“Ngưng thở khi ngủ” là một rối loạn đặc trưng bởi sự ngưng thở từng lúc khi ngủ trong thời gian từ 10 giây trở lên và dẫn đến giảm nồng độ oxy trong máu. Sự giảm oxy máu ngắt quãng và phân mảnh giấc ngủ dẫn đến các stress oxy hoá, hoạt hoá hệ giao cảm, rối loạn chức năng nội mô. Ngưng thở khi ngủ có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, thậm chí đột quỵ, đột tử.

Vậy làm thế nào để nhận biết có mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ? Ai có nguy cơ bị mắc và làm thế nào để chẩn đoán, điều trị ngưng thở khi ngủ? TS. BS. Phan Thanh Thủy – Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai sẽ giúp cho độc giả hiểu rõ vấn đề này?

Ngưng thở khi ngủ có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, thậm chí đột quỵ, đột tử. Ảnh minh họa: Internet

Phóng viên: Xin bác sĩ cho biết dấu hiệu nhận biết hội chứng ngưng thở khi ngủ?

TS. BS. Phan Thanh Thủy: Hội chứng ngừng thở khi ngủ được phân loại thành 3 nhóm: ngừng thở tắc nghẽn, ngừng thở trung ương và ngừng thở hỗn hợp. Trong đó, hội chứng ngừng thở tắc nghẽn chiếm tỷ lệ chủ yếu, thường gặp ở nam giới, hút thuốc lá, thể trạng thừa cân, béo phì với chỉ số khối cơ thể BMI >23 kg/m2, cổ ngắn, hàm nhỏ; hoặc tiền sử gia đình có người ngủ ngáy, ngừng thở khi ngủ.

Các dấu hiệu gợi ý để nhận biết có mắc ngưng thở bao gồm: Ngáy ngủ, bệnh nhân phàn nàn về buồn ngủ ban ngày, ngủ không bồi sức, mệt mỏi vào buổi sáng hoặc thậm chí mất ngủ. Bệnh nhân thức dậy trong đêm bởi các cơn ngừng thở, thở hổn hển hoặc cảm giác ngạt thở. Người ngủ cùng hoặc những người khác có thể ghi nhận bệnh nhân khi ngủ có ngáy thường xuyên, ngưng thở hoặc cả hai. Bệnh nhân được chẩn đoán tăng huyết áp, rối loạn tâm trạng, rối loạn nhận thức, bệnh mạch vành, tai biến mạch não, suy tim sung huyết, rung nhĩ hoặc ĐTĐ type 2 là các đối tượng cần tầm soát hội chứng ngưng thở khi ngủ nếu có ít nhất một trong ba triệu chứng: Ngủ ngáy, buồn ngủ ban ngày quá mức hoặc cơn ngừng thở được chứng kiến.

Tuy nhiên để chẩn đoán chính xác, người bệnh cần được thăm khám bởi các bác sĩ chuyên khoa và được đo đa ký hô hấp hoặc đa ký giấc ngủ để chẩn đoán. Theo thống kê của Hội y học giấc ngủ Hoa Kỳ AASM, có đến 80% bệnh nhân mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ chưa được chẩn đoán.

Ngưng thở khi ngủ là bệnh lý gây ra nhiều hậu quả và biến chứng, thậm chí các bệnh lý nguy hiểm. Đầu tiên, do các phân mảnh giấc ngủ, người bệnh thường có biểu hiện buồn ngủ ban ngày quá mức dẫn đến gia tăng các tai nạn giao thông và tại nạn lao động. Ảnh minh họa: Internet

Phóng viên: Ngưng thở khi ngủ có nguy hiểm không, thưa bác sĩ?

TS. BS. Phan Thanh Thủy: Ngưng thở khi ngủ là bệnh lý gây ra nhiều hậu quả và biến chứng, thậm chí các bệnh lý nguy hiểm. Đầu tiên, do các phân mảnh giấc ngủ, người bệnh thường có biểu hiện buồn ngủ ban ngày quá mức dẫn đến gia tăng các tai nạn giao thông và tại nạn lao động.

Nghiêm trọng hơn, tình trạng giảm chất lượng giấc ngủ do bệnh này cũng có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Người bệnh có thể gặp tình trạng mệt mỏi, khó tập trung, lo âu, trầm cảm. Những vấn đề này có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và hiệu suất làm việc của người bệnh, dễ trở nên cáu gắt và dễ bị kích động trong các tình huống không mong muốn. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến quan hệ xã hội và gia đình của người bệnh.

Ngưng thở khi ngủ có thể dẫn đến các bệnh lý rối loạn chuyển hoá như đái tháo đường, rối loạn lipid máu, các bệnh lý thần kinh như Alzheimer, …

Đặc biệt nghiêm trọng, ngưng thở khi ngủ cũng có thể dẫn đến tình trạng tăng nguy cơ bệnh tim mạch như tăng huyết áp kháng trị, rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

Hội chứng ngưng thở khi ngủ có thể gặp ở 35% các bệnh nhân tăng huyết áp, 50% ở những bệnh nhân có rung nhĩ, 50% bệnh nhân suy tim và lên tới 80% ở những bệnh nhân tăng huyết áp kháng trị.

