Đau khớp do chất ức chế Aromatase trong điều trị ung thư vú

Thuốc ức chế aromatase là bước ngoặt quan trọng trong điều trị một số bệnh ung thư vú, giúp giảm một nửa nguy cơ tái phát. Tuy nhiên, trong quá trình điều trị nhiều người bệnh gặp tác dụng phụ đau khớp, cơ nên thường muốn ngưng phương pháp điều trị này sớm. Bài viết này, thạc sĩ bác sĩ chuyên khoa II Phạm Tuấn Mạnh, Khoa Ngoại Vú – Đầu Mặt Cổ, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ giải đáp về vấn đề đau khớp do chất ức chế Aromatase trong điều trị ung thư vú.

Chất ức chế Aromatase là gì?

Chất ức chế Aromatase (AIs) là phương pháp điều trị được chỉ định cho phụ nữ mắc bệnh ung thư vú có thụ thể nội tiết dương tính sau mãn kinh. Sau thời kỳ mãn kinh, estrogen chủ yếu được tạo ra từ androgen, ở gan và cơ, nhưng chủ yếu là các tế bào mỡ dưới da – không giống như trước khi mãn kinh estrogen được tạo từ buồng trứng. Một loại enzyme romatase giúp điều này xảy ra. Chất ức chế Aromatase ngăn ngừa Aromatase chuyển đổi androgen thành estrogen.

Chất ức chế Aromatase làm tăng nguy cơ loãng xương (xương yếu và giòn), đau nhức khớp hoặc cơ. Điều này có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh và thường là nguyên nhân khiến người bệnh ngừng điều trị sớm. (1)

Nguyên nhân đau khớp do chất ức chế Aromatase (AIs) trong điều trị ung thư vú

Nguyên nhân cụ thể vẫn chưa xác định rõ. Một ý kiến cho rằng, tác dụng phụ đau khớp này xảy ra khi nồng độ estrogen sụt giảm nhanh do 2 lý do:

• Làm giảm mức độ chịu đau của cơ thể người bệnh, giúp não “phát hiện” tốt triệu chứng ở khớp.
• Khiến cytokine (protein do tế bào trong cơ thể giải phóng) được giải phóng ở mức độ cao, đẩy nhanh quá trình mất xương và lão hóa, gây đau khớp.

Biểu hiện của cơn đau khớp do chất ức chế Aromatase

Biểu hiện của cơn đau khớp do chất ức chế Aromatase trong điều trị ung thư vú cụ thể như sau:

1. Vị trí thường xuất hiện cơn đau

Khoảng 20%-50% người bệnh điều trị gặp tác dụng phụ này ở khắp các vị trí trên cơ thể như: ngón tay, bàn tay, cổ tay, khuỷu tay, vai, đầu gối và mắt cá chân. Hội chứng ống cổ tay là vấn đề phổ biến ở phụ nữ có triệu chứng ở khớp liên quan đến chất ức chế Aromatase. Ngoài ra, còn có các chẩn đoán khác gồm: viêm xương khớp, viêm gân và viêm bao hoạt dịch.

2. Thời gian khởi phát và diễn tiến

Các triệu chứng của cơn đau khớp thường bắt đầu trong vòng 2 tháng đầu điều trị, thường đạt đỉnh sau 6 tháng. Đau khớp vẫn có thể xuất hiện 2 năm sau khi điều trị.

Yếu tố nguy cơ và ai dễ bị ảnh hưởng?

Không xác định chính xác ai sẽ bị ảnh hưởng bởi chứng đau khớp do AIs. Một số nghiên cứu cho biết, người đã hóa trị, liệu pháp thay thế hormone, hóa trị bằng taxane (paclitaxel, taxotere) và có kỳ kinh nguyệt cuối cùng trong vòng 5 năm sẽ có nguy cơ gặp tác dụng phụ này cao hơn. Người bệnh có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về việc uống tamoxifen trước chất ức chế Aromatase để giảm nguy cơ mắc các triệu chứng ở khớp.

Ngoài ra, người đã gặp vấn đề về khớp trước khi điều trị như viêm khớp dạng thấp cũng có nguy cơ đau khớp do chất ức chế Aromatase cao hơn. Hiện, các chuyên gia vẫn tiếp tục nghiên cứu tìm ra các yếu tố có thể giúp dự đoán tốt hơn nguy cơ với từng người bệnh.

