Nên chữa tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh thế nào?

Tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh là bệnh lý nguy hiểm, khó điều trị. Nếu bệnh không được xử trí kịp thời sẽ ảnh hưởng trầm trọng đến sức khỏe trẻ trong tương lai.

Tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh là gì?

Tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh là hiện tượng chất lỏng tích tụ bất thường trong khoang màng phổi của bé. Tình trạng này thường hiếm gặp ở trẻ sơ sinh, tuy nhiên, nếu không may gặp phải thì có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như: viêm nhiễm trùng, tổn thương ống ngực hoặc một số bệnh lý nền, bệnh lý bẩm sinh khác…

Đây là tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến suy hô hấp và đe dọa tính mạng trẻ nếu không được can thiệp kịp thời. Do vậy, việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân trẻ sơ sinh bị bệnh vô cùng quan trọng, góp phần không nhỏ vào việc tìm ra phương hướng điều trị phù hợp, cải thiện tiên lượng cho trẻ. (1)

Phân loại tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh

• Tràn dịch màng phổi thai nhi (trước sinh): Xuất hiện trong thời kỳ bào thai như: Phù thai do nguyên nhân miễn dịch và không miễn dịch, tràn dịch dưỡng chấp đơn thuần,…
• Tràn dịch mắc phải sau sinh:
  • Tràn dịch màng phổi dịch thấm: xảy ra khi các bệnh lý hoặc vấn đề sức khỏe toàn thân khiến sự cân bằng tự nhiên trong việc tạo ra và hấp thụ dịch ở khoang màng phổi bị phá vỡ. Những nguyên nhân thường gặp nhất bao gồm suy tim, xơ gan.
  • Tràn dịch màng phổi dịch tiết: Hình thành khi có tổn thương hoặc bất thường tại chỗ trong khoang màng phổi, làm gián đoạn quá trình sản xuất và loại bỏ dịch. Các nguyên nhân thường gặp bao gồm nhiễm trùng phổi do vi khuẩn, ung thư phổi nguyên phát hoặc di căn, tắc nghẽn mạch máu phổi. (2)

Lý do gây ra tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh

Có nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm nhiễm trùng, tràn dịch dưỡng chấp và các bệnh lý nền khác. Việc nhận diện chính xác nguyên nhân đóng vai trò quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

1. Nhiễm trùng

Trẻ sinh non, hít phải nước ối hoặc phải thở máy kéo dài sau sinh là những đối tượng dễ bị vi khuẩn tấn công vào hệ hô hấp. Nếu tình trạng viêm lan rộng và kéo dài, vi khuẩn không chỉ gây tổn thương phế nang mà còn có thể dẫn đến tràn dịch phổi. Trường hợp nặng, trẻ có thể gặp biến chứng nghiêm trọng như tràn mủ màng phổi, xơ hóa phổi, suy hô hấp kéo dài và cần được can thiệp y tế tích cực trong thời gian dài.

Bà mẹ mắc bệnh nhiễm trùng do virus hoặc vi khuẩn là 1 trong nguyên nhân gây tràn dịch bẩm sinh.

2. Tràn dịch dưỡng chấp

Tràn dịch dưỡng chấp ở trẻ sơ sinh là tình trạng dịch bạch huyết rò rỉ vào khoang màng phổi do tổn thương hoặc bất thường của ống ngực. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của tràn dịch ở lứa tuổi này.

Có nhiều lý do gây tổn thương ống ngực ở trẻ sơ sinh, chủ yếu được chia thành hai nhóm sau. Nhóm thứ nhất liên quan đến chấn thương, thường gặp ở những trẻ từng can thiệp y khoa vùng ngực như: sang chấn lúc sinh, phẫu thuật lồng ngực hoặc mổ tim hở, xạ trị, lấy dị vật hoặc đặt catheter tĩnh mạch dưới đòn gây biến chứng.

