Bạn biết gì về tràn dịch màng phổi có vách ngăn không?

Tràn dịch màng phổi có vách ngăn là một dạng tổn thương phức tạp hơn so với tràn dịch thông thường. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nặng nề, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng hô hấp. Bài viết sau đây sẽ mang đến những thông tin cần thiết nhất về tình trạng này.

Tràn dịch màng phổi có vách ngăn là gì?

Tràn dịch màng phổi có vách ngăn là tình trạng dịch trong khoang màng phổi bị chia thành nhiều khoang nhỏ bởi các dải xơ hình thành do phản ứng viêm, khiến dịch không chảy tự do như bình thường. Tình trạng này thường gặp trong các trường hợp viêm nặng hoặc nhiễm trùng kéo dài.

Trên hình ảnh siêu âm, những “vách ngăn” này hình thành như màng lưới, khiến dịch khu trú thành từng khoang, gây khó khăn cho việc dẫn lưu hoặc hấp thu tự nhiên. Nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, tràn dịch có vách ngăn có thể dẫn đến biến chứng nặng như dính màng phổi, xẹp phổi hoặc suy hô hấp.

Phân biệt tràn dịch màng phổi có vách ngăn và không có vách ngăn

Ở dạng không có vách ngăn, dịch trong khoang màng phổi nằm tự do, không bị chia cắt, thường tụ xuống vùng thấp và di chuyển theo tư thế của người bệnh. Dạng này thường dễ phát hiện và dễ dẫn lưu bằng các phương pháp thông thường.

Ngược lại, tràn dịch có vách ngăn là tình trạng dịch bị chia nhỏ thành nhiều khoang được hình thành bởi các dải xơ hình thành do quá trình viêm. Trên hình ảnh siêu âm, vách ngăn hiện lên như những dải mờ chia khoang dịch thành nhiều ngăn, đây là dấu hiệu giúp phân biệt rõ hai thể bệnh này.

Bệnh không có vách ngăn thường là giai đoạn đầu, ít để lại hậu quả lâu dài nếu được điều trị đúng cách. Ngược lại, khi dịch bắt đầu hình thành các vách ngăn, đó có thể là dấu hiệu cho thấy tình trạng viêm đang tiến triển phức tạp hơn. Tràn dịch có vách ngăn không chỉ khó dẫn lưu mà còn dễ gây dính màng phổi, giảm thông khí và kéo dài thời gian nằm viện.

Vì vậy, việc nhận diện sự khác biệt này không chỉ mang ý nghĩa chẩn đoán mà còn quyết định chiến lược điều trị và tiên lượng cho người bệnh.

Các loại tràn dịch màng phổi có vách ngăn

Tình trạng này có thể xuất hiện trong nhiều bệnh cảnh khác nhau, từ ung thư, nhiễm trùng, lao, chấn thương đến bệnh lý tự miễn. Việc phân loại theo căn nguyên giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, giảm nguy cơ tiến triển nặng.

1. Dịch tràn màng phổi ác tính có vách ngăn

Đây là biến chứng thường gặp ở bệnh nhân ung thư phổi, ung thư di căn màng phổi hoặc ung thư trung biểu mô (ung thư hiếm gặp, hình thành trong niêm mạc phổi hoặc bụng). Các tế bào ung thư gây viêm, kích hoạt hệ đông máu tại chỗ và tạo ra các dải sợi huyết (xơ) chia tách dịch. Tình trạng này khiến dẫn lưu dịch khó khăn và thường không đáp ứng tốt với thuốc tiêu sợi huyết.

2. Dịch tràn màng phổi do nhiễm trùng có vách ngăn

Tình trạng này thường gặp ở các bệnh nhân bị viêm phổi, viêm mủ màng phổi hoặc lao màng phổi. Khi vi khuẩn xâm nhập khoang màng phổi, chúng gây ra phản ứng viêm mạnh. Quá trình viêm nhiễm kéo dài tạo ra nhiều chất tiết và dải xơ, từ đó cấu tạo nên các ngăn nhỏ trong khoang dịch.

Nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, bệnh do nhiễm trùng có vách ngăn có thể tiến triển thành ổ mủ, dày dính màng phổi, xẹp phổi và tổn thương hô hấp kéo dài.

3. Dịch tràn màng phổi lao có vách ngăn

Lao màng phổi là một thể bệnh nặng do vi khuẩn lao gây ra. Loại vi khuẩn này khi xâm nhập vào khoang màng phổi sẽ kích thích phản ứng viêm kéo dài, dễ gây tổn thương lan rộng. Khi quá trình viêm xảy ra, cơ thể phản ứng bằng cách tạo ra các dải mô xơ, chia dịch trong khoang màng phổi thành nhiều ngăn dịch.

