Chủ tịch Hội Tim mạch Việt Nam chia sẻ cách tránh đột quỵ và đột tử

Đó là chia sẻ của GS.TS Huỳnh Văn Minh, Chủ tịch Hội Tim mạch Việt Nam, với PV Báo Thanh Niên về đột quỵ và đột tử bên lề một hội nghị về tim mạch vừa được tổ chức tại Lâm Đồng. 

Theo GS.TS Huỳnh Văn Minh, đột tử do tim và đột quỵ là hai thuật ngữ thường được truyền thông sử dụng cho các trường hợp tử vong đột ngột trong cộng đồng. Tuy vậy, về góc độ chuyên môn, dù có thể xảy ra cùng lúc trên một đối tượng nhưng giữa hai nguy cơ này có sự khác nhau nhất định về cơ chế sinh bệnh cũng như cấp cứu y tế riêng biệt. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa các tình trạng này và nhận biết các dấu hiệu sớm về hai nhóm bệnh lý rất quan trọng, vì mỗi tình trạng đều cần được điều trị đặc hiệu, kịp thời, có thể quyết định sự sống và cái chết nếu xử trí kịp thời.

ẢNH: LÂM VIÊN

GS có thể cho biết một số nét chính về đột tử do tim và đột quỵ?

Đột tử do tim là một trường hợp cực kỳ cấp cứu, xảy ra khi tim đột ngột ngừng đập do nguyên nhân bệnh lý tim mạch, khởi đầu bằng mất đột ngột tri giác, xảy ra trong vòng 1 giờ từ lúc biến đổi đột ngột tình trạng tim mạch như tụt huyết áp, mất mạch.

Ngược lại, đột quỵ cũng là một trường hợp cấp cứu, liên quan đến việc gián đoạn lưu lượng máu lên não và ngừng tim-tuần hoàn có thể diễn ra nhưng chậm. Đột quỵ có thể do nhồi máu não, tắc mạch máu não do cục máu đông, trường hợp này có thể diễn ra đột ngột, có thể từ từ. Trong trường hợp tắc những nhánh lớn hoặc xuất huyết não, tràn ngập não thất sẽ có nguy cơ cao tử vong ngay, còn thường gặp sẽ liệt tay, liệt chân, méo miệng.

Đột tử do nhiều nguyên nhân, có thể xảy ra ở người có sẵn bệnh tim trước như tăng huyết áp không kiểm soát, bệnh van tim nặng, bệnh cơ tim… nhưng cũng có thể gặp ở người bên ngoài có vẻ bình thường hoặc tiềm tàng nguy cơ tim mạch như yếu tố di truyền, gia đình trong đó nguyên nhân hàng đầu là hội chứng mạch vành cấp như nhồi máu cơ tim cấp có thể gây đột tử ngay lập tức.

ẢNH: LÂM VIÊN

Vì sao đột tử có xu hướng ngày càng trẻ hóa?

Theo Hội Tim mạch Mỹ (AHA), hằng năm có hơn 350.000 ca đột tử do tim ngoại viện và hơn 140.000 ca đột quỵ tử vong tại Mỹ. Đáng lưu ý tại Mỹ và châu Âu, tỷ lệ đột tử do tim ở nhóm từ 18-35 tuổi đang gia tăng 2-3% mỗi năm. Việt Nam chưa có số liệu cụ thể trong quần thể nhưng qua các báo cáo trong nước cũng như trong Hội nghị Tim mạch miền Trung lần này đã cho thấy tỷ lệ bệnh mạch vành, nhồi máu cơ tim ở nhóm tuổi dưới 40 tuổi chiếm tỷ lệ đáng quan tâm. 

Có nhiều yếu tố nguy cơ đột tử do tim như THA, suy tim nặng, rối loạn dẫn truyền trên điện tâm đồ (hội chứng Brugada), tăng trọng-béo phì, rối loạn lipid máu… nhưng lối sống, chế độ ăn uống không phù hợp như bia rượu, lạm dụng các chất kích thích, căng thẳng công việc, ít tập luyện, phụ thuộc máy tính cũng là nguy cơ cao cho đối tượng trẻ… Bên cạnh đó, chúng ta cũng có vai trò của truyền thông cảnh báo cũng như các tiến bộ của các biện pháp chẩn đoán sớm tại nước ta.

Có thể dự phòng đột tử và đột quỵ?

Trên thế giới nhiều Hội Tim mạch, Hội Đột quỵ của các quốc gia cũng như Hội Tim mạch Việt Nam đều phối hợp cơ quan y tế để thực hiện các chương trình phòng chống đột tử do tim và đột quỵ. Đặc biệt Hội Tim mạch Mỹ đã tập trung ra đời một qui trình nhận biết và cấp cứu đột tử và đột quỵ cho cộng đồng nổi tiếng là ACLS. Đột quỵ có thể nhận biết dựa vào 4 từ viết tắt F.A.S.T. ( Face-Arm-Speech-Time), đơn giản là bệnh nhân tự nhiên miệng méo, tay yếu, nói ngọng cần rút ngắn thời gian cứu não bằng cách đưa vào viện ngay. Đột tử do tim nhận biết khi bệnh nhân mất tri giác, mất mạch, huyết áp cần phải thực hiện qui trình cấp cứu ngừng tim tại chỗ của ACLS theo các bước C.A.B.D là C (Circulation: Xoa bóp tim ngoài ngực; A-Airway: Thông đường hô hấp; B-Breath: Thổi ngạt; D-Defibrillation: Sốc điện) để cấp cứu kịp thời sau đó chuyển ngay đến bệnh viện gần nhất.

Như vậy với đột tử do tim có thể cấp cứu tại chỗ ngay trong khi đột quỵ não phải chuyển ngay vào viện. Cả đột quỵ và đột tử đều cần thời gian vàng cấp cứu trong 3 phút. Hiện nay trên thế giới việc trang bị những máy sốc điện xách tay tại các điểm công cộng trở nên phổ biến. Với Việt Nam, đây cũng là việc cần thiết để cấp cứu đột tử do tim. Mặt khác cần tăng cường đào tạo, hướng dẫn người dân và nhân viên y tế hằng năm các nhận thức và xử trí cấp cứu đột tử, đột quỵ.

Bên cạnh đó, người dân cần lưu ý việc dự phòng cho chính mình bằng việc đi kiểm tra sức khỏe định kỳ như đo huyết áp, xét nghiệm đường máu, mỡ máu…, điện tâm đồ, siêu âm tim, nếu có nguy cơ cao có thể làm thêm chụp cắt lớp mạch vành.

Hội Tim mạch Việt Nam hiện đã có nhiều bảng dự báo nguy cơ tim mạch người dân có thể tham khảo thêm như SCORE 2 Vietnam, CAREME… Ngoài ra, đừng quên tuân thủ chế độ điều trị tim mạch nếu đang được điều trị kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh, giảm muối, ăn nhiều trái cây, rau, ngũ cốc, các sản phẩm ít chất béo bão hòa. Trong các loại chất béo, hai loại chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa là chất béo không tốt cho sức khỏe tim mạch, nếu ăn quá nhiều có thể làm tăng nồng độ cholesterol trong máu, đặc biệt là cholesterol.

Xin cảm ơn GS.TS.

Lâm Viên (thực hiện)