Nhóm thứ hai không do chấn thương, thường gặp hơn trên lâm sàng, bao gồm: tắc nghẽn tĩnh mạch chủ trên do khối u hoặc hạch chèn ép, bất thường bẩm sinh của ống ngực và hệ bạch huyết hoặc dị ứng đạm sữa.

3. Các bệnh lý nền khác

Ngoài nhiễm trùng và tràn dịch dưỡng chấp, một số bệnh lý khác cũng có thể gây tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh. Những nguyên nhân này bao gồm suy tim bẩm sinh (gây tăng áp lực tĩnh mạch phổi dẫn đến dịch thấm), hội chứng truyền máu song thai (trong trường hợp thai đôi), bất thường về mạch bạch huyết hoặc chấn thương sản khoa làm rách ống ngực. Ngoài ra, hội chứng thận hư bẩm sinh cũng có thể ảnh hưởng đến phổi dẫn đến tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh.

Các dấu hiệu tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh

Các triệu chứng thường gặp bao gồm thở nhanh và thở gắng sức, xuất hiện ngay sau sinh hoặc sau vài giờ đến vài ngày. Nếu không có dấu hiệu nhiễm trùng, triệu chứng tràn dịch lúc này có thể là dấu hiệu của tràn dịch dưỡng chấp màng phổi. Bệnh tiến triển nhanh, gây khó thở và suy hô hấp nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong.

Trẻ sơ sinh chưa thể diễn đạt cảm giác khó chịu hay đau đớn bằng lời nói. Do đó, cha mẹ cần chú ý đến những dấu hiệu và biểu hiện bất thường của trẻ, như khó thở, thở nhanh, bú kém, nôn trớ, hay chân tay tím tái, đại tiện liên tục, phân bất thường,… để nhận diện kịp thời các vấn đề sức khỏe và đưa trẻ đến bệnh viện khi cần thiết.

Biện pháp chẩn đoán dịch tràn màng phổi ở trẻ sơ sinh

Để chẩn đoán bệnh, bác sĩ sẽ đánh giá mức độ suy hô hấp của trẻ thông qua khám lâm sàng. Chụp X-quang tim phổi là bước tiếp theo để phát hiện những dấu hiệu như mờ góc sườn hoành, mờ nửa dưới phổi hoặc mờ toàn bộ phổi, cùng với sự lệch trung thất về phía đối diện.

Siêu âm lồng ngực sẽ giúp xác định sự hiện diện của dịch trong màng phổi. Để phân tích dịch màng phổi, bác sĩ sẽ thực hiện thủ thuật chọc dò màng phổi, từ đó có thể phát hiện tính chất dịch mủ. Cuối cùng, siêu âm tim và điện tâm đồ có thể được sử dụng để đánh giá hoạt động của tim và xem xét liệu bệnh có gây ảnh hưởng đến chức năng tim hay không.

Nên chữa tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh thế nào?

Khi trẻ được xác định mắc tràn dịch màng phổi, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị nhằm hỗ trợ hô hấp, tùy tình trạng lâm sàng, tạm thời ngừng cho ăn qua đường tiêu hóa và chuyển sang nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch. Ưu tiên hàng đầu vẫn là điều trị nội khoa, vì can thiệp phẫu thuật ở trẻ sơ sinh luôn tiềm ẩn nhiều nguy cơ.

Tùy vào diễn biến của từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các thủ thuật như chọc hút dịch giảm áp, thắt ống ngực hoặc đặt ống dẫn lưu để kiểm soát lượng dịch.

Nếu được xử trí đúng cách, dịch không tái tích tụ, chức năng hô hấp cải thiện và hình ảnh phổi trên phim chụp cho thấy thông khí tốt, trẻ có thể đủ điều kiện xuất viện sau khoảng 2 đến 4 tuần.

Về tổng thể, tràn dịch dưỡng chấp ở trẻ sơ sinh là một bệnh lý hiếm gặp nhưng khá nặng, điều trị phức tạp và kéo dài. Do bệnh tiến triển nhanh, cha mẹ cần chú ý đưa trẻ đi khám ngay khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường để kịp thời can thiệp, tăng khả năng hồi phục.

