Phòng tránh nguy cơ tử vong trong 24 giờ do nhiễm não mô cầu ở trẻ nhỏ

Những năm đầu đời với hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh, trẻ nhỏ chính là một trong những đối tượng có nguy cơ hàng đầu mắc bệnh do não mô cầu cướp đi tính mạng chỉ trong 24 tiếng sau triệu chứng đầu tiên. Tiêm ngừa vaccine là cách chủ động phòng bệnh an toàn, hiệu quả cao.

Từ đầu năm đến nay, các bệnh viện nước ta liên tiếp ghi nhận các ca mắc não mô cầu nặng, xảy ra ở cả trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn. Ca tử vong mới nhất được ghi nhận là bé trai 3 tuổi ở Bà Rịa – Vũng Tàu. Trước đó, một bệnh nhi 7 tuổi ở Bắc Kạn hôn mê, ngừng tuần hoàn do não mô cầu chỉ sau vài giờ nhập viện. Viện Pasteur TP HCM ghi nhận các tỉnh phía Nam gồm TP.HCM, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Lâm Đồng… đã có ca mắc não mô cầu, cảnh báo dịch lây lan trong cộng đồng.

Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi có nguy cơ cao mắc bệnh do não mô cầu. Ảnh: Shutterstock

Các chuyên gia cho biết bệnh do não mô cầu lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc gián tiếp, dùng chung các vật dụng dính mầm bệnh. Lứa tuổi nào cũng có nguy cơ mắc bệnh. Trong đó, trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi có nguy cơ mắc bệnh do não mô cầu cao hàng đầu do hệ miễn dịch non yếu, chưa hoàn thiện. Trẻ thường có thói quen bò trên sàn nhà, cho tay hoặc các đồ vật cầm nắm được vào miệng, sinh hoạt ở khu vui chơi, nhà trẻ cùng nhiều trẻ khác nên tăng nguy cơ mắc bệnh.

Trẻ có thể lây nhiễm não mô cầu thông qua đồ chơi, vật dụng cá nhân không được vệ sinh kỹ. Ảnh: Shutterstock

Theo Cục phòng bệnh (Bộ Y tế), số người mang vi khuẩn não mô cầu không có biểu hiện triệu chứng chiếm từ 5-25%. Đây là nguồn lây khó kiểm soát và đặc biệt nguy hiểm cho trẻ khi người lớn hoặc trẻ lớn trong gia đình mang trùng hôn, ôm, nói chuyện gần với trẻ.

Phụ huynh có thể là người lành mang trùng, lây cho trẻ thông qua ôm hôn. Ảnh: Shutterstock

Bệnh do não mô cầu có thể gây tử vong trong 24 giờ với nhiều biến chứng nặng nề như: viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm khớp, viêm tai giữa, viêm màng ngoài tim… Triệu chứng sớm của bệnh do não mô cầu giống với cúm và là một thử thách cho việc chẩn đoán đúng bệnh ở giai đoạn sớm. Có đến 20% trường hợp sống sót đối mặt nhiều di chứng như cắt cụt tay chân, điếc, động kinh, thiểu năng trí tuệ…

Một nghiên cứu trong 4 năm tại 10 bệnh viện nhi ở Mỹ cho thấy trong số 146 bệnh nhân sống sót sau viêm màng não mô cầu từ dưới 12 tháng tuổi đến 19 tuổi, có 14 trẻ bị điếc một bên hoặc hai bên, 2 trẻ phải cắt cụt chi trong đó có 1 trẻ bị cả 4 chi. Đáng chú ý, tình trạng mất thính lực phổ biến hơn ở trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi dưới 2 tuổi so với trẻ lớn hơn. Các di chứng như rối loạn cơ xương, suy giảm khả năng học tập và suy thận có thể xuất hiện nhiều năm hoặc thậm chí vài chục năm sau khi bị mắc bệnh.

Bệnh do não mô cầu có thể để lại nhiều di chứng vĩnh viễn như liệt, đoạn chi. Ảnh: Shutterstock

Bên cạnh các di chứng nặng, bệnh do não mô cầu còn gây tốn kém chi phí điều trị và hồi phục sau bệnh lên đến hàng tỷ đồng. Bệnh còn mang lại gánh nặng tinh thần, tâm lý cho​ gia đình, người chăm sóc như rối loạn căng thẳng sau sang chấn và rối loạn tâm thần.

Đặc biệt, các chuyên gia khuyến cáo cần chủ động phòng bệnh cho trẻ nhỏ cũng như các thành viên trong gia đình là cách đẩy lùi bệnh do não mô cầu. Các nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu phổ biến là A, B, C, W, Y đã có vaccine phòng ngừa tại Việt Nam gồm vaccine phòng nhóm A, C, Y, W-135 của Mỹ, nhóm B của Ý và nhóm B, C của Cuba. Cần phòng ngừa đầy đủ cả 5 nhóm vi khuẩn não mô cầu A, B, C, Y, W-135.

Một nghiên cứu tại Mỹ về tỷ lệ tử vong theo nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu được báo cáo trong giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2021, nhóm W có tỷ lệ tử vong cao nhất, chiếm 21,5%, tiếp theo là nhóm C, Y và B với lần lượt 14,6%, 9,8% và 9,6%. Từ khi đưa vào sử dụng, vaccine cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 đã giúp giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở nhóm thanh thiếu niên do các nhóm huyết thanh chính C, Y, W.

Trẻ nhỏ và thanh thiếu niên cần chủng ngừa đầy đủ cả 5 nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu. Ảnh: Mộc Miên

Bên cạnh đó, gia đình áp dụng các biện pháp phòng bệnh khác như không tiếp xúc với người có biểu hiện viêm đường hô hấp. Phụ huynh cho trẻ đeo khẩu trang khi đến nơi đông người, hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách với xà phòng, đeo khẩu trang khi đến nơi đông người, che chắn miệng, mũi khi ho hoặc hắt hơi…