Đằng sau “hào quang bác sĩ nội trú”: Cuộc “đánh úp” bệnh nhân và chuyện chọn ngành

Hào quang bác sĩ nội trú

Ngọc Minh: Không khí hô vang chọn chuyên ngành tại Matching Day gây “sốt” trên mạng xã hội. Từng là bác sĩ nội trú, anh nhớ lại giây phút ấy thế nào?

TS.BS Vũ Thái Hà: Tôi rất vui khi thấy Matching Day năm nay thu hút được sự quan tâm rộng rãi. Thời tôi thi bác sĩ nội trú chưa có màn hô chuyên ngành như vậy. Năm 1999, chúng tôi phải chọn chuyên ngành trước khi thi, và kỳ thi rất khắt khe: nếu không đạt điểm chuẩn thì dù thiếu chỉ tiêu, cả chuyên ngành vẫn có thể… trắng thí sinh.

Việc chọn trước chuyên ngành giúp mỗi người xác định rõ đam mê và con đường gắn bó lâu dài. Ngày đó, chúng tôi chọn chuyên ngành chủ yếu dựa vào niềm say mê. Còn nay, tôi thấy các bác sĩ trẻ cân nhắc kỹ hơn, vừa theo đuổi đam mê vừa tính đến cơ hội việc làm, môi trường công lập và thu nhập sau này.

Ngọc Minh: Nhiều người nói học nội trú là quãng thời gian khắc nghiệt, như “lửa thử vàng”. Sau khi vượt qua, có phải các bác sĩ thường được bệnh viện trải “thảm đỏ” đón nhận?

TS.BS Vũ Thái Hà: Trước đây, sinh viên y khoa có cơ hội đi lâm sàng và trực tại hầu hết các chuyên khoa, kể cả những chuyên khoa lẻ. Các bạn thậm chí còn được tham gia phụ mổ và thực hiện một số thủ thuật, phẫu thuật nhỏ dưới sự giám sát của thầy cô. Nhờ vậy, khi đăng ký nội trú, chúng tôi hiểu rõ hơn về chuyên ngành mình theo đuổi. Nhưng hiện nay, sinh viên không còn nhiều cơ hội như vậy nữa.

Bước vào nội trú, việc đào tạo rất khắt khe: bác sĩ nội trú trong ba năm học sống – ăn – ngủ tại bệnh viện, vừa đảm nhận nhiều nhiệm vụ, vừa luân phiên trong những vai trò khác nhau.

Chính áp lực ấy giúp chúng tôi trưởng thành nhanh, và khi ra trường hầu hết đều có việc làm ngay, cũng một phần vì chỉ tiêu nội trú khi ấy rất ít.

Hiện nay bối cảnh đã khác. Bác sĩ nội trú không còn phải ở lại trong viện. Số lượng học viên đông khiến các thầy khó có thể quan tâm sát sao, thậm chí không nhớ hết tên từng người. Bên cạnh đó, do thiếu sự định hướng chuyên ngành nên khi ra trường, phần lớn các em phải tự tìm việc.

Lựa chọn chuyên ngành không nên chỉ chạy theo độ “hot”

Ngọc Minh: Trước đây, ngành Da liễu từng có sức hút rất lớn. Nhưng những năm gần đây, đặc biệt là năm nay, trong Top 100 bác sĩ nội trú cao điểm nhất, không có bác sĩ nào đăng ký Da liễu. Liệu đây có phải là dấu hiệu cho thấy sức hút của chuyên ngành này đang giảm?

TS.BS Vũ Thái Hà: Da liễu là chuyên ngành phức tạp, bởi da chính là “tấm gương” phản chiếu nội tạng. Một biểu hiện trên da có thể liên quan nhiều bệnh lý, đôi khi phải kết hợp xét nghiệm mới chẩn đoán được. Chính vì vậy, đây là lĩnh vực càng đi sâu càng nhiều thử thách.

Những năm trước, cùng với nhu cầu thẩm mỹ tăng, Da liễu luôn thuộc nhóm lựa chọn hàng đầu. Tuy nhiên, vài năm gần đây, cả hệ thống công lẫn tư đều đã bão hòa. Ở bệnh viện công, tuyển dụng thắt chặt. Ở tư nhân, cạnh tranh gay gắt, bác sĩ trẻ lập nghiệp khó khăn hơn. Cơ hội việc làm và thu nhập không còn dễ như trước, nên độ “hot” của Da liễu giảm sút.

Điều này không chỉ đúng với Da liễu, mà còn với nhiều chuyên ngành khác.

Ngọc Minh: Anh đánh giá như thế nào về sức hút của chuyên ngành Da liễu trong tương lai?