Hậu quả của tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh

Đây là một tình trạng nguy hiểm với diễn biến nhanh và nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán, can thiệp kịp thời. Một trong những biến chứng thường gặp nhất là suy hô hấp cấp, do dịch tích tụ chèn ép phổi làm giảm khả năng trao đổi khí. Trẻ có thể tím tái, thở nhanh, thở gắng sức và tụt oxy máu, nếu kéo dài sẽ dẫn đến suy tuần hoàn và nguy cơ tử vong.

Ở những trường hợp dịch xuất hiện sớm trong thai kỳ và kéo dài, trẻ có thể bị kém phát triển phổi, làm suy giảm nghiêm trọng khả năng hô hấp ngay sau sinh. Đây là biến chứng có tiên lượng rất nặng và là nguyên nhân chính dẫn đến tử vong.

Ngoài ra, nếu không được dẫn lưu hoặc kiểm soát tốt, bé sơ sinh bị dịch tràn màng phổi có thể tái phát nhiều lần, gây viêm dính màng phổi, làm hạn chế khả năng giãn nở của phổi về sau. Trong trường hợp dịch có nguồn gốc nhiễm trùng, trẻ có nguy cơ nhiễm trùng huyết, ảnh hưởng đa cơ quan.

Nhìn chung, biến chứng của bệnh không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến hô hấp mà còn đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách.

Cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị tràn dịch phổi

Để đảm bảo trẻ sơ sinh mắc tràn dịch phổi hồi phục tốt nhất, cần có sự phối hợp chặt chẽ trong việc chăm sóc giữa đội ngũ y tế và gia đình. Trong thời gian này, trẻ sẽ được ngừng ăn qua đường tiêu hóa tạm thời và nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch. Ngoài ra, các biện pháp hỗ trợ như giữ ấm cơ thể, đảm bảo môi trường sống sạch sẽ, tránh nhiễm trùng hô hấp cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi của trẻ.

Bệnh tràn dịch phổi ở trẻ sơ sinh có phòng được không?

Hiện nay, chưa có biện pháp đặc hiệu nào có thể ngăn ngừa hoàn toàn nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt là các trường hợp bẩm sinh. Tuy nhiên, một số biện pháp dưới đây có thể giúp hạn chế nguy cơ và phát hiện sớm tình trạng này để can thiệp kịp thời:

• Chăm sóc thai kỳ tốt: Mẹ bầu nên khám thai định kỳ đầy đủ để phát hiện sớm các bất thường thai nhi như phù thai, dị tật bẩm sinh hoặc bệnh lý liên quan đến hệ tim mạch và hô hấp.
• Theo dõi sát các ca nguy cơ cao: Những thai phụ có tiền sử sinh con mắc bệnh lý bẩm sinh, bệnh lý nhiễm trùng trong thai kỳ hoặc có bất thường nước ối cần được theo dõi kỹ hơn bằng siêu âm và các xét nghiệm tầm soát.
• Tư vấn di truyền: Với những gia đình có tiền sử bệnh lý di truyền liên quan đến hệ bạch huyết hoặc tim mạch nên cân nhắc tư vấn di truyền trước mang thai để đánh giá nguy cơ.

Việc kết hợp chăm sóc thai kỳ khoa học, sinh con an toàn và theo dõi sát sau sinh là những yếu tố quan trọng giúp hạn chế biến chứng nghiêm trọng.

Tràn dịch màng phổi ở trẻ sơ sinh là một bệnh lý nghiêm trọng, do đó việc phát hiện và can thiệp kịp thời là yếu tố then chốt. Để giảm thiểu nguy cơ, cha mẹ nên tìm hiểu kỹ các vấn đề sức khỏe trước khi mang thai và trong suốt thai kỳ. Việc trang bị kiến thức sẽ giúp cha mẹ chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe của mẹ và bé, đồng thời đảm bảo sự an toàn và sức khỏe cho cả gia đình.