4. Dịch tràn màng phổi sau chấn thương có vách ngăn

Tình trạng này có thể xảy ra sau gãy xương sườn, chấn thương ngực kín hoặc can thiệp ngoại khoa vùng ngực. Máu hoặc dịch rò rỉ vào khoang màng phổi tạo điều kiện cho đông máu cục bộ và hình thành các vách ngăn. Nếu không được phát hiện sớm, dịch dễ bị nhiễm trùng, dẫn đến tràn dịch mủ phức tạp.

5. Dịch tràn màng phổi do bệnh tự miễn có vách ngăn

Một số bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống hay viêm khớp dạng thấp có thể gây viêm màng phổi kéo dài, dẫn đến hình thành dịch và vách ngăn trong khoang màng phổi.

Bệnh thường diễn biến âm thầm, khó phát hiện ở giai đoạn đầu nhưng nếu để lâu có thể gây tổn thương cấu trúc màng phổi và ảnh hưởng đến chức năng hô hấp. Ngoài biểu hiện tại phổi, người bệnh còn có thể gặp các triệu chứng toàn thân như sốt kéo dài, đau khớp, nổi ban hoặc sụt cân.

Lý do nào gây ra tràn dịch màng phổi có vách ngăn?

Các tác nhân gây viêm là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiện tượng này. Trong đó, thường gặp nhất là các bệnh lý do vi khuẩn, lao màng phổi hoặc ung thư màng phổi. Cơ chế hình thành vách ngăn chủ yếu xuất phát từ các yếu tố sau:

• Phản ứng viêm kéo dài: Khi màng phổi bị kích thích bởi nhiễm trùng, ung thư hoặc tự miễn, cơ thể phản ứng bằng cách tiết ra các chất gây viêm. Những chất này làm tổn thương màng phổi và thúc đẩy khả năng hình thành tế bào xơ, từ đó tạo nên các màng ngăn.
• Can thiệp lặp lại hoặc chấn thương: Việc chọc tháo dịch nhiều lần, đặt ống dẫn lưu hoặc phẫu thuật vùng ngực cũng có thể kích hoạt phản ứng viêm tại chỗ và thúc đẩy hình thành vách ngăn.

Nói cách khác, vách ngăn hình thành khi cơ thể phản ứng với một tổn thương nào đó trong khoang màng phổi.

Dịch tràn màng phổi có vách ngăn có những dấu hiệu gì?

Triệu chứng của bệnh thường tương tự với tràn dịch màng phổi thông thường nhưng kéo dài, nặng hơn và khó cải thiện nếu không được xử lý đúng cách.

• Khó thở kéo dài: Đây là dấu hiệu điển hình, xuất hiện khi lượng dịch trong khoang màng phổi gây cản trở khả năng giãn nở của phổi. Cảm giác khó thở có thể xuất hiện cả khi nghỉ ngơi và nặng hơn khi vận động, khiến người bệnh mệt mỏi và hạn chế sinh hoạt hàng ngày.
• Đau tức ngực: Người bệnh thường cảm thấy đau âm ỉ hoặc nặng ngực ở bên tổn thương, đau có thể tăng lên khi hít sâu, ho, nói chuyện lâu hoặc thay đổi tư thế nằm.
• Ho dai dẳng: Có thể là ho khan hoặc ho có đờm, tùy thuộc vào nguyên nhân nền (nhiễm trùng, lao, ung thư…).
• Sốt và dấu hiệu toàn thân: Sốt nhẹ, ra mồ hôi đêm hoặc sốt dai dẳng có thể gặp trong trường hợp viêm hoặc lao màng phổi. Bệnh nhân cũng thường cảm thấy chán ăn, sụt cân và suy nhược.

Vì tình trạng này thường không được dẫn lưu hiệu quả như tràn dịch màng phổi tự do, các triệu chứng có xu hướng kéo dài và dễ bị bỏ sót nếu không thăm khám cẩn thận.

Xác định tràn dịch màng phổi có vách ngăn bằng cách nào?

Để xác định chính xác bệnh, cần phối hợp thăm khám lâm sàng với các phương tiện chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm dịch màng phổi.

• Siêu âm màng phổi là công cụ hàng đầu để phát hiện vách ngăn trong khoang màng phổi. Trên siêu âm, các vách ngăn xuất hiện dưới dạng những dải mờ chia dịch thành nhiều khoang nhỏ. Siêu âm không chỉ giúp đánh giá chính xác số lượng, vị trí và mức độ vách ngăn mà còn hỗ trợ định hướng vị trí chọc hút dịch hiệu quả.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) ngực có cản quang có thể cho thấy dấu hiệu của vách ngăn như hình ảnh dịch phân khoang hoặc dải dính giữa hai lá màng phổi. Tuy nhiên, vách ngăn nhỏ đôi khi có thể bị bỏ sót trên CT.
• X quang phổi là một lựa chọn chẩn đoán nhưng thường khó phát hiện tràn dịch có vách ngăn, đặc biệt nếu dịch khu trú ít hoặc nằm ở vị trí không điển hình. Dấu hiệu thường thấy là mờ đáy phổi nhưng không đặc hiệu. (1)
• Chọc hút dịch màng phổi là thủ thuật đơn giản, an toàn và thường được thực hiện dưới hướng dẫn siêu âm. Dịch lấy ra sẽ được làm xét nghiệm sinh hóa, tìm vi khuẩn và tế bào, giúp xác định nguyên nhân gây tràn dịch.

Chẩn đoán chính xác tình trạng này có ý nghĩa quan trọng trong lựa chọn chiến lược điều trị phù hợp, giúp tránh dẫn lưu thất bại và giảm nguy cơ tiến triển nặng.

Biện pháp chữa tràn dịch màng phổi có vách ngăn

Việc điều trị sẽ phức tạp hơn so với điều trị tràn dịch màng phổi thông thường, do dịch bị chia nhỏ thành nhiều khoang, gây cản trở dẫn lưu. Phác đồ điều trị thường kết hợp nhiều phương pháp, tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ vách ngăn và tình trạng toàn thân của người bệnh.

• Điều trị nguyên nhân nền: Luôn là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Có thể bao gồm kháng sinh nếu do nhiễm trùng, thuốc kháng lao hoặc hóa trị đối với ung thư.
• Dẫn lưu màng phổi: Dùng ống dẫn lưu ngực hoặc catheter cố định để loại bỏ dịch. Tuy nhiên, trong tràn dịch có vách ngăn, dẫn lưu đơn thuần thường không hiệu quả tối ưu do dịch bị phân mảnh.
• Điều trị nội khoa, sử dụng thuốc tiêu sợi huyết để phá hủy các vách ngăn sau đó chọc hút hoặc dẫn lưu dịch ra.
• Phẫu thuật: Các phương pháp phẫu thuật bao gồm bóc tách màng phổi và ổ cặn; thắt ống ngực; phẫu thuật nội soi VATS và nội soi robot hỗ trợ.

Lựa chọn phương pháp điều trị cần cá thể hóa dựa trên mức độ vách ngăn, chức năng hô hấp, tình trạng toàn thân và mong muốn của người bệnh. Mục tiêu cuối cùng là cải thiện triệu chứng, khôi phục chức năng phổi và tránh biến chứng kéo dài.

Những di chứng tràn dịch màng phổi có vách ngăn

Dịch tràn màng phổi có vách ngăn nếu không được điều trị đúng cách có thể gây nhiều biến chứng nghiêm trọng như: dày dính màng phổi làm hạn chế hô hấp, xẹp phổi, suy hô hấp hoặc chèn ép tim.

Ngoài ra, các can thiệp y tế như chọc hút hay dẫn lưu cũng tiềm ẩn nguy cơ gây tràn khí, nhiễm trùng hoặc chảy máu màng phổi. Những biến chứng này không chỉ khiến việc điều trị phức tạp hơn mà còn ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng sống của người bệnh. Vì vậy, cần theo dõi sát và xử lý sớm để ngăn ngừa tiến triển nặng.

Tràn dịch màng phổi có vách ngăn nên phòng thế nào?

Để phòng tránh tràn dịch màng phổi có vách ngăn, nên lưu ý:

• Phát hiện và điều trị sớm các bệnh lý nhiễm trùng: Viêm phổi, lao phổi, áp xe phổi… cần điều trị triệt để, đúng kháng sinh, đủ thời gian. Không để tình trạng nhiễm trùng kéo dài hình thành vách ngăn trong khoang màng phổi.
• Siêu âm màng phổi hoặc chụp CT ngực sớm khi có dịch để đánh giá tình trạng dịch. Nếu dịch nghi ngờ mủ cần can thiệp sớm để dẫn lưu, rửa màng phổi tránh vách hóa.
• Ăn chín, uống sôi, tránh thực phẩm sống để ngăn ngừa nhiễm khuẩn, đặc biệt là lao.
• Khi tiếp xúc với người mắc lao phổi, cần đeo khẩu trang, giữ khoảng cách và tuân thủ hướng dẫn phòng bệnh.
• Giữ vệ sinh răng miệng, tai, mũi, họng; điều trị sớm các nhiễm trùng hô hấp trên.
• Tránh hút thuốc lá hoặc hít khói thuốc để bảo vệ chức năng hô hấp.

Tràn dịch màng phổi có vách ngăn là tình trạng phức tạp nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng hướng. Nhờ tiến bộ của chẩn đoán hình ảnh và các phương pháp can thiệp hiện đại, nhiều người bệnh đã cải thiện đáng kể triệu chứng. Việc phối hợp chặt chẽ với bác sĩ từ các bệnh viện uy tín, tuân thủ điều trị và chú trọng phòng ngừa sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng và tái phát.