TS.BS Vũ Thái Hà: Sức hút của mỗi chuyên ngành đều gắn liền với nhu cầu xã hội. Khi đời sống phát triển, con người không chỉ dừng lại ở “ăn no mặc ấm”, mà còn hướng tới “ăn ngon mặc đẹp”. Chính vì vậy, Da liễu chắc chắn vẫn có cơ hội phát triển.

Tôi vẫn thường nhắn nhủ học trò của mình rằng: nếu muốn phát triển bền vững, hãy coi bệnh nhân như người thân của mình. Khám, điều trị, tư vấn… tất cả đều phải đặt tâm huyết và sự chân thành vào đó. Chỉ khi bệnh nhân cảm nhận được điều đó, họ mới quay trở lại.

Ngọc Minh: Anh nói chọn Da liễu vì đam mê, nhưng suy cho cùng “có thực mới vực được đạo”. Nếu thu nhập không đủ sống thì liệu có thể bền với đam mê không?

TS.BS Vũ Thái Hà: Làm nghề y, sẽ có những giai đoạn vô cùng vất vả: thiếu thốn về kinh tế, hy sinh thời gian bên gia đình, vợ con… chỉ còn niềm đam mê với nghề để níu giữ. Nhưng nếu vượt qua được chặng đường đó, bạn mới có thể thực sự trưởng thành.

Riêng với Da liễu, chuyên ngành này được chia thành hai mảng: Bệnh học và Thẩm mỹ. Bệnh học là nền tảng cho thẩm mỹ và để bác sĩ cống hiến cho y học, giúp bệnh nhân. Còn Thẩm mỹ lại là lĩnh vực tạo ra thu nhập. Khi tôi hiểu và phân định rạch ròi giữa hai mảng này, tôi có thể vừa sống được với nghề, vừa giữ được đam mê.

Hơn thế nữa, kiến thức bệnh học lại hỗ trợ trực tiếp cho thẩm mỹ, giúp tránh được các biến chứng, mang đến sự an toàn cho người bệnh. Nhờ đó, việc “làm đẹp” trở nên vững chắc và ý nghĩa hơn.

Nếu chỉ làm thẩm mỹ để kiếm tiền mà bỏ quên bệnh học, thì cả đời cũng chỉ dừng lại ở một ‘người thợ’. Nhưng nếu nắm vững cả hai, khi ấy mới thực sự là một bác sĩ đúng nghĩa. Và nếu đủ hiểu biết cùng đam mê với chuyên ngành của mình, thì dù có là bác sĩ nội trú hay không, bạn vẫn có thể sống tốt với nghề.

Thực tế, nhiều bác sĩ nội trú hiện nay lựa chọn chuyên ngành theo cảm tính. Họ cần được định hướng để hiểu rõ giá trị của ngành nghề và nuôi dưỡng đủ đam mê.

“Có lúc, chúng tôi phải ‘săn tìm’, ‘đánh úp’ để bệnh nhân chịu điều trị”

Ngọc Minh: Nhiều người cho rằng quan niệm về cái đẹp mang tính cá nhân. Với vai trò bác sĩ, anh đã bao giờ từ chối bệnh nhân chưa?

TS.BS Vũ Thái Hà: Đúng là trong lĩnh vực da liễu – thẩm mỹ, gu thẩm mỹ thường mang dấu ấn riêng của từng bác sĩ. Làm đẹp không thể áp dụng theo một công thức cứng nhắc, mà phải biết cân đối, hài hòa trên khuôn mặt để mỗi người vẫn là chính họ sau khi can thiệp.

Ngành này có những cám dỗ rất lớn. Nếu chỉ chiều theo mọi yêu cầu của bệnh nhân, bác sĩ có thể kiếm được nhiều tiền. Nhưng với tôi, đam mê nghề nghiệp quan trọng hơn, và chính nó giúp tôi đủ bản lĩnh để từ chối những “cám dỗ” ấy. Tôi từng từ chối không ít bệnh nhân khi nhận thấy gương mặt họ vốn đã hài hòa, việc can thiệp thêm là không cần thiết. Có trường hợp sau đó họ đi làm ở nơi khác 6 tháng, rồi quay lại gặp tôi và nói đùa: “Bác sĩ mà làm cho tôi thì giờ tôi đâu gặp biến chứng, bắt đền bác sĩ đấy!”

Làm ra kết quả đẹp nhanh tức thì cho bệnh nhân không khó. Nhưng bác sĩ thực sự có tâm và có đam mê sẽ luôn cân nhắc: vẻ đẹp đó có bền vững, lâu dài và tốt cho bệnh nhân hay không.