Đau khớp do chất ức chế Aromatase (AIs) điều trị như thế nào?

Đau khớp do chất ức chế Aromatase rất khó để ngừa vì chưa rõ nguyên nhân. Mục tiêu điều trị tác dụng phụ này chủ yếu kiểm soát triệu chứng để người bệnh có chất lượng cuộc sống tốt và kiên trì dùng đủ liệu pháp theo đơn thuốc bác sĩ kê. Một số phương pháp như:

1. Thuốc điều trị triệu chứng

Một trong những triệu chứng phổ biến nhất khi điều trị với chất ức chế Aromatase là sưng khớp. Người bệnh có thể sử dụng thuốc làm giảm tình trạng sưng, đau như: thuốc chống viêm không steroid (NSAID, ibuprofen) hoặc coxib (celecoxib, celebrex). Tuy nhiên, một số loại thuốc này đều có tác dụng phụ riêng nên người bệnh cần trao đổi với bác sĩ trước khi bắt đầu dùng. Ngoài ra, bác sĩ có thể kê các loại thuốc giảm đau khác như acetaminophen (tylenol) nếu cơn đau, sưng khớp không giảm hoặc cơ thể người bệnh không dung nạp thuốc chống viêm.

2. Chuyển đổi AIs

Bác sĩ có thể chuyển sang chất ức chế Aromatase hoặc tamoxifen khác khi triệu chứng ở khớp ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh hoặc đang dự định ngừng liệu pháp hoàn toàn. Trước khi chuyển đổi, người bệnh có thể ngừng liệu pháp hiện tại 6-8 tuần để chắc chắn rằng chất ức chế Aromatase đang sử dụng đã gây ra các triệu chứng ở khớp của người bệnh.

3. Thực phẩm bổ sung và các liệu pháp khác

Bổ sung vitamin D có thể giúp giảm đau khớp chất ức chế Aromatase gây ra. Tuy nhiên, cách này chưa được chứng minh trong các thử nghiệm lâm sàng. Một số nghiên cứu cho biết, liệu pháp canxi và bisphosphonate (được sử dụng để ngừa hoặc điều trị bệnh loãng xương) cũng có thể ngừa các triệu chứng khớp liên quan đến chất ức chế Aromatase.

Vai trò của thay đổi lối sống hỗ trợ ra sao?

Các nghiên cứu nhỏ đã tìm thấy lợi ích từ châm cứu và tập thể dục. Châm cứu đã được chứng minh là làm giảm đau do các triệu chứng khớp và cải thiện chức năng và sức khỏe. Việc kéo giãn cơ thể nhẹ nhàng và tập thể dục cũng có thể hữu ích trong việc làm giảm các triệu chứng đau khớp.

Câu hỏi thường gặp

1. Cơn đau khớp do Aromatase kéo dài bao lâu?

Đau khớp do chất ức chế Aromatase kéo dài đến khi ngưng sử dụng thuốc. Thực tế, thời gian cơn đau diễn ra khác nhau tùy thuộc và tình trạng người bệnh, mức độ chịu đau…

2. Có thể ngừng dùng AIs khi cơn đau khớp không hết?

Người bệnh không được tự ý ngưng dùng chất ức chế Aromatase. Các triệu chứng khớp liên quan đến chất ức chế Aromatase có thể gây đau và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Các nhà nghiên cứu đang tiếp tục tìm cách để biết ai có nguy cơ cao nhất gặp phải tác dụng phụ này và liệu pháp điều trị.

Thông qua bài “Đau khớp do chất ức chế Aromatase” người bệnh hiểu hơn về tác dụng phụ này và nắm một số cách giúp kiểm soát cơn đau khớp như: tập thể dục, châm cứu, bổ sung vitamin D, sử dụng thuốc giảm đau… Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý trao đổi với bác sĩ trước khi áp dụng các cách giảm đau này. Đồng thời, trong quá trình điều trị với AIs, người bệnh hãy dùng đúng và đủ liều, không tự ý ngưng thuốc và báo ngay với bác sĩ nếu có triệu chứng bất thường để được khám, đưa ra cách xử trí phù hợp.