được bày biện thịnh soạn

Nàng dâu 35 tuổi cũng nhận xét, mâm cỗ ở Thủy Nguyên không chỉ thịnh soạn, món nào món nấy đều đầy đặn, mà còn có sự kết hợp hài hòa giữa các nhóm nguyên liệu, đảm bảo cân bằng dinh dưỡng và mùi vị giữa món nhiều dầu mỡ với món thanh đạm, giữa đồ có nước và đồ khô.

Ví dụ, chả nem chấm nước mắm chua ngọt ăn với các loại rau thơm, hoặc canh miến nấu cùng mộc nhĩ, măng hay canh sườn rau củ, giúp giảm cảm giác ngán khi ăn.

Mâm cỗ được bày biện tinh tế, hài hòa, thể hiện sự trang trọng và tinh thần ẩm thực truyền thống.

Ngoài ra, phần vì thói quen ăn mặn của người dân vùng ven biển, nên các món ăn trong mâm cỗ ở đây cũng thường được chế biến đậm đà, có vị cay hơn, đồng thời chú trọng đến màu sắc tự nhiên của nguyên liệu.

Có thể kể đến như màu đỏ của tôm, cua, ghẹ luộc; màu vàng của thịt gà; kết hợp với màu xanh, cam của các loại rau, củ.

mam co Thuy Nguyen1.png
Mỗi mâm cỗ không chỉ toát lên nét văn hóa ẩm thực riêng của từng địa phương mà còn thể hiện lòng thành kính, biết ơn của con cháu đối với người đã khuất.

Theo cảm nhận của chị Huyền, văn hóa ẩm thực ở Thủy Nguyên có sự giao thoa với địa phương tiếp giáp là phường Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh (thị xã Quảng Yên cũ).

Điều này thể hiện ở việc các món ăn từ hải sản thường chiếm phần lớn trên mâm; phổ biến hơn cả là chả mực, mực xào, ngán hấp, tôm luộc hoặc tôm chao dầu, nộm sứa, cua hoặc ghẹ luộc…

Chị Huyền khẳng định, mâm cỗ của gia đình chị không đại diện cho tất cả các mâm cỗ khác ở Thủy Nguyên nói riêng và TP Hải Phòng nói chung.

Tùy điều kiện và sở thích của từng nhà mà mỗi mâm cỗ lại mang nét khác biệt. Dù có sự biến tấu linh hoạt để phù hợp với cuộc sống hiện tại, song mỗi mâm cỗ ngày giỗ của các gia đình vẫn thể hiện ý nghĩa thiêng liêng về lòng biết ơn, thành kính của con cháu đối với ông bà, tổ tiên.

Đây cũng là dịp để các thành viên sum họp, nhắc nhở nhau cùng gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của gia đình; trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh và văn hóa của người Việt.

Ảnh: Đoàn Thu Huyền

Điểm đến cách Hà Nội 80km có thác nước mát lạnh, bãi cỏ rộng mênh môngĐây là điểm đến phù hợp, dành cho những ai muốn tìm kiếm chốn thư giãn bình yên, mát mẻ vào mùa hè và gần Hà Nội mà chi phí lại không quá tốn kém.