Một phân tích tổng hợp trên các bệnh nhân đột quỵ ở châu Á cho thấy có đến 73,7% bệnh nhân đột quỵ có ngưng thở khi ngủ. Một trong các biến chứng nguy hiểm nhất của hội chứng ngưng thở khi ngủ là đột tử trong đêm do độ bão hoà oxy máu giảm thấp và rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim cấp.

PV: Bác sĩ có thể cho biết quy trình đo đa ký gồm những bước gì?

TS. BS. Phan Thanh Thủy: Để thực hiện đo đa ký hô hấp/giấc ngủ, bạn cần được thăm khám bởi các bác sỹ chuyên khoa. Các xét nghiệm cần làm trước đo bao gồm: chụp X.quang tim phổi, điện tâm đồ, nội soi tai mũi họng, xét nghiệm máu…

Bước tiếp theo, các bác sỹ sẽ được sắp xếp lịch đo cho từng bệnh nhân. Với các bệnh nhân ngoại trú, lịch hẹn thường được đặt là 20h ngày đo. Bệnh nhân sẽ được sắp xếp phòng đo riêng biệt đảm bảo môi trường phòng ngủ thoải mái nhất. Nhân viên y tế sẽ đặt điện cực, các đầu dây đo để ghi lại các sóng điện não, cử động mắt, cử động chân, lưu lượng khí qua mũi, cử động ngực bụng, đo bão hòa oxy máu… Bệnh nhân sẽ được nhân viên y tế hướng dẫn để đi vào giấc ngủ thoải mái nhất.

Sáng hôm sau, khoảng 6h sáng, nhân viên y tế sẽ tháo máy đo. Bạn sẽ ra về và chờ nhận kết quả. Khi có kết quả, thư ký sẽ chủ động gọi điện hẹn lịch tư vấn với bác sỹ để thông báo kết quả và tư vấn điều trị. Nếu bạn có mắc hội chứng ngừng thở khi ngủ, các bác sỹ sẽ lập hồ sơ theo dõi định kỳ.

PV: Qua lời chia sẻ của bác sĩ thì chúng ta không nên coi thường hội chứng ngưng thở khi ngủ. Vậy có biện pháp nào để điều trị bệnh không ạ?

TS. BS. Phan Thanh Thủy: Tùy vào triệu chứng của người bệnh và mức độ nặng của ngưng thở khi ngủ mà bác sĩ quyết định lựa chọn các phương pháp điều trị phù hợp. Các biện pháp chính để điều trị hội chứng ngưng thở khi ngủ bao gồm:

• Giảm cân, điều chỉnh chế độ dinh dưỡng hợp lý và tập luyện thể dục duy trì cân nặng lý tưởng với những trường hợp thừa cân, béo phì.

• Điều trị bằng phẫu thuật với những trường hợp có bất thường đường hô hấp trên như: amydal quá phát, hàm nhỏ, tụt sau.

• Đeo dụng cụ đẩy hàm dưới ra trước.

• Thở máy thông khí áp lực dương.

• Kích thích dây thần kinh XII.

Trong đó, thở máy thông khí áp lực dương là phương pháp không xâm lấn phổ biến nhất được sử dụng hiện nay.

Tùy vào triệu chứng của người bệnh và mức độ nặng của ngưng thở khi ngủ mà bác sĩ quyết định lựa chọn các phương pháp điều trị phù hợp. Ảnh minh họa: Internet

PV: Với những người có chỉ định sử dụng máy thở, xin bác sĩ chỉ cách để sử dụng máy thở đạt hiệu quả tốt nhất?

TS. BS. Phan Thanh Thủy: Để đạt hiệu quả, bệnh nhân cần tuân thủ điều trị thở máy. Thời gian thở máy tối thiểu: 4h/đêm, lý tưởng nhất là thở suốt đêm trong khi ngủ và thở đều đặn mỗi ngày. Thời gian thở máy ít nhất là 5 ngày/tuần. Hiệu quả điều trị sẽ duy trì tốt nếu người bệnh ổn định cân nặng.

Người bệnh không cần phải lo lắng về nguy cơ phụ thuộc máy thở. Bởi lẽ, máy thở chỉ đóng vai trò hỗ trợ trong bệnh cảnh có ngưng thở khi ngủ, không thể chữa khỏi dứt bệnh, ngay cả khi người bệnh sử dụng đúng máy thở được kê đơn dài. Tiếng ngáy và những cơn ngưng thở sẽ xuất hiện trở lại nếu ngưng sử máy thở.

Tuy nhiên, nếu sử dụng đúng theo hướng dẫn của bác sỹ với độ tuân thủ điều trị trên 80%, các nguy cơ của hội chứng ngừng thở khi ngủ sẽ giảm đáng kể. Điều trị hội chứng ngưng thở tốt giúp cải thiện 41% trị số huyết áp, 31% chỉ số đường huyết, giảm 56% nguy cơ bệnh lý tim mạch, giảm 5 lần nguy cơ tử vong do bệnh lý tim mạch. Do vậy, điều trị sớm hội chứng ngừng thở khi ngủ là hết sức cần thiết.