Ngọc Minh: Theo bác sĩ, điểm khác biệt lớn nhất của chuyên ngành Da liễu so với các chuyên ngành khác là gì?

TS.BS Vũ Thái Hà: Tôi nghĩ đó chính là sự thấu hiểu và khả năng nắm bắt tâm lý bệnh nhân. Bác sĩ Da liễu nhiều khi không chỉ làm chuyên môn, mà còn phải đóng vai trò như một bác sĩ tâm lý. Thực tế có những bệnh nhân chỉ vì vài nốt mụn trên gương mặt mà suy nghĩ quá nhiều, thậm chí rơi vào trầm cảm.

Tôi từng gặp một trường hợp khá ám ảnh: suốt thời gian học đại học, một bạn trẻ gần như không nói chuyện với mẹ, chỉ gọi về khi cần xin tiền. Lý do bắt nguồn từ thời cấp 3, khi bạn bị mụn, muốn đi khám nhưng mẹ lại gạt đi: “Con trai có chút mụn không sao, cứ lo học đi, thi đỗ đại học là được”. Nhưng nốt mụn để lại sẹo, và trong suy nghĩ non nớt, bạn ấy cho rằng lỗi là ở mẹ, từ đó nảy sinh oán trách.

Đến khi ra trường, bạn tìm đến tôi. Sau một quá trình điều trị, vừa chữa sẹo vừa trò chuyện, tôi giúp bạn hiểu hơn về bản chất vấn đề. Khi làn da dần cải thiện, cũng là lúc bạn ấy mở lòng, bắt đầu làm hòa và trò chuyện trở lại với mẹ.

Ngọc Minh: Tôi được biết đề tài tốt nghiệp nội trú của anh là về bệnh phong – một căn bệnh từng gieo rắc nỗi sợ hãi trong xã hội. Khi chọn nghiên cứu đề tài này, anh có gặp khó khăn gì không?

TS.BS Vũ Thái Hà: Trước đây, bệnh nhân phong bị kỳ thị ghê gớm. Tôi còn nhớ có những giai đoạn, dù biết rõ người bệnh cần được giúp đỡ nhưng việc tiếp cận họ vô cùng khó, do họ thường trốn chạy. Chúng tôi gần như phải “săn tìm”, có lúc phải tổ chức “đánh úp” chẳng khác nào công an đi bắt cướp.

Thường thì chúng tôi phải bí mật theo dõi, chờ khi bệnh nhân trở về chòi, rồi bất ngờ tiếp cận. Lúc đó, việc đầu tiên không phải là điều trị ngay, mà là kiên nhẫn giải thích, trấn an để họ bớt sợ hãi và hợp tác. Sau đó mới lấy mẫu xét nghiệm, cho bệnh nhân uống thuốc. Khi nhận ra sự chân thành và giúp đỡ thật sự, bệnh nhân dần cởi mở hơn, từ né tránh chuyển sang tin tưởng.

Ngọc Minh: Khó khăn, vất vả như vậy, sao khi đó, anh không chọn một con đường khác?

TS.BS Vũ Thái Hà: Bệnh nhân phong là những người vô cùng đáng thương. Không chỉ mang bệnh, họ còn phải chịu sự kỳ thị, xa lánh từ chính gia đình và cộng đồng vì nỗi sợ lây nhiễm bắt nguồn từ sự thiếu hiểu biết.

Tôi từng mổ cho bệnh nhân ở cả hai trại phong lớn tại Bắc Ninh và Phú Bình, và phải nói rằng tôi mang ơn họ rất nhiều – chính nhờ họ mà tôi tiến bộ hơn từng ngày.

Những trải nghiệm ấy khiến tôi càng gắn bó và yêu chuyên ngành Da liễu. Đi đến đâu, tình cảm của đồng nghiệp cũng như bệnh nhân dành cho tôi đều rất đặc biệt. Tôi nhớ những lần cùng anh em mang theo gạo, ngô, bí đỏ lên tận Gia Lai để tự nấu ăn, rong ruổi tới những vùng sâu vùng xa thăm khám cho bệnh nhân. Nhiều bệnh nhân phong khi cưới con đã gọi điện mời tôi về dự. Khi đến nhà, họ có gì ngon cũng đem ra mời, khiến tôi cảm thấy hạnh phúc và thấy công việc của mình thật sự có ý nghĩa.

Với tôi, bác sĩ và bệnh nhân không chỉ đơn thuần là mối quan hệ điều trị, mà nhiều khi như người nhà, yêu thương và gắn bó bằng cả tấm lòng. 

Cảm ơn bác sĩ, chúc bác sĩ sức khỏe và thành công!