Cảnh báo khẩn về các video giả mạo bác sĩ “giống đến đáng sợ”

Sự gia tăng các video deepfake giả mạo bác sĩ đang khiến các chuyên gia y tế và chuyên gia về y tế kỹ thuật số lo lắng về sự lan truyền của thông tin y tế sai lệch. Những nạn nhân bị mạo danh đã chỉ trích phản ứng yếu ớt từ các công ty mạng xã hội trong việc giải quyết vấn đề này, báo Anh Mirror đưa tin.

Hàng loạt video giả mạo bác sĩ trên mạng xã hội

Vào tháng 4 vừa qua, bác sĩ Karan Rangarajan, một bác sĩ phẫu thuật thuộc Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS) và là một nhà sáng tạo nội dung nổi tiếng trên TikTok, đã lên nền tảng này để cảnh báo người theo dõi về một video deepfake đang được lan truyền. Video hiện đã bị gỡ bỏ có hình ảnh deepfake giả mạo của bác sĩ này quảng bá một loại thực phẩm chức năng thảo dược dùng để điều trị các triệu chứng liên quan đến nồng độ cortisol cao.

“Cảm thấy căng thẳng và đau ở vai? Đó là dấu hiệu của cortisol cao. Tóc bạn rụng bất thường giống như tôi đã từng? Đó cũng là cortisol cao,” đoạn video deepfake khẳng định trước khi đưa ra một “giải pháp”. “Chỉ cần uống hai viên mỗi ngày. Hiện tại họ đang có chương trình khuyến mãi mùa xuân, bạn có thể mua với giá chỉ bằng một nửa.”

Bác sĩ Rajan – tên thân thuộc của anh với 5,4 triệu người theo dõi – cho biết anh đã bị sốc vì video deepfake này trông “giống đến đáng sợ” và rằng nó đã lừa được nhiều người xem, những người sau đó đã nhắn tin cho anh để hỏi thêm thông tin về viên nang này.

Chia sẻ với tờ Mirror, bác sĩ Rajan bày tỏ lo ngại về sức khỏe cộng đồng. Anh nói: “Thật đáng lo ngại khi ai đó làm theo lời khuyên sức khỏe dựa trên một video deepfake và điều đó có thể gây hại cho họ. Ai mà biết được trong những loại thực phẩm chức năng thảo dược đó có gì, mức độ được kiểm soát ra sao, độ tinh khiết và kiểm định an toàn thế nào, được sản xuất ở đâu, có bị nhiễm bẩn hay không. Thật đáng sợ khi nghĩ đến việc ai đó bị ốm, hoặc tình trạng bệnh nặng hơn, vì dùng những thứ này.”

Bác sĩ Gemma Newman (còn được biết đến với tên @plantpowerdoctor), một bác sĩ khác thuộc NHS với 124.000 người theo dõi, cũng đã trải qua một trải nghiệm gần như giống hệt. Cô đã đăng tải một cảnh báo tới người theo dõi vào tháng 4 khi được báo về một video deepfake của chính mình – cũng quảng bá một loại thực phẩm chức năng “tốt cho sức khỏe”.

“Điều khiến tôi bực mình nhất là sự thao túng cảm xúc trong video deepfake – cố gắng khai thác sự tự ti của phụ nữ về ngoại hình, làm họ tin rằng họ sẽ trở nên tự tin và quyến rũ – như thể một loại thực phẩm chức năng có thể làm được điều đó,” bác sĩ Newman chia sẻ với Mirror.

Trách nhiệm thuộc về ai?

Tương tự như video của bác sĩ Rajan, bản sao kỹ thuật số của bác sĩ Newman cũng nhắm vào những nỗi bất an và dễ tổn thương về sức khỏe trong bài chào bán sản phẩm. Theo bác sĩ Rachael Kent, một nhà nghiên cứu hàng đầu về văn hóa kỹ thuật số và sức khỏe, đồng thời là giảng viên cao cấp tại Đại học King’s College London, Anh, sự giật gân luôn ‘câu khách’.

Bác sĩ Kent giải thích rằng các nền tảng mạng xã hội không phải là không gian trung lập mà là những “hệ sinh thái thương mại” được định hình bởi sự trỗi dậy của văn hóa influencer (người có ảnh hưởng). Và mặc dù các nền tảng như TikTok, Meta và Instagram đều có chính sách chống thông tin sai lệch, những chính sách này lại mâu thuẫn với chính các thuật toán của họ – thứ khuếch đại các tuyên bố giật gân và nội dung mang tính cảm xúc cao.

Điều đó có nghĩa là không chỉ các công ty thực phẩm chức năng hưởng lợi từ những video deepfake này.

Bác sĩ Kent giải thích: “Họ có một nền tảng muốn tạo ra lợi nhuận từ sự chú ý, khả năng hiển thị và tính lan truyền – và rồi họ có thông tin sai lệch, thứ hoàn toàn thúc đẩy những dòng lợi nhuận và doanh thu đó.”

Bác sĩ Rajan cho biết bên cạnh lo ngại về an toàn cộng đồng, anh cũng sợ rằng anh có thể bị quy trách nhiệm nếu viên nang gây hại.

Bác sĩ Kent xác nhận rằng trong trường hợp của bác sĩ Rajan, trách nhiệm chính sẽ thuộc về người bán sản phẩm, và với tư cách là nạn nhân của hành vi mạo danh, bác sĩ Rajan sẽ không phải chịu trách nhiệm. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng trách nhiệm pháp lý chỉ có thể áp dụng với người tạo ra và lan truyền video deepfake nếu họ có thể được xác định danh tính – điều vốn không hề đơn giản.

Bác sĩ Rajan chia sẻ thêm: “Tôi thực sự không có thời gian để nhắn tin cho từng người. Nhưng tôi đã cố gắng dành vài giờ mỗi ngày trong vài ngày để trả lời từng tin nhắn riêng hỏi về [thực phẩm chức năng] này và liệu đó có phải là tôi hay là deepfake, vì điều đó thực sự quan trọng về mặt an toàn và để bảo vệ lợi ích cộng đồng.”

TikTok đã cấm tài khoản đăng video giả mạo bác sĩ Rajan vào tháng 4 năm 2025 do vi phạm chính sách về mạo danh và thông tin sai lệch. Meta cũng đã gỡ bỏ nội dung deepfake này khỏi hệ thống của họ.

Tuy nhiên, điều đó không ngăn được các tài khoản mới xuất hiện trong tương lai, và cũng không giải quyết được vấn đề cốt lõi, đồng thời đặt thêm gánh nặng lên các bác sĩ đang cố gắng giáo dục công chúng trên mạng xã hội để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, Mirror